هوش بین فردی که به ارتباط موثر و سازنده با دیگران مربوط می‌شود یکی از هوش های چندگانه است که نقشی کلیدی در زندگی افراد بازی می‌کند. بهترین زمان برای تقویت این نوع هوش و بهبود مهارت های مرتبط با آن، دوران کودکی است. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به این نوع هوش، تفاوت آن با هوش هیجانی و راهکارهایی برای تقویت هوش میان فردی در کودکان می‌پردازیم.
هوش بین فردی چیست؟
هاوارد گاردنر، روانشناس رشد، مفهوم هوش های چندگانه را ارائه کرد که مفهوم سنتی هوش (IQ) را به عنوان یک توانایی منحصر به فرد به چالش میکشد. یکی از هوش هایی که گاردنر معرفی کرد، “هوش بین فردی” است. هوشی که به توانایی برقراری ارتباط و تعامل موثر با دیگران مربوط می‌شود. افرادی که از هوش بین فردی بالایی برخوردارند به عنوان افراد با توانایی ارتباطی عالی شناخته می‌شوند.
هوش بین فردی (interpersonal intelligence) به توانایی فرد در ارتباط خوب و موثر با مردم و مدیریت روابط اشاره دارد. این توانایی، افراد را قادر می‌سازد تا نیازها و انگیزه‌های اطرافیان خود را درک کنند که به تقویت رابطه با آنها کمک می‌کند.
معمولا افراد دارای هوش بین فردی بالا در بین مردم به عنوان افرادی که دوستان زیادی دارند، شناخته می‌شوند. آنها به راحتی می‌توانند خود را با موقعیت‌های اجتماعی وفق دهند. این افراد به طور موثر با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و از شرکت در بحث و گفتگو لذت می‌برند. مشخصه افراد دارای هوش بین فردی بالا، حساسیت آنها نسبت به رفتار، خلق و خو، انگیزه‌ها و احساسات دیگران است.
تفاوت هوش بین فردی و هوش هیجانی
هوش هیجانی (Emotional intelligence) که با عنوان بهره عاطفی (Emotional quotient) با علامت اختصاری EQ نیز شناخته می‌شود، توانایی درک، استفاده و مدیریت احساسات خود به روش‌های مثبت برای کاهش استرس، برقراری ارتباط موثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و خنثی کردن تعارض است.
هوش عاطفی یا هیجانی به شما کمک می‌کند تا روابط قوی‌تری ایجاد کنید، در مدرسه و کار موفق شوید و به اهداف شغلی و شخصی خود برسید. همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا با احساسات خود ارتباط برقرار کنید، قصد را به عمل تبدیل کنید و تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد آنچه برای شما مهم است بگیرید.
هوش هیجانی معمولاً با چهار ویژگی تعریف می‌شود:
1. خود مدیریتی
شما می‌توانید احساسات و رفتارهای تکانشی را کنترل کنید، احساسات خود را به روش‌های سالم مدیریت کنید، مبتکرانه عمل کنید، تعهدات را دنبال کنید و با شرایط در حال تغییر سازگار شوید.
2. خودآگاهی
شما احساسات خود و نحوه تأثیر آنها بر افکار و رفتارتان را می‌شناسید. نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسید و اعتماد به نفس دارید.
3. آگاهی اجتماعی
شما همدلی دارید. می‌توانید احساسات، نیازها و نگرانی‌های افراد دیگر را درک کنید، نشانه‌های عاطفی را دریافت کنید، از نظر اجتماعی احساس راحتی کنید و پویایی قدرت را در یک گروه یا سازمان تشخیص دهید.
4. مدیریت روابط
شما می‌دانید که چگونه روابط خوب ایجاد کرده و حفظ کنید، به وضوح ارتباط برقرار کنید، برای دیگران الهامبخش باشید و آنها تحت تاثیر قرار دهید، در یک تیم به خوبی کار کنید و تعارض میان افراد را مدیریت کنید.
با توجه به تعریف بالا از هوش هیجانی مشخص می‌شود که این هوش از هوش میان فردی کلی‌تر است. بنابراین هوش بین فردی را می‌توان بخشی از هوش هیجانی و عاطفی به حساب آورد. شاید دو نوع هوش بین فردی و هوش درون فردی هوارد گاردنر را بتوان معادل با هوش هیجانی و عاطفی در نظر گرفت.
