مهارتهای زندگی چیست؟ مهارت های ده گانه زندگی کدامند؟ چرا آموزش مهارت های زندگی به کودکان ضروری است؟
تاثیر آموزش مهارتهای زندگی در بهبود سلامت جامعه چه خواهد بود؟
فهرست بلند مهارت های زندگی در مطالب منتشر شده در فضای مجازی به گونهای است که والدین در دسته بندی و اولویت بندی آنها سردرگم میشوند. سازمان بهداشت جهانی براساس مطالعات صورت گرفته، ده مهارت را به عنوان مهارت های پایه زندگی و هسته مرکزی سایر مهارتها پیشنهاد نموده است.
در این مقاله به معرفی اجمالی مهارت های ده گانه زندگی پرداخته شده است.
برای مطالعه بیشتر و درک جامعتر از مهارتهای زندگی مطالعه صفحات ذیل توصیه میشود:
تفاوت تربیت عادت مهارت اخلاق هوش استعداد و آموزش در تربیت کودک و نوجوان
تعریف مهارتهای زندگی
مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، (WHO)، مهارتهای زندگی «تواناییهایی هستند که موجب رفتار مثبت و سازگاری فرد و نیز برخورد مؤثر او با چالشها و نیازهای زندگی روزمره میشوند.»
مهارتهای زندگی را میتوان به دو دسته طبقهبندی کرد:
- مهارتهای اجتماعی و میانفردی: شامل مهارتهای برقراری ارتباط، گفتگو و امتناع، جرأت، همکاری و همدلی.
- مهارتهای شناختی: عبارتند از مهارت تصمیمگیری، حل مسأله، تفکر انتقادی، درک پیامدها و توانایی خودارزیابی.
مهارت های ده گانه زندگی کدامند؟
این مهارتها به عنوان هسته مرکزی تمام مهارتهای زندگی عبارتند از:
الف: مهارت های شناختی
مهارت تصمیمگیری؛ به ما کمک می کند تا با اطلاعات و آگاهی کافی با توجه به اهداف واقع بینانه خود، از بین راه حل های مختلف بهترین راه حل را انتخاب کرده و به کار بگیریم.
مهارت حل مسأله؛ زندگی سرشار از مسائل ساده و پیچیده است. با این مهارت بهتر میتوانیم مشکلات و مسائلی را که هر روز در زندگی برایمان رخ میدهند، از سر راه برداریم.
مهارت تفکر خلاق؛ همان قدرت کشف، نوآوری و خلق ایدههای جدید است تا در موارد گوناگون بتوانیم راهی جدید و موثر بیابیم.
مهارت تفکر انتقادی؛ به ما می آموزد تا هرچیزی را به سادگی و دربست قبول یا رد کنیم، ابتدا در مورد آن موضوع سؤال و استدلال کنیم، سپس بپذیریم یا رد کنیم.
مهارت خودآگاهی؛ توانایی شناخت نقاط ضعف و قوت و یافتن تصویری واقع بینانه از نیازها و تمایلات فردی خود.
ب- مهارتهای اجتماعی و میان فردی
مهارت ارتباط مؤثر؛ یعنی درک بهتر نیازها و احساسات دیگران همراه با گوش دادن فعالانه به سخنانشان،همراه با به اشتراک گذاشتن نیازها و احساسات خودمان به نحوی که ارتباطی رضایت بخش شکل گیرد.
مهارت ارتباط بینفردی؛ ضمن تقویت روحیه ی مشارکت، به اعتماد واقع بینانه، همکاری و توسعه روابط صمیمانه و دوستانه با دیگران کمک میکند.
مهارت همدلی؛ درک کردن دیگران و مشکلاتشان، که به دوست داشتن و دوست داشته شدن و در نتیجه، روابط اجتماعی بهتر افراد با یکدیگر کمک میکند.
مهارت مدیریت هیجان؛ عبارتست از درک احساسات و هیجانات خود و دیگران و مهار این هیجانات.
مهارت مقابله با استرس؛ کمک می کند تا ضمن شناسایی هیجان های خود و تأثیر آن ها بر تفکرات و رفتارهایمان، در مقابله با آن ها واکنش مناسب را از خود بروز دهیم.
چرا آموزش مهارت های ده گانه زندگی به کودکان اهمیت دارند؟
مهارتهای دهگانه زندگی نقطه آغاز مهارتهایی است که تأثیرات مثبت زیادی بر فرد و جامعه دارد. برای مثال:
- سلامت و تندرستی کودکان و نوجوانان را به همراه دارد.
- سبب تغییر نگرش و ایجاد و تقویت حس خودکارآمدی در کودکان میشود.
- بهبود در برقراری ارتباط با همسالان را به همراه خواهد داشت.
- در روابط مدرسه کودکان بهبود ایجاد میکند.
- در ارتقای سلامت روانی کودکان نقشی مؤثر دارد.
نقش مهارت های زندگی در بهبود سلامت جامعه
آموزش مهارت های ده گانه زندگی در برخی کشورهای پیشرفته تا کنون در برنامههای گستردهای دیده شدهاند. از نقشهای مهم این مهارتها میتوان به جلوگیری از مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، بارداری در نوجوانی، شکوفا کردن تواناییهای ذهنی، ممانعت از زورگویی دانشآموزان قویتر به ضعیفتر، تقویت اعتماد به نفس و احترام به خود و پیشگیری از ابتلا به ایدز اشاره کرد. آموزش چنین مهارتهایی در سطحی گسترده در برنامههای آموزشی پیشگیرانه یا برنامههایی که به منظور بهبود وضعیت سلامت به کار میروند، نشان از اهمیت بالای آنها دارد.
آموزش مهارتهای کلی زندگی در رابطه با مسائل روزمره میتواند زیربنایی از مهارتهای زندگی جهت بهبود وضع سلامت ذهنی و رفتاری در جامعه ایجاد کند. بر روی چنین زیربنای مهارتی ساختهشدهای میتوان مهارتهای لازم برای مشکلات دیگری را نیز ایجاد کرد، از جمله:
مقابله با فشار گروه همسن و سالان برای استفاده از مواد مخدر،
داشتن رابطه جنسی محافظت نشده
و حتی مشارکت داشتن در تخریب اموال عمومی.
مهارت های ده گانه زندگی سبب میشوند که فرد دانش، نگرشها و ارزشها را به تواناییهای عملی تبدیل کند؛ یعنی بتواند پاسخ این سؤال را بدهد که چه کاری باید انجام دهد و آن را چگونه انجام دهد. این مهارتها فرد را قادر میسازد که سالم رفتار کند.
نقش مهارت ها در سلامت روانی افراد
این تواناییها تنها بر روی رفتار اثر نمیگذارند. فراگیری مؤثر و بهکارگیری مهارتهای زندگی میتواند بر احساسی که ما نسبت به خود و دیگران داریم اثر بگذارد و متقابلاً درک دیگران از ما را تحت تأثیر قرار دهد. این مهارت ها در درک ما از اعتماد به نفس و حس احترام به خود مؤثر است. در نتیجه، تأثیر بسزایی بر بهبود وضعیت سلامت ذهنی افراد جامعه دارد. همچنین، در صورتی که وضعیت سلامت ذهنی بهبود یابد، انگیزه ما را در مراقبت از خود و دیگران بالا برده و از بیماریهای ذهنی و مشکلات سلامت و رفتاری افراد پیشگیری میکند.
توصیه به والدین
مهارت های ده گانه زندگی در یک فرد نوجوان علاوه بر ایجاد توانایی لازم جهت پیشرفت و رشد انسانی، موجب اتخاذ رفتاری میشود که وی را قادر به برخورد با چالشهای زندگی میسازد.
نظریههای مربوط به رشد انسانی و رفتار نوجوانان، مهارتهای زندگی یاد شده و نیز مهارتهای دیگری را که موجب پرورش یک کودک قوی میشود، برای رشد سالم فرد ضروری میداند.
با توجه به آنچه بیان شد و تأثیرات مهم و گسترده این قبیل آموزشها، به والدین عزیز توصیه میشود نسبت به تقویت این مهارتها در خود اقدام کنند و از طریق مطالعه کتب و جزوات مرتبط با مهارتهای زندگی یا با شرکت در کلاسهای ارتقای مهارتهای زندگی، این مهارتها را در خود بهبود بخشند و نسبت به تقویت این مهارتها در فرزندان خود پویا باشند.
برای آشنایی بیشتر با مهارت های زندگی و مفاهیم مربوطه مطالعه مطالب ذیل هم توصیه میشود:
تفاوت تربیت عادت مهارت اخلاق هوش استعداد و آموزش در تربیت کودک و نوجوان
منابع:
جزایری، علیرضا و رحیمی، سیدعلی سینا. (۱۳۹۴). مجموعه آموزش مهارتهای زندگی، تهران: دانژه.
ورنون، آن. (۱۳۹۳). آموزش مهارت زندگی رشد هیجانی، اجتماعی، شناختی و «خود» برای دوره دبستان (ترجمه مهرداد فیروزبخت).تهران: نشر دانژه.
یوسفی، آوازه سادات. آموزش مهارتهای زندگی به کودک، کارگاه. مرکز مشاوره دانشگاه تهران.آذر و دی ۱۳۹۴.
سلام وقت بخیر خسته نباشید ممنونم بابت جمعآوری این مطالب مفید. یادگیری مهارتهای زندگی خیلی مهمه من خودم متاسفانه استرسی هستم و زود بهم میریزم. البته تو فرچون و دانشگاه کسبوکار مطالبی در مورد کم کردن استرس مطالعه کردم اما ممنون میشم کتابی رو هم در این باره معرفی کنید