در موضوع طلاق، آنچه بسیار اهمیت دارد، حمایت از کودکانی است که باید با جدایی والدین خود کنار بیایند. بسیاری از این کودکان به خوبی این دوران را پشت سر می‌گذارند. اما تعدادی از آن‌ها نیز برای درک شرایط جدید، نیاز به کمک دارند. بازی درمانی کودکان طلاق، یکی از شیوه‌های موثر در بهبود شرایط روحی و رفتاری این کودکان است. در متن پیش رو درباره بازی‌درمانی و استفاده از آن برای کودکان طلاق بیشتر می‌خوانید.
بازی درمانی چیست؟
از آغاز قرن بیستم، شیوه درمانی جدیدی در علم روان‌درمانی ابداع شد که مجموعه‌ای از متدهای مختلف است. اساس این درمان بر بررسی بازی کودکان است. بازی‌درمانگر به کمک بازی، به کودک کمک می‌کند تا مشکلات خود را بیان و آن‌ها را برطرف کند.
از طریق بازی، کودکان می‌آموزند که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند، احساسات خود را ابراز کنند و رفتار خود را اصلاح کنند. بازی با ایجاد فاصله ایمن بین کودک و مشکلاتش، امکان بیان افکار و احساسات را برای او ایجاد می‌کند.
از بازی درمانی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
از بازی درمانی معمولاً برای رفع مشکلات رفتاری کودکان ۳ تا ۱۲ سال استفاده می‌شود. این شیوه درمانی به حل مشکلات مختلفی در کودکان کمک می‌کند. برای مثال اختلالات رشدی و مشکل در یادگیری، رفتارهای مشکل‌ساز در مدرسه، پرخاشگری و خشونت، افسردگی، اضطراب و مواردی نظیر اختلال ADHD و ASD با بازی‌درمانی قابل درمان هستند.
بازی درمانی کودکان طلاق و بازی درمانی کودکانی که با انواع مشکلات خانوادگی روبرو هستند نیز، بسیار مؤثر است. همچین در شرایطی مانند وقوع بلایای طبیعی و تأثیر آن بر روحیه کودکان، می‌توان از مزایای بازی‌درمانی بهره برد.
بازی درمانی چطور عمل می‌کند؟
بازی‌درمانی درواقع بر پایه پر کردن شکاف ارتباطی میان کودک و بزرگسالان بنا شده است. کودک از مهارت گفتاری بزرگسالان برخوردار نیست. گاهی او چیزی را احساس می‌کند که از بیان آن ناتوان است. به‌علاوه گاهی بزرگسال مورد اعتمادی ندارد تا مشکل خود را با او درمیان بگذارد.
از سوی دیگر گاهی بزرگسالان نیز در فهم نشانه‌های رفتاری کودکان ناموفق هستند. بسیار اتفاق می‌افتد که بزرگسالان، متوجه نمود مشکلات روحی کودک در رفتارهای او نمی‌شوند. همچنین گاهی ممکن است متوجه نشانه‌هایی در رفتارهای کودک شوند اما آن‌ها را به اشتباه تفسیر کنند.
در بازی‌درمانی کودکان طلاق، به کودک اجازه داده می‌شود تا به شیوه خود و آزادانه به بازی بپردازد. شیوه انجام بازی‌درمانی با توجه به مشکلات کودک و تصمیمات تراپیست متفاوت است. اما معمولاً در مرحله اول، تراپیست بازی کردن کودک را زیر نظر می‌گیرد. او به نحوه بازی کودک در هنگام حضور والدین یا عدم حضور آن‌ها توجه می‌کند.
همچنین به استفاده کودک از اسباب بازی‌های مختلف دقت می‌کند. گاهی کودک برای رهایی از ترس‌ها یا تسکین مشکلات خود از اسباب بازی خاصی استفاده می‌کند. همچنین تغییرات شیوه بازی، در روند جلسات بازی درمانی کودکان طلاق مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
در مراحل بعدی، بازی‌درمانگر ممکن است با کودک، والدین و خانواده و معلم او صحبت کند. او با کنار هم گذاشتن همه اطلاعاتی که از مشاهدات و بررسی‌های خود بدست آورده‌است، مسیر درمان را مشخص می‌کند. در طی جلسات بازی درمانی کودکان طلاق، همواره تا رسیدن به نتیجه مطلوب، تغییرات رفتاری کودک بررسی می‌شود.
فواید بازی درمانی چیست؟
درابتدای درمان ممکن است کودک با تراپیست خود احساس راحتی نکند. اما به مرور و در طی سپری کردن جلسات بعدی، کودک به درمانگر خود اعتماد خواهد‌کرد. این اعتماد موجب می‌شود تا او آزادانه‌تر در مقابل درمانگر رفتار کند و حتی ارتباط کلامی خود را با او افزایش دهد.
با افزایش اعتماد و ارتباط راحت‌تر بین کودک و بازی‌درمانگر، تأثیرات مثبت فرایند درمان بیشتر نمایان می‌شود. این تأثیرات مثبت و پیشرفت در درمان به شکل‌های مختلف تشخیص داده می‌شود.
از مزایای بازی‌درمانی کودکان طلاق، می‌توان به افزایش مسئولیت‌پذیری، کاهش اضطراب، احترام به خود، همدلی و احترام به دیگران و یادگیری مهارت‌های حل مسئله اشاره کرد. همچنین، برقراری روابط اجتماعی، توانایی بیان احساسات و روابط خانوادگی نیز در کودک تقویت می‌شود.
بازی درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
بازی‌درمانی معمولاً برای کودکان ۳ تا ۱۲ سال استفاده می‌شود. این شیوه به کودکانی که در این محدوده سنی، دچار چالش‌های عاطفی و رفتاری خاص هستند کمک می‌کند. بازی‌درمانی می‌تواند در درمان طیف وسیعی از اختلالات روحی کودکان مانند استرس پس از سانحه، غم از دست دادن، اضطراب و افسردگی تأثیر‌گذار باشد.
برای مثال، بازی درمانی کودکان طلاق، می‌تواند راهی برای پردازش افکار و احساسات منفی حاصل از این اتفاق در زندگی این کودکان باشد. به کمک بازی‌درمانی می‌توان به کودکان کمک کرد تا بتوانند جدایی والدین خود را بپذیرند و با کمترین آسیب، به زندگی خود ادامه دهند.
همان‌طور که گفتیم، از بازی‌درمانی بیشتر برای درمان مشکلات روحی کودکان زیر ۱۲ سال استفاده می‌شود. اما این بازه سنی می‌تواند تغییر کند. امروزه از شیوه‌های خاص بازی‌درمانی برای افراد بزرگسال نیز استفاده می‌شود. اخیراً نیز از مداخلات بازی‌درمانی برای نوزادان و کودکان نوپا نیز استفاده می‌شود.
تکنیک‌های بازی درمانی کودکان طلاق
تکنیک‌هایی که در بازی‌درمانی کودکان استفاده می‌شوند، باید علاوه بر اثربخشی، سرگرم‌کننده نیز باشند. در ادامه به معرفی تعدادی از تکنیک‌های بازی‌درمانی کودکان طلاق می‌پردازیم.
- تلفن اسباب بازی: این روش فضای آزادی را برای کودک ایجاد می‌کند تا بهتر در روند سؤالات و درخواست‌های درمانگر شرکت کند. به کمک این تکنیک، درمانگر با استفاده از یک تلفن اسباب بازی با کودک به گفت و گو می‌پردازد.
- با توجه به جذابیت تلفن اسباب بازی، کودک می‌تواند درباره مسائلی که در بیان آن‌ها مشکل دارد با درمانگر صحبت کند. به‌علاوه اختیار قطع مکالمه نیز به کودک واگذار خواهد شد. او می‌تواند در هر زمان که مایل بود، با قطع گوشی تلفن، صحبت درباره موضوع را به پایان برساند.
- رنگ‌آمیزی احساسات: در این روش از بازی درمانی کودکان طلاق، یک جعبه مدادرنگی به کودک داده می‌شود. تراپیست برای کودک توضیح می‌دهد که هر رنگ نشان‌دهنده یک احساس خاص است. در مرحله بعد از کودک خواسته می‌شود که با استفاده از مدادرنگی‌ها یک نقاشی از خود یا یک شکل خاص را رنگ‌آمیزی کند.
- در نهایت، تراپیست به بررسی رنگ‌هایی که کودک در نقاشی خود استفاده کرده است، می‌پردازد. بررسی این رنگ‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره احساسات خاصی که کودک در درون خود تجربه می‌کند به دست بدهد.
- تعریف داستان: کودکان معمولاً تمایل دارند تا افکار، احساسات و نگرش خود را در غالب یک شخصیت داستانی بیان کنند. تکنیک تعریف داستان در بازی درمانی کودکان طلاق، از همین تمایل آن‌ها استفاده می‌کند.
- در این روش ابتدا برای کودک توضیح داده می‌شود که هر داستان یک شروع، یک وسط و یک پایان دارد. در ادامه کاراکترهای داستان و شیوه فکر و رفتار و احساسات آن‌ها به کودک معرفی می‌شوند.
- حالا از کودک خواسته می‌شود که داستان را پیش ببرد و بگوید که هر کاراکتر در شرایط مختلف داستان چه رفتاری دارد. پاسخ‌های کودک در انتخاب نوع رفتار هر کاراکتر، می‌تواند در شناخت احساسات درونی او مؤثر باشد.
- مارشملو به‌جای افراد: در این تکنیک آموزشی از بازی درمانی کودکان طلاق، از کودک خواسته می‌شود که رویدادی را که شاهد آن بوده است، بازسازی کند. در بازسازی آن اتفاق، برای مثال مشاجره بین والدین، از یک خوردنی مانند مارشملو استفاده می‌شود.
در این‌جا دو مارشملو به نمایندگی پدر و مادر و یکی به جای خود کودک قرار می‌گیرند. حالا از کودک خواسته می‌شود که در حین بحث بین مارشملوی پدر و مادر، مارشملوی خود را به محیط آرام‌تری ببرد. همچنین با خود تکرار کند که بحث بین پدر و مادر به معنی این نیست که آن‌ها او را دوست ندارند.
بازی درمانی چه مدت طول می کشد؟
طول هر جلسه بازی‌درمانی معمولاً بین ۲۰ تا ۵۰ دقیقه است. همچنین طبق آمار، برطرف شدن مشکلات یک کودک عادی، معمولاً در بیست جلسه به نتیجه می‌رسد. البته این مدت‌ها با توجه به تفاوت کودکان و مشکلات آن‌ها می‌تواند کمتر یا بیشتر شود.
در آخر، آیا بازی درمانی کودکان طلاق واقعاً مؤثر است؟
تحقیقات بر روی نتایج بازی درمانی کودکان طلاق، نشان از تأثیر‌گذاری مثبت آن، در حد متوسط تا زیاد دارد. البته عوامل متعددی مانند سن، جنسیت و نوع مشکل در میزان تأثیر این درمان نقش دارند. به علاوه مشخص شده است که همکاری اعضای خانواده می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
به هر جهت، آنچه واضح است، بازی‌درمانی، به تنهایی یا در کنار درمان‌های دیگر، می‌تواند در بهبود مشکلات روحی و رفتاری کودکان مؤثر باشد. اما همان‌طور که گفتیم میزان این تاثیر در موارد مختلف متفاوت است.