مثال هوارد گاردنر از هوش بین فردی
گاردنر در کتاب خود با عنوان «هوش های چندگانه: افق های جدید در تئوری و عمل» در سال 2006 از مثال آن سالیوان، معلمی که به هلن کلر آموزش می‌داد، استفاده کرده است.
اگرچه سالیوان تقریبا نابینا بود و آموزش رسمی کمی در آموزش کودکان با نیازهای ویژه داشت، وظیفه آموزش هلن کلر، یک کودک هفت ساله نابینا و ناشنوا، را بر عهده گرفت.
سالیوان هنگام برخورد با هلن کلر هوش بین فردی بالایی از خود نشان داد و به طور موثر نیازها، رفتارها، خلق و خوی و انگیزه‌های وی را درک کرد. سالیوان از طریق هوش بین فردی خود به کلر کمک کرد تا به یکی از نویسندگان و سخنرانان برجسته قرن بیستم تبدیل شود.
به گفته گاردنر، افراد دارای هوش بین فردی به راحتی با دیگران همدلی می‌کنند و در برخورد با دیگران استعداد دارند. او گفت که افراد با چنین مهارتی به طور طبیعی تمایل دارند که سیاستمدار، معلم، درمانگر، دیپلمات، فروشنده و مذاکره کننده شوند. این مشاغل به افرادی نیاز دارند که بتوانند به شرایط متفاوت نگاه کنند و رویکردی تطبیقی داشته باشند.
مزایای هوش بین فردی
در زندگی روزمره، هوش بین فردی به افراد اجازه می‌دهد که:
- این افراد مهارت مدیریت تعارض بالایی دارند.
- در هر کاری که انجام می‌دهند، می‌توانند نسبت به آن نگاه حرفه‌ای‌تری داشته باشند. این بدان معنا نیست که آنها باهوش تر از دیگران هستند. این بدان معناست که آنها می‌توانند با اطمینان از تمام مهارت های خود برای کار با دیگران استفاده کنند. از دانش دیگران قدردانی کنند و در کارهای گروهی یا پروژه‌ها به خوبی کار کنند.
- آنها می‌توانند تجربیات دیگران را درک کنند. این افراد می‌توانند با کمک به موفقیت دیگران احساس خوشبختی واقعی کنند یا میان افراد همبستگی ایجاد کنند.
- افرادی که هوش بین فردی بالایی دارند، رئیس‌های خوبی هستند. آنها دقیقا می‌دانند که باید به کارمندان چه بگویند، بدون اینکه آنها را خجالت‌زده کنند یا به عزت نفس آنها لطمه بزنند.
- درک آنها از دیگران باعث می‌شود مشاوران خوبی باشند.
- هوش بین فردی فقط توانایی دوست‌یابی نیست. این ویژگی است که باعث می‌شود دیگران بخواهند با ما دوست شوند. افراد دارای هوش میان فردی قوی می‌توانند تجربه ارتباطی خوبی برای دیگران ایجاد کنند. حضور آنها برای رؤسایشان مهم است، زیرا وجود این افراد زمینه بهبود کارها و فرصت‌های جدیدی برای توسعه روابط و بازار کسب و کار را فراهم می‌کند.
با دانستن همه اینها، ممکن است بخواهید بدانید که چگونه هوش هیجانی را در کودکان رشد دهید تا بتوانید آن را به روش تربیت کودک و نوجوان خود اضافه کنید.
هوش بین فردی می‌تواند موفقیت فرزند شما را در بزرگسالی تعیین کند
آموزش و تحصیلات یک عامل اساسی در رشد هر کودک است، اما تنها شاخص موفقیت نیست. اگرچه پذیرش آن سخت است، اما تحصیلات عالی، موفقیت حرفه‌ای را تضمین نمی‌کند. با این حال، هم داشتن تحصیلات خوب و هم بهبود مهارتهای پایه و داشتن مهارت های انسانی عالی می‌تواند تفاوت بزرگی در زندگی یک فرد ایجاد کند.
دانستن اینکه در زمان‌های خاص چه باید گفت، می‌تواند عامل تعیین‌کننده برای به دست آوردن شغل مورد نظر، شریک رویاهای شما یا تبدیل شدن به یک رهبر باشد. با این حال، ظرفیت کم برای ارتباطات بین فردی می‌تواند شما را از دستیابی به هر یک از آنها باز دارد.
درک این موضوع ممکن است برای برخی افراد دشوار باشد. با این حال، به راحتی می‌توان فهمید که اگرچه هوش مهم است، اما اگر مهارتهای بین فردی خوبی نداشته باشید، ارزشی چندانی نخواهد داشت.
خبر خوب این است که می توان مهارت ها را در هر سنی ایجاد کرد اما بهترین حالت این است که از دوران کودکی روی تقویت هوش میان فردی تمرکز شود.
تقویت هوش بین فردی در کودکان
رشد هوش بین فردی در کودکان و همچنین حفظ آن بر اساس فعالیت‌هایی است که به کودک شما فرصت انواع مختلفی از تعامل را فراهم می‌کند. تمام تجربیات احساسی، چه شاد، چه غمگین یا ترسناک، می‌توانند برای همیشه در ذهن کودکان باقی بمانند.
این تجربیات به مغز کودکان کمک می‌کند بسیاری از رفتارهایی را که در طول زندگی خود خواهند داشت، کدگذاری کنند. این رمزگذاری رفتاری حتی اگر آنها رویدادها را به خاطر نداشته باشند نیز اتفاق می‌افتد.
کودکان در حین بازی هوش میان فردی را توسعه می‌دهند.
خبر خوب این است که مغز کودک از نظر یادگیری و ساختار اطلاعاتی که در مراحل اولیه زندگی دریافت می‌کند خنثی است. کودکان می‌توانند بیاموزند که قاطع، دارای اعتماد به نفس، صادق و غیره باشند. این ویژگی‌ها در بزرگسالی باقی خواهند ماند.
در کودکان، در اینجا چند بازی و فعالیت وجود دارد که برای بهبود هوش میان فردی کودکان، می‌توانید انجام دهید:
تئاتر و نمایش
شرکت در یک نمایش، چه در مدرسه و چه در خانه، به رشد و انعطاف‌پذیری نگرش‌های کودکان کمک می‌کند. این کار به آنها کمک می‌کند تا پاسخ‌های متفاوتی را بیاموزند تا به آنها کمک کند تعامل اجتماعی را بیاموزند و تقویت کنند.
هنرپیشگی و بازی کردن تئاتر و نمایش یک راه سرگرم کننده برای تقویت مهارت های زندگی کودکان است. آنها می‌توانند تصور کنند که یکی از اعضای خانواده یا شخصیت‌های مورد علاقه خود هستند.
پیدا کردن دوستان جدید
کمپ‌ها، ورزش و فعالیت‌های اجتماعی ایمن فرصت‌های خوبی برای ملاقات با افراد جدید هستند. این یک راه عالی برای فرزند شما است تا یاد بگیرد مسائل را از دیدگاه‌های دیگران ببیند. آنها همچنین می‌توانند قوانین مختلفی را برای کنار آمدن با افراد در مدرسه یا خانه یاد بگیرند.
کلید تقویت مهارت های بین فردی در کودکان
هوش بین فردی می‌تواند به روش‌های بیشتری نسبت به مواردی که ذکر کردیم نیز توسعه یابد. کلید این است که کودکان را در معرض تعاملات و تجربیات جدید قرار دهید. این تجربه‌ها در ذهن آنها ثبت می‌شود، زیرا بچه‌ها ظرفیت‌های یادگیری عظیمی دارند.
با این حال، این بدان معنا نیست که توسعه این مهارت در بزرگسالی غیرممکن است. به عنوان مثال، درست مانند یادگیری زبان دوم، بستگی زیادی به سن شروع یادگیری دارد. بزرگسالان نیز می توانند آن را یاد بگیرند، اما ممکن است بیشتر طول بکشد یا ممکن است نیاز به یادگیری به روش‌های مختلف داشته باشند.
هوش میان فردی در کلاس درس
کلاس‌های درس بستری را برای دانش‌آموزان دارای هوش بین فردی فراهم می‌کند تا مجموعه مهارت های کمیاب خود را به نمایش بگذارند. معلمان می‌توانند به چنین دانش آموزانی کمک کنند تا از طریق فعالیت‌های مختلف از مهارت های بین فردی خود استفاده کنند.
مهارتهای بین فردی را می‌توان در کلاس درس با انجام کارهای دو نفره، وظایف گروهی و الزام دانش آموزان به ارائه سخنرانی آموزش داد. وظایفی از این قبیل، دانش آموزان را تشویق می کند تا در گروه همکاری کنند، ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند، تقسیم وظیفه و مذاکره کنند.
برای کمک به دانش آموزان در توسعه هوش بین فردی، می‌توان آنها را به جلسات سر کلاس، سازماندهی فعالیت‌های گروهی کوچک و بزرگ و حتی تبدیل شدن به رهبران دانش آموز تشویق کرد. باید دانش آموزان با هوش بین فردی بالا را با همکلاسی‌های خجالتی و درون‌گرا هم‌گروه کنید.
دانش آموزانی که از نظر هوش بین فردی بالا هستند، می‌توانند از اجازه شرکت در فعالیت هایی گروهی متناسب با حجم کاری فعلی‌شان بهره‌مند شوند. آنها می‌توانند این مهارت ها را برای همکلاسی‌های خود الگوبرداری کنند تا دیگران تشویق شوند تا با دیگران ارتباط برقرار کنند. برخی فعالیت‌های کلاسی برای تقویت هوش میان فردی را در ادامه توضیح می‌دهیم.
آموزش به دیگران
یکی از این فعالیت ها ارائه فرصتی به دانش آموزان برای آموزش سایر دانش آموزان است. این به آنها اجازه می‌دهد تا با همکلاسی‌های خود تعامل داشته باشند و علاوه بر بهبود هوش میان فردی، مهارت های شنیداری و هوش کلامی زبانی خود را نیز تقویت کنند. همچنین به آنها کمک می‌کند تا مهارتهای ارتباطی خود را با گوش دادن و پاسخ دادن به سؤالات ارائه شده توسط سایر دانش آموزان افزایش دهند.
پروژه‌های کار گروهی
فعالیت دیگری که معلمان می‌توانند برای کمک به هوش بین فردی دانش آموزان از آن استفاده کنند، ایجاد پروژه‌های کار گروهی است. کار گروهی به دانش آموزان این امکان را می‌دهد که دیدگاه‌های مختلف خود را به اشتراک بگذارند و در مورد عملکرد خود بازخورد دریافت کنند.
دانش‌آموزان دارای هوش بین فردی در چنین پروژه‌هایی مفید خواهند بود، به‌ویژه در مورد تفویض وظایف و کنار هم نگه داشتن اعضای گروه. هنگامی که بین اعضا درگیری وجود دارد، این افراد می‌توانند با استفاده از مهارت مدیریت تعارض خود، به آشتی دادن هر گونه اختلاف نظر کمک کنند و اعضا را تشویق کنند تا روی هدف نهایی متمرکز بمانند.
چنین فعالیت‌هایی ضمن تقویت هوش میان فردی و بهبود مهارتهای پایه در دانش آموزان، آنان را برای مشاغل آینده به عنوان رهبران، سیاستمداران و کارآفرینان موفق آماده می‌کند.
سخن پایانی هوش بین فردی
هوش بین فردی و مهارت های مرتبط با آن به عنوان ارتباط موثر و مفید با دیگر افراد، نقشی تعیین‌کننده در زندگی خانوادگی، کاری و اجتماعی انسان‌ها دارد. بهترین زمان برای تقویت هوش میان فردی، سنین کودکی و نوجوانی است. برای این منظور می‌توانید از راهکارهای مطرح شده در این مقاله و همچنین از اسباب بازی های تقویت هوش بین فردی بهره ببرید.
منابع:
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/careers/soft-skills/interpersonal-intelligence/
https://www.theedadvocate.org/how-to-teach-kids-with-interpersonal-intelligence/
https://youaremom.com/children/interpersonal-intelligence/
https://www.helpguide.org/articles/mental-health/emotional-intelligence-eq.htm