انتخاب اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال به دلیل مخاطرات پیش روی کودک خردسال برای والدین بسیار اهمیت دارد. برای درک بیشتر اهمیت موضوع و گرفتن پاسخ مناسب برای این سوال مقاله حاضر را با حوصله مطالعه نمایید.
فروید و روان‌شناسان مکتب روانکاوی 6 سال اول زندگی را مهم‌ترین دوران زندگی هر انسانی می‌دانند. فروید معتقد است، رشد یا آسیب‌های شخصیتی یک فرد در این دوران اتفاق می‌افتد و بعد از آن هرچه هست، تکرار همین دوران است. این جمله می‌تواند هشداری جدی برای والدین باشد. شاید هیچ جمله‌ای تا این اندازه نمی‌توانست اهمیت دوران کودکی را نشان دهد. سخت‌ترین دوران کودکی هم همین دوران زیر یک سال است. دورانی که در آن کودک حتی نمی‌تواند حرف بزند تا نیازهای خود را به دیگران بفهماند. پس والدین کودک باید راهی برای فهم جهان کودک و خواسته‌های او پیدا کنند.
اهمیت بازی
یکی از راه‌های برقراری ارتباط با کودک، بازی است. کودک به‌واسطه‌ی بازی، با دنیای بیرون از خودش ارتباط می‌گیرد و با این ارتباط، علاوه بر رفع نیازهای اولیه‌اش، رشد می‌کند و توانایی‌هایش تقویت می‌شوند. درگذشته هم‌خانه‌ها بزرگ‌تر بود و هم تعداد بچه‌ها در یک خانه زیاد بود و بچه‌ها بیشتر می‌توانستند به بازی‌های دسته‌جمعی بپردازند. والدین هم در این بازی‌ها کمتر مشارکت داشتند. اما در جهان امروز فقط والدین هستند و یک یا دو کودک و یک آپارتمان.
اگر شما هم به‌عنوان والد یک کودک در چنین شرایطی هستید، ابتدا یک کف مرتب برای خودتان بزنید که دونفری و بدون کمک دیگران در یک خانه‌ی کوچک سعی می‌کنید کودکتان را سرگرم کنید. بدانید که کار سخت و مهمی انجام می‌دهید و باید به شما تبریک گفت. ولی گاهی پیش می‌آید که شما نمی‌توانید در بازی با کودکتان تنوع ایجاد کنید. هرچه قدر هم که در بازی‌کردن با کودک، خلاقیت داشته باشید، گاه یک اسباب‌بازی بیشتر به شما کمک می‌کند تا زمان مفرحی برای کودکتان ایجاد کنید. ما در این مقاله قصد داریم شما را با اسباب بازی مناسب کودکان زیر یک سال آشنا کنیم. فقط یادتان نرود که بازی با کودکتان را جدی بگیرید و بدانید که به قول شاعر:
«چون‌که با کودک سر و کارت فتاد/ پس زبان کودکی باید گشاد».
اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال و مهارت‌های بدنی و شناختی کودک
کودک سه‌ماهه: کشف کردن
سه ماهگی آغاز کشف است. در این دوران، بینایی کودک به‌مرور بیشتر شده است و کودک با تقویت بینایی‌اش، وارد جهان ما می‌شود. استفاده از اسباب بازی‌هایی که به مهارت تمایز و تشخیص رنگ‌ها کمک می‌کنند، بر تسریع رشد شناختی کودک و به همین ترتیب بر رشد هوش منطقی یا ریاضی موثرند.
دوران 3 ماهگی اولین روزهایی است که کودک می‌تواند یک شیء را به‌راحتی در دست بگیرد و لمس کند. استفاده از اسباب بازی هایی که امکان تجربه بافت های مختلف اشیاء را برای کودک فراهم کنند، به تقویت مهارت تشخیص بافت اشیاء و در نتیجه به رشد مهارت‌های شناختی و همینطور هوش منطقی و ریاضی کمک می‌کند. در نتیجه اگر به فکر خرید اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال خود هستید، می‌توانید به این پارامتر نیز توجه کنید.
برخی از بهترین اسباب‌بازی‌های مناسب برای کودک 3 ماهه باتوجه‌به نیازهایی که دارد، وسایلی مثل جغجغه، آویزهای تخت و اسباب بازی های نرمی است که ضمن تحریک کنجکاوی کودک بتواند پاسخ مناسبی برای تلاش کودک در گرفتن و چنگ زدن، مهارت‌های دست‌ورزی، نگه‌داشتن گردن، بینایی و تمایز رنگ‌ها، شنوایی و تشخیص نت‌ها و آواها، نشستن و… در کودک باشد.
کودک شش ماهه: خوردن و شنیدن
6 ماهگی شاید زمان مهم‌ترین اتفاقات و تغییرات بدن و ذهن یک کودک باشد. چند اتفاق مهم در این دوران عبارتند از:
درآمدن دندان‌ها و توانایی کودک در خوردن غذای جامد، درآوردن اصواتی برای برقراری ارتباط و تشخیص اسم کودک توسط خودش. پس گویی نوزاد شما در این دوره، اولین قدم را در نزدیک شدن به جهان شما برمی‌دارد.
علاوه بر این تغییر بزرگ، تغییرات ذهنی و شناختی زیادی هم در همین دوران اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین رشد شناختی کودک 6 ماهه، تلاش برای تقلید‌کردن است. پس می‌توانید بازی‌های آموزشی و پرورشی را شروع کنید.
چالش سخت این دوره درآمدن دندان است که فرآیند سختی برای کودک و والدین بشمار می‌رود. با خرید دندان‌گیر (لثه‌گیر) می‌توانید در تحمل خارش لثه‌ها تا حدودی به کودک کمک کنید. دندانگیرها در مدل‌های مختلف هم به تسکین خارش لثه کمک می‌کنند و هم با اشکال و ترکیب رنگ‌های متنوع زمینه تقویت مهارت‌های تشخیص رنگ، تشخیص بافت اشیاء و تشخیص اشکال را فراهم می‌کنند که همه اینها بر تقویت هوش منطقی در کودک موثر است.
همچنین کودک در 6 ماهگی توانایی نشستن دارد؛ عضلات شکم، گردن و دست و پا و همچنین بینایی‌اش تقویت شده است و با اسباب بازی‌های بیشتری می‌تواند ارتباط بگیرد.
کودک نه‌ماهه: چهار دست‌وپا راه‌رفتن
این مرحله، مرحله‌ی چهار دست‌وپا رفتن است. پس دایره‌ی بازی‌ها هم وسیع‌تر می‌شود. در نه ماهگی، نوزاد می‌تواند توپ‌بازی را شروع کند. همچنین از این سن شما می‌توانید کتاب خواندن برای کودکتان را شروع کنید. رنگ‌ها در این سن نیز او را جذب خواهند کرد، پس در پیداکردن اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال به این نکته هم توجه کنید. همچنین خرید وسایل کمک‌آموزشی‌ای که به‌وسیله آنها بتواند اشیا پیرامونش را با نامشان بشناسد، یکی جذاب‌ترین معیارهای انتخاب اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال، به ویژه در این دوره است.
هرچند راه رفتن در اکثر کودکان در یکسالگی اتفاق می‌افتد ولیکن بعد از 9 ماهگی برخی کودکان تلاش برای ایستادن و قدم برداشتن را شروع می‌کنند. یک از ابزارهای بسیار مناسب که به موفقیت کودک در این امر مهم کمک می‌کند واکر است. امروزه، واکرها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که علاوه بر کمک به ایستادن و قدم برداشتن، حاوی بازی‌های مفید متنوعی باشند که کودک را جذب نمایند. بازی‌هایی که از رنگ‌ها و اشکال متنوع و جذاب برخوردارند و مهارت‌های بسیاری را در کودک تقویت می‌کنند. پس بعد از 9 ماهگی به فکر خرید واکر جذاب و با کیفیت باشید.
دوازده ماهگی: فصل شکوفایی
راه‌رفتن مهم‌ترین توانایی‌ای است که کودک در حدود یکسالگی به دست می‌آورد. همه توانایی‌هایی دوران قبلی در این سن شکوفا می‌شوند. مهم‌ترین اتفاق این دوران، راه‌رفتن است. همچنین کودک تلاش می‌کند کلماتی مثل «مامان» و «بابا» را به زبان بیاورد. توپ‌بازی بازهم یکی از بهترین بازی‌ها با کودک یک‌ساله است. چون علاوه بر توانایی پرتاب کردن، کودک در این سن می‌تواند از پاهایش هم استفاده کند و شوت کند. همچنین آغاز بازی‌های فکری و آموزشی مثل فلش کارت های آموزشی برای یادگیری اشیا، اشکال و… در این سن کاربرد زیادی دارند.
حواس پنجگانه!
همه مهارت‌هایی که کودک کم‌کم از سه ماهگی تا یکسالگی به دست آورده بود، برای ارتباط گرفتن و آشنا شدن با جهان اطرافش به کار او می‌آید.
- بینایی: از سه ماهگی به بعد تقویت می‌شود و یکی از مهم‌ترین کانال‌های ارتباطی کودک با دنیای بیرون است. اسباب بازی‌های موثر بر بهبود مهارت تشخیص و تمایز رنگ انتخاب خوبی برای تقویت بینایی است.
- شنوایی: شنوایی یکی از دریچه‌های مهمی است که هم باعث شنیدن صداها می‌شود و هم حرف‌زدن را ممکن می‌کند. چون کودک از راه تقلید، صداها و کلمات را به زبان می‌آورد. تربیت شنوایی از شش ماهگی برای زمینه سازی هنر موسیقی در آینده بسیار اهمیت دارد. بلزهای کودکانه و سایر آلات موسیقی اسباب بازی مناسب این سن به رشد این مهارت کمک می‌کنند.
- لامسه: یکی از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی به‌خصوص برای نوزادان کم‌سن‌وسال است. اسباب ابزی‌های زیادی امکان تجربه بافت‌های مختلف از جنس اشیاء را برای کودک فراهم می‌کنند. بافت پارچه‌ای، پلاستیکی، چوبی، فلزی و … که امکان تجربه نرمی، زبری، صافی و … را ایجاد می‌کنند.
- بویایی: بویایی هم یکی از حواسی است که به‌مرور تقویت می‌شود و راه ارتباطی مهمی برای آشنایی با جهان اطراف است.
- حس چشایی: یکی از کارهای غیرقابل تغییر کودکان زیر یکسال که تا سه سالگی و بعد از آن هم استمرار می‌یابد بردن اشیاء به دهان است. البه این در مورد کودکان زیریکسال خیلی پررنگ است و کودک بیشتر شناختش را از اشیاء به این طریق بدست می‌آورد.
علاوه بر حواس پنجگانه دو موضوع دیگر نیز در این گروه سنی قابل توجه است. یکی شروع تقلید و دیگری آغاز کلام است.
- تقلید کردن: یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای ورود به جهان بزرگسالی، تقلید‌کردن است. تقلید صداها، رفتارها و کارها و حرکات راهی است که به کودک مجوز ورود به دنیای بزرگترها را می‌دهد. تقلید رانندگی، آشپزی و سایر کارهای منزل که در سنین بالاتر به اوج می‌رسند، به تدریج مورد توجه کودک قرار می‌گیرند.
- توانایی زبانی: مهم‌ترین راه برای ارتباط گرفتن با جهان برای انسان، زبان است. تقویت این توانایی را در کودکتان بیش از همه چیز جدی بگیرید. بسیاری از موفقیت‌های انسان در سنین بالاتر و حتی بزرگسالی وابستگی بالایی به مهارت‌های کلامی و زبانی دارد. برای آشنایی بیشتر با اهمیت این موضوع و راه‌های رشد هوش کلامی مقاله هوش کلامی یا زبانی و پرورش آن را ببینید.
اصلاً چرا اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال با سایر اسباب بازی ها تفاوت دارند؟
- هماهنگی بین دست و ذهن و چشم و… در سن پایین اتفاق می‌افتد. پس اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال باید حتماً این ویژگی‌ها را داشته باشد.
- اسباب‌بازی مناسب کودکان زیر یکسال باید در کنار تقویت مهارت‌های جسمی و حرکتی به مهارت‌های شناختی و هیجانی هم توجه داشته باشد. چون هوش هیجانی ، شناخت خود و دیگری، احساس امنیت در کنار دیگران و هویت‌یابی گروهی در همین دوران در حال شکل‌گیری است. لذا اسباب بازی های این سنین باید به شکلی باشند که به شناخت شکل‌ها، رنگ‌ها، اشیا و صداهای اطرافش کمک کنند و تمایز بین اشکال و صداها و رنگ‌ها را به کودک بیاموزند.
- اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال باید به شکلی باشند که با خوردن و در دهان کردن، مشکلی برای کودک پیش نیاید. همچنین خیلی سفت و یا سنگین نباشند و مهمتر اینکه ایمن باشند (زیاد کوچک نباشند، لبه‌های تیز نداشته باشند، سمی نباشند و…). چون کودک در این سن علاقه دارد همه چیز را به دهانش نزدیک کند. همچنین در اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال نباید رنگ مصنوعی استفاده‌شده‌باشد.
- کودک زیر یک سال ناتوان است. هرچه بزرگ‌تر می‌شود، بهتر و بیشتر می‌تواند خودش به‌تنهایی بازی کند و لذت ببرد. اما اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال، همکاری و کمک والدین را در روند بازی می‌طلبد.
- گاهی فقط بازی مهم است و نه یادگیری. پس اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال ابتدا باید برای کودک سرگرم‌کننده و لذت‌بخش باشند.
چه اسباب بازی هایی خطری‌اند؟
- اسباب بازی های خیلی کوچک و قابل بلعیدن: لگوهای ریز، تیله و…
- اسباب بازی های تیز و سفت
- اسباب بازی هایی با رنگ‌های سربی
- اسباب بازی هایی با باتری‌های کوچک
- اسباب بازی هایی ساخته‌شده از pvc
ویژگی اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال
- اسباب بازی های رنگ‌دار و صدادار: لگوهای سایز بزرگ و مکعب‌های رنگی، جغجغه، آویزهای رنگی و صدادار، وسایل موزیکال مثل بلز، عروسک صدادار و…
- اسباب بازی های آموزشی: کتاب، کارت و…
- اسباب بازی های تقویت عضلات و دست‌ورزی: آویزها، توپ و…
- اسباب بازی های ساختنی: پازل
- اسباب بازی های شخصیت ساز: شخصیت‌های کارتونی، وسایل مربوط به مشاغل و…
- اسباب بازی های پرتابی و کشیدنی: توپ، ماشین و…
- اسباب بازی های ادراک انتزاعی: اسباب بازی های مقایسه‌ای مثلاً مقایسه‌ی رنگ‌ها، اشکال و احجام و…
بهترین اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال کدام‌اند و کاربردشان چیست؟
- جغجغه: تقویت مهارت شنیداری، هماهنگی چشم و گوش، تشخیص صداها و منبع صدا، تقویت توجه و تمرکز
- آویزها: تقویت ماهیچه‌های دست، تشخیص رنگ‌ها و صداها، هماهنگی چشم و دست، تقویت توجه و تمرکز
- کتاب‌های پارچه‌ای، فومی و پلاستیکی (کتاب حمام و…): تشخیص اجزای تصویر و شکل‌ها
- مکعب‌های پارچه‌ای و فومی: دست‌ورزی و تقویت انگشتان، هماهنگی دست و چشم
- کلبه‌ی هوش فومی: تقویت هوش فضایی و ادراک هندسی، دست‌ورزی و تقویت ماهیچه‌ها
- عروسک‌های لثه‌گیر: مناسب به دندان گرفتن
- بولینگ حیوانات پارچه‌ای: تقویت دست‌ورزی، شناخت حیوانات، آشنایی با هیجانات بازی جمعی، لذت و شادی
- وسایل حمام (عروسک‌های کوکی که روی آب حرکت می‌کنند، اسباب بازی های فومی): لذت و شادی، کاهش اضطراب، تقویت حس لامسه
- برج هوش: تقویت مهارت‌های انتزاعی و مقایسه‌ای، شناخت اشکال و اندازه‌ها، شناخت رنگ‌ها، هماهنگی دست و چشم، تقویت ماهیچه‌های دست
- آجرهای بلوکی: شناخت اشکال و احجام، تقویت ماهیچه‌ها، هماهنگی دست و چشم، شناخت رنگ‌ها، تقویت ادراک هندسی و فضایی
- پازل (کوچک 4 تائی): توانایی حل مسئله، تقویت مهارت کل‌نگری
- صفحه اشکال: شناخت شکل و حجم، دسته‌بندی اشکال، درک مفاهیم انتزاعی و مقایسه‌ای
- میله و مهره: شناخت شکل‌ها و رنگ‌ها و آموزش شمارش، تقویت عضلات دست و انگشتان، درک مفهوم مقایسه
- بلز و پیانو: تقویت شنیداری، تشخیص صداها از یکدیگر، تطبیق صدا با منبع صدا
- انواع توپ‌ها: پارچه‌ای، پلاستیکی نرم، فومی: تقویت عضلات ساق پا، هماهنگی چشم و پا (هنگام شوت زدن)، هماهنگی چشم و دست (هنگام پرتاب کردن)، ایجاد هویت گروهی
- ماشین‌‌های قدرتی کوچک: تقویت عضلات و دست‌ورزی
- ماشین‌ها، گاری‌ها و چرخ‌های دستی: تقویت عضلات درشت و هماهنگی دست‌وپا
- ست آشپزخانه: تقویت تخیل و خلاقیت، آموزش تعامل و همکاری، تقلید و وانمودسازی
- واکر و روروئک : تقویت عضلات پا
- اسب چوبی (یا همه اسباب بازی های متحرک): تقویت عضلات درشت، لذت و شادی
- عروسک‌های خواب: دست‌ورزی، تقویت توجه از طریق لامسه
- عروسک‌های پولیشی: دست‌ورزی، تقویت توجه از طریق لامسه
- عروسک‌های نمایشی: تقلید، تقویت خلاقیت، هماهنگی چشم و دست، تقویت توانایی وانمودسازی، ایجاد تعاملات هدفمند
- عروسک‌های انگشتی: هماهنگی چشم و دست، رشد خلاقیت هنری، ایجاد تعاملات هدفمند
- عروسک‌های شخصیت‌های کارتونی: تقویت توانایی وانمودسازی، تقویت قدرت تخیل و رشد خلاقیت
- ماسک حیوانات: تقویت تخیل و مهارت‌های فکری، شناخت حیوانات
- الاکلنگ: تقویت عضلات درشت، افزایش اعتمادبه‌نفس
- آینه و صورتک‌های آینه‌ای: آشنایی با هیجانات، تقلید، شناخت خود و دیگران، افزایش اعتماد به دیگران و محیط
چطوری اسباب‌بازی‌ها را خوب بشوریم؟
بیشتر اسباب‌بازی‌ها در بروشور خود نحوه‌ی شست‌وشوی مناسبشان را به شما می‌گویند. اما روش‌های کلی برای شستن اسباب‌بازی‌ها به این صورت است:
1. شستن با آب و صابون: این روش بیشتر برای اسباب بازی های پارچه‌ای است. می‌توانید آنها را در تشت آب و یا با ماشین لباسشویی بشویید. بهتر است ماده‌ی شوینده‌ای که با آن اسباب‌بازی مناسب برای کودک زیر یک سال را می‌شویید بدون بو و رنگ باشد. همچنین برای اینکه رنگ اسباب‌بازی‌ها عوض نشود می‌توانید آنها را داخل یک کیسه‌ی پارچه‌ای بگذارید؛ کیسه را محکم گره بزنید و بعد با ماشین لباسشویی بشویید.
2. ضدعفونی‌کردن: این روش نمی‌تواند جایگزین شستن بشود و باید هر دو کار را به‌صورت جدا برای تمیز شدن اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال انجام دهید. ابتدا بشویید تا آلودگی‌ها و کثیفی‌ها از بین بروند و بعد ضدعفونی کنید تا میکروب‌ها، ویروس‌ها و… کشته شوند.
3. شستن با آب داغ: برای اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال پلاستیکی یا سیلیکونی مناسب است. آنها را توی سینک ظرف‌شویی بیندازید و با آب داغ و ماده شوینده‌ی مناسب بشویید. همچنین می‌توانید اسباب بازی های سیلیکونی را درون کتری آب جوش هم بیندازید.
4. شستن با سرکه: بهترین راه برای تمیزکردن اسباب‌بازی چوبی شستن با سرکه سفید و آب است.
چه چیزهایی بیشتر پرسیده می‌شود؟
آیا اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال می‌توانند دنیای کودک را تغییر دهند؟
قطعاً مهم‌ترین راه برای برقراری ارتباط کودک زیر یک سال با دنیای بیرون از خودش، بازی است. بازی و سرگرمی می‌تواند با هر شیء و وسیله‌ای در خانه انجام شود. همه ما دیده‌ایم که بچه‌ها با هر چیز کوچکی سرگرم می‌شوند. از تشک و بالش (برای پریدن یا ساختن خانه و پناهگاه) تا کنترل تلویزیون (برای ماشین‌بازی) و حتی قصه و داستان ساختن. پس بازی‌کردن با کودک و سرگرم‌کردن او همان قدر که ممکن است طاقت‌فرسا باشد، آسان و سهل است. چون کودکان با هر چیز کوچکی سرگرم می‌شوند و بازی با اسباب بازی های مناسب سن و آموزنده علاوه بر اینکه لذت بیشتری به کودک می‌دهد، تأثیر زیادی بر ذهن و قوای شناختی کودک هم دارد.
تا چه اندازه می‌توان به تبلیغات در انتخاب اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال اعتماد کرد؟
شما هنگام خرید اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال در درجه‌ی اول باید نکات ایمنی اسباب‌بازی را در نظر بگیرید و بعد ببینید که آیا کودکتان از بازی با آن لذت می‌برد یا خیر. همچنین در مورد برندهای مختلف اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال تحقیق کنید تا گول تبلیغات بی‌اساس را نخورید.
تا چه اندازه برای خرید اسباب‌بازی مناسب کودکان زیر یکسال باید به جنسیت توجه کرد؟
انتخاب اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال، یک حسن بزرگ دارد و آن این است که این اسباب‌بازی‌ها جنسیت را در نظر نمی‌گیرند و هم برای دختران مناسب‌اند و هم پسران. تا قبل از 8 سالگی کودکان چندان اهمیتی به جنسیت هم‌بازیِ خود نمی‌دهند. اختلاف بازی بین دو جنس تلاش برای انجام بازی‌های دخترانه یا پسرانه (بازی‌های منطبق با جنسیت) بین 8 تا 10 سالگی اتفاق می‌افتد.. پس در این زمینه چندان نگران تاثیر جنسیت در اسباب بازی های مناسب برای کودک زیر یک سال نباشید.
و در پایان …
اگر شما والدین عزیز بر اساس تجربه‌ی خود بازی یا اسباب بازی مناسب کودکان زیر یکسال می‌شناسید، به ما آن را در بخش نظرات معرفی کنید و در امر دشوار پرورش کودک با دیگران سهیم شوید. همان‌طور که می‌دانید حساس‌ترین دوران زندگی هر انسانی دوران کودکی است. دورانی که بر ذهن کودکتان اثری دائمی می‌گذارد اما به یاد آورده نمی‌شود. پس آسیب‌های این دوران را جدی بگیرید و با بازی‌کردن با کودکتان محیط امنی را برایش فراهم کنید.
منابع:
1. روان‌شناسی بازی، محمدعلی احمدوند، انتشارات دانشگاه پیام‌نور
2. شادترین کودک محله، هاوری کرپ، ترجمه طاهره یراقچی، انتشارات کتاب پنجره
3. 101 بازی برای افزایش عزت‌نفس، جنی موسلی و هلن سونت، ترجمه مصطفی تبریز و پریسا گلکاریان، انتشارات فراروان
4. برنامه آموزشی تحول یکپارچه کودک نوپا، سید امیر امین یزدی، انتشارات نردبان