بازی های توجه و تمرکز برای کودکان بیش فعال

کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز (ADHD) نیازها و نیازهای متفاوتی دارند. این همچنین فعالیت‌هایی را برای بازی با کودکان ADHD شامل می‌شود. تمرینات تمرکز برای کودکان ADHD می‌تواند در بهبود مهارت‌های توجه و تمرکز بسیار مفید باشد و همچنین می‌تواند در درمان بیش فعالی موثر باشد. بنابراین، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به معرفی بازی های توجه و تمرکز برای کودکان بیش فعال می‌پردازیم.

معرفی برخی بازی های توجه و تمرکز  

توجه و حفظ تمرکز برای کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه بسیار دشوار است. بازی های توجه و تمرکز می‌تواند در ارتقاء توجه کودکان تاثیرگذار باشد. به علاوه، همیