ابعاد هوش یکی از ویژگی های پیچیده و مهم انسانی است. اغلب توانایی ها و استعدادهای فردی را به همین عامل هوش نسبت می‌دهند. هوش با اینکه امری کاملا روشن و بدیهی است، اما در عین حال پیچیده ترین مفهوم روانشناختی است و هنوز تعریف مشخص و واحدی توسط نظریه پردازان و روانشناسان برای این مفهوم ارائه نشده است. برخی از روانشناسان هوش را یک مفهوم یکپارچه و واحد می‌دانند. آنها به انواع هوش اعتقاد ندارند و معتقدند هوش یک عامل کلی است که بر اثر کسب تجربه و یادگیری، برخی جنبه های آن رشد می کند و برخی توانایی های فرد گسترش می یابد. در مقابل برخی دیگر از روانشناسان و متخصصان به هوش های چندگانه یا انواع هوش معتقدند. آنها می گویند هوش یک مفهوم کلی و یکپارچه نیست، بلکه هوش به چند دسته تقسیم می شود.
برخی روانشناسان مانند گاردنر در نظریه خود هوش را به 7 دسته تقسیم نموده است که عبارتند از: هوش زبانی یا کلامی، هوش منطقی یا هوش ریاضی، هوش فضایی، هوش بدنی- جنبشی، هوش موسیقی و هوش بین فردی یا تعاملی. بعد از او نیز برخی محققین سه بعد هوش معنوی، هوش طبیعی و هوش هستی‌گرا را به ابعاد هفت گانه او افزودند و ابعاد 10 گانه هوش را مطرح کردند. گاردنر معتقد است که در هر فردی یک یا چند نوع از هوش می تواند رشد کند. بنابراین او توصیه می کند معلمان و والدین باید دقت کنند تا دریابند کودکان در کدام یک از انواع هوش ها سرآمد و برتر هستند و آنها را در همان مسیر برای شکوفایی استعدادهایشان هدایت کنند (گاردنر، 2011). در ادامه به ویژگی های انواع هوش های چند گانه اشاره می کنیم که ممکن است به شما در شناسایی توانایی و استعداد کودکتان کمک کند.
[ux_banner height=”85px” bg_overlay=”rgb(0, 167, 71)” link=”https://www.aryakid.com/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D9%87%D9%88%D8%B4/”] [text_box width=”95″ position_x=”50″ position_y=”50″] [ux_text font_size=”1.5″]
شناخت انواع هوش و محصولات موثر بر هر یک
[/ux_text] [/text_box] [/ux_banner]
هوش بین فردی یا هیجانی
کودکانی که دارای هوش هیجانی یا اجتماعی قوی هستند، معمولا قادرند با افراد مختلف تعامل و ارتباط خوبی برقرار سازند. این کودکان معمولا قادرند با همه گروه های سنی چه همسالان و چه بزرگسالان ارتباط و تعامل برقرار کنند. این کودکان اغلب شنوندگانی خوب، همدل و سازگارند و در بین دوستان و دیگر افراد به افرادی صلح جو شهرت دارند یا مربیان از آنان به عنوان کودکانی سازگار یاد می کنند. این کودکان می توانند احساسات افراد را به خوبی درک کنند. این کودکان در کنار دیگر همسالان به خوبی ارتباط برقرار کرده و لذا دوستان زیادی دارند و در گروه معمولا نقش رهبر را بر عهده دارند. آنها بازی ها و کارهای گروهی را بر بازی ها و کارهای فردی ترجیح می دهند و لذا ممکن است از اینکه مدام بخواهند در پارک یا خانه همسالان خود را جمع کنند، شما را خسته کنند.
این کودکان شخصیتی برونگرا دارند. بنابراین شرکت در ورزش های گروهی و تیمی برای این کودکان مناسب است. می توان تا حدودی دریافت مشاغل مناسب برای این کودکان باید با ویژگی های روانی و شخصیتی آنان سازگار باشد. آنها احتمالا در مشاغلی مانندمشاغل ذیل موفق‌ترند:
مدیریت، بازاریابی، وکالت، روانشناسی و …
[ux_banner height=”85px” bg_overlay=”rgb(255, 66, 0)” link=”https://www.aryakid.com/%d9%87%d9%88%d8%b4-%d9%87%db%8c%d8%ac%d8%a7%d9%86%db%8c-%d9%88-%d8%b1%d8%a7%d9%87%e2%80%8c%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%be%d8%b1%d9%88%d8%b1%d8%b4-%d8%a2%d9%86/”] [text_box width=”95″ position_x=”50″ position_y=”50″] [ux_text font_size=”1.5″]
آشنایی بیشتر با هوش هیجانی و راه‌های پرورش آن
[/ux_text] [/text_box] [/ux_banner]
هوش منطقی یا هوش ریاضی یکی از معروفترین ابعاد هوش
کودکانی که دارای هوش منطقی یا هوش ریاضی قوی‌تر هستند، معمولا در مسائل انتزاعی مانند ریاضیات یا فیزیک توانایی و استعداد بیشتری از خود نشان می‌دهند.. این کودکان نسبت به دیگر همسالان خود، توانایی خوبی در فعالیت های ذهنی به ویژه بازی با اعداد و ریاضیات دارند. آنها به علوم و مسائل علمی علاقه نشان می دهند و همواره دوست دارند تا سر درآورند که وسایل مختلف چگونه کار می کنند. لذا گاهی ممکن است شما را با خراب کردن انواع اسباب بازی ها و وسایل مختلف، عصبانی کنند.
آنها معمولا عادت به شمردن و دسته بندی کردن اشیا دارند. این کودکان معمولا برای انجام کارها و فعالیت های خود راه و رسم ویژه و مخصوص به خود دارند. آنها معمولا کودکانی منظم و دقیق هستند و هر آنچه به آنها بدهید با دقت بررسی و واکاوی می کنند و شاید در انتها آنها را از هم بشکافند. این کودکان علاقه زیادی به حل معما و پازل دارند و می توانند مدت ها با آن سرگرم شوند. این کودکان عموما تمایل چندانی به کارهای گروهی و بازی های گروهی و تیمی ندارند و دوست دارند، تنهایی کار کنند یا بازی های انفرادی را ترجیح می دهند و احتمالا در آینده در مشاغلی همچون مشاغل ذیل موفق‌تر عمل خواهند نمود:
مهندسی، پزشکی، تحقیق و پژوهش، علوم پایه و…
[ux_banner height=”85px” bg_overlay=”rgb(229, 42, 194)” link=”https://www.aryakid.com/%d9%87%d9%88%d8%b4-%d9%85%d9%86%d8%b7%d9%82%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d8%b1%db%8c%d8%a7%d8%b6%db%8c/”] [text_box width=”95″ position_x=”50″ position_y=”50″] [ux_text font_size=”1.5″]
آشنایی بیشتر با هوش منطقی و ریاضی و پرورش آن
[/ux_text] [/text_box] [/ux_banner]
هوش زبانی یا هوش کلامی یکی از مهمترین ابعاد هوش
کودکانی که دارای هوش کلامی یا هوش زبانی قوی تری نسبت به همسالان خود هستند، همیشه علاقمندند تا در کتاب‌ها دنبال پاسخ سئوالات خود باشند. این کودکان علاقه زیادی به کتاب خواندن دارند یا دوست دارند والدین آنها برایشان کتاب بخوانند. آنها معمولا توانایی خوبی در فراگیری داستان و یادگیری شعر دارند. عموما علاقه دارند در مورد آنچه در کتاب خوانده‌اند و یاد گرفته‌اند، با دیگران صحبت کنند. این کودکان خزانه لغت گسترده دارند و همیشه به دنبال یادگیری کلمات جدید هستند و ممکن است شما را با سئوالات این چنینی که توضیح خواستن در مورد معنای کلمات مختلف است، خسته کنند.
آنها خیلی خوب قادرند خود و علائق خود را توصیف کنند و اگر دقت کنید دوست دارند همواره در نقش معلم چیزی را به دیگران بیاموزند چرا که از قدرت کلامی خوبی برخوردارند و خوب چیزی را توضیح و توصیف می کنند. آنها از معما و سئوال پاسخ دادن لذت می برند و معمولا در بین همسالان و دیگر افراد به پرحرفی شناخته می شوند.
[ux_banner height=”85px” bg_overlay=”rgb(0, 167, 255)” link=”https://www.aryakid.com/%d9%87%d9%88%d8%b4-%da%a9%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d9%87%d9%88%d8%b4-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86%db%8c-%d9%88-%d9%be%d8%b1%d9%88%d8%b1%d8%b4-%d8%a2%d9%86/”] [text_box width=”95″ position_x=”50″ position_y=”50″] [ux_text font_size=”1.5″]
آشنایی بیشتر با هوش کلامی یا زبانی و پرورش آن
[/ux_text] [/text_box] [/ux_banner]
هوش موسیقایی
کودکانی که دارای هوش موسیقیایی قوی‌تری هستند، معمولا در حوزه موسیقی از خود توانایی‌ها و استعدادهای خاصی را نشان می‌دهند. این کودکان از همان سنین ابتدایی ریتم ها را به خوبی تشخیص داده و استعداد ویژه‌ای در یادگیری شعر دارند. آنها در کلاس موسیقی معمولا درخشش خوبی دارند و اغلب علاقمندند تا خواننده یا موسیقیدان شوند.
این کودکان اغلب با خود شعری را زمزمه می کنند یا شعری را برای خود می خوانند و گاهی ممکن است با شعر خواندن های مداوم و بلند شما را آزار دهند. آنها اغلب سی دی های شعر و موسیقی می خرند. بنابراین توجه کنید شاید این کودکان در ریاضی ضعیف باشند یا علاقه ای به داستان های علمی نداشته باشند، ولی در حوزه موسیقی موفق خواهند بود.
هوش فضایی یا تجسمی
کودکانی که هوش فضایی یا تجسمی قوی دارند معمولا هنرمندانی ذاتی هستند. این کودکان نسبت به دیگر همسالان خود، بسیار جزئی‌نگر و دقیق هستند و قدرت تجسم ذهنی بسیار زیادی دارند به طوری که قادرند هر چیزی را با جزئیات زیاد تصور کنند. آنها در تصویر سازی، نقاشی، انیمیشن و گرافیک استعداد خوبی دارند و در درک و شناسایی رنگ ها و ترکیب آنها نیز مهارت دارند. این کودکان عاشق رنگ، وسایل نقاشی، عکس و عکاسی کردن هستند و دوست دارند با عکس ها فیلم یا کارتون بسازند.
ممکن است روی دیوار اتاقشان پر از عکس و تصویر و برچسب باشد. معمولا علاقه دارند تصاویر روزنامه و کتاب را قیچی کنند و شاید اینگونه شما را عصبانی کنند. این کودکان می‌توانند ساعت‌ها با رنگ و وسایل نقاشی خود سرگرم شوند. آنها از مسائل پیچیده، ماز، حل معما و پازل های پیچیده لذت می‌برند. این کودکان به دلیل همان قدرت زیاد تصویر سازی فضایی- ذهنی شان، تخیلی بسیار قوی دارند و لذا در امور هنری بسیار موفق‌اند و تقریبا هر چیزی را که تصور می‌کنند، قادرند حتی گاه با جزئیات کامل ترسیم کرده یا بسازند. بنابراین کلاس‌های هنری مانند نقاشی، انیمیشن، گرافیک، عکاسی، تصویرسازی و … برای این کودکان مناسب است. آنها قابلیت خوبی دارند تا هنرمندانی عالی شوند.
هوش بدنی – حرکتی یکی از ابعاد هوش
یکی دیگر از ابعاد هوش به قابلیت‌های حرکتی و جسمانی کودک بر می‌گردد. کودکانی که دارای هوش بدنی – حرکتی قوی هستند، شاید با مداد رنگی و کاغذ میانه‌ی خوبی نداشته باشند و در کل از بی‌تحرکی یا یک جا نشستن زیاد خوششان نیاید، در عوض در فعالیت های بدنی و جسمانی استعداد خوبی دارند. این کودکان معمولا مدام در حال جست و خیز و انجام حرکات بدنی هستند و به راحتی می توانند از لبه های باریک یا روی سطوح باریک با حفظ تعادل راه بروند. علاقه زیادی به انجام حرکات آکروباتیک و کشتی گرفتن دارند.
این کودکان عموما در هنگام صحبت کردن با همه اجزای بدنشان حرف می‌زنند یعنی مدام دست‌ها و پاهای خود را نیز در هنگام صحبت کردن به کار می‌گیرند. آنها در هماهنگی و تعادل بدنی استعداد خوبی دارند و معمولا فعالیت‌های بدنی و مهارت‌های حرکتی را خوب یاد می‌گیرند. کلاس های ورزشی به ویژه اسکیت، آکروبات، اسکی، باله و… برای این کودکان مناسب است.
آنها به دلیل هوش بالای جنبشی- حرکتی خود، هنرپیشه، ورزشکار یا بدلکاران ماهری خواهند شد.
[ux_banner height=”85px” bg_overlay=”rgb(73, 172, 67)” link=”https://www.aryakid.com/%d9%87%d9%85%d9%87-%da%86%db%8c%d8%b2-%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-%d9%87%d9%88%d8%b4-%d8%a8%d8%af%d9%86%db%8c-%d8%ac%d9%86%d8%a8%d8%b4%db%8c/”] [text_box width=”95″ position_x=”50″ position_y=”50″] [ux_text font_size=”1.5″]
آشنایی بیشتر با هوش جنبشی یا بدنی و چگونگی بهبود آن
[/ux_text] [/text_box] [/ux_banner]
هوش طبیعت گرا
کودکانی که هوش طبیعت گرا در آنان قوی و پررنگ‌تر از همسالان‌شان است، عاشق طبیعت و حیوانات هستند. این کودکان علاقه زیادی به حیوانات دارند و به احتمال زیاد از شما خواهند خواست تا برایشان یک حیوان خانگی تهیه کنید.
آنها از نگهداری و رسیدگی به حیوانات یا گیاهان لذت می‌برند. آنها دوست دارند همواره در پارک یا باغ و کوه باشند و عاشق جست و خیز در چمن ها و باغبانی و ور رفتن با گل و گیاه هستند. این کودکان همچنین علاقه زیادی به حشرات، حیوانات منقرض شده مثل دایناسورها و باستان شناسی دارند. معمولا از فیلم ها و داستان های مربوط به دایناسورها لذت می برند. ممکن است همیشه سی دی‌ها یا کتاب‌های مربوط به حیوانات بخرند و شاید علاقمند به جمع کردن و سازمان دادن انواع برگ، سنگ یا حشرات مختلف مثل پروانه ها باشند.
در طبیعت ممکن است مدت ها با یک حشره سرگرم باشند یا زمین را برای یافتن خانه مورچه ها و موریانه ها کاوش کنند. در نقاشی هایشان همواره می توان تصاویری از طبیعت، حشرات، حیوانات و … را مشاهده کرد. این کودکان در مدرسه معمولا تحقیقات علمی و دروس علمی مانند علوم تجربی، زمین شناسی یا زیست شناسی را دوست خواهند داشت. شاید مشاغلی مانند باستان شناسی، پزشکی به ویژه حوزه تشریح، زمین شناسی، زیست شناسی یا گیاه شناسی و … برایشان مناسب باشد.
نتیجه بحث
هرگز نباید انتظار داشت که همه کودکان دانشمند یا پزشک شوند و دنیای ما فقط به دکتر و مهندس و خلبان نیاز ندارد، بلکه به هنرمند، موسیقیدان، کارگر فنی، ورزشکار، باستان شناس، معلم و … نیز نیاز دارد. بنابراین سعی نکنید تا موضوع پرورش هوش و استعدادهای کودک خود را فقط به سمت و سویی که خود می‌خواهید سوق دهید، بلکه باید کودکان را در مسیری قرار داد تا با تجربه انواع فعالیت‌ها به رشد مناسب در ابعاد مختلف استعدادهای خود دست یابند.
بر این اساس دکتر گاردنر برای مهدکودک ها و مدارس و به طور کلی نظام آموزشی نیز توصیه های فراوانی دارد، او معتقد است کودکان نباید همگی در همه ی فعالیت‌ها یا در همه‌ی دروس مدرسه سرآمد و نابغه باشند و مربیان و معلمان باید به اصل مهم تفاوت‌های فردی و منحصر به فرد بودن هر کودک توجه کرده و به کشف توانایی‌ها و استعدادهای فردی کودکان بپردازند. او رسالت نظام آموزشی را شکوفا کردن استعدادها میداند (گاردنر، 2011).
متخصصان تعلیم و تربیت نیز توصیه می‌کنند که شما والدین گرامی لطفا فقط دنبال ساختن یک کودک نابغه و تمام و کمال نباشید، بلکه تلاش کنید تا فردی موفق را به جامعه تحویل دهید. بنابراین تحمیل عقاید و علائق شخصی شما والدین عزیز به کودکان، نه تنها ثمری نخواهد داشت، بلکه آینده کودک شما را نیز با مشکلات و مسائل زیادی مواجه خواهد نمود. تنها وظیفه مهم شما فراهم نمودن بستری مناسب برای رشد هوش و استعدادهای درونی کودکتان است. خود کودک به تدریج به سمتی که علاقه و استعداد بیشتری دارد متمایل خواهد شد و به انتخاب مسیری مبتنی بر توانایی‌های برجسته‌تر خود خواهد پرداخت.
برای مطالعه بیشتر در مورد ابعاد هوش صفحه شناخت انواع هوش یا مقالات تقویت هوش کودک را ببینید.
منبع:
Armstrong, Thomas .(2009). Multiple Intelligences in the Classroom 3rd ed. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
Gardner, Howard.(1993). Multiple Intelligences: The Theory in Practice. New York: Basic.
Gardner, H. (2011). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. Basic books.
Gardner, Howard. (2000). Intelligence Reframed: Multiple Intelligences for the 21st Century. New York: Basic.
برای مشاوره در زمینه استعدادیابی و برنامه ریزی راهبردی توسعه منابع انسانی در سازمان، دپارتمان توسعه سرمایه انسانی شرکت راه‌کارهای هوشمند اقتصادی و مدیریتی آریافن گستر را ببینید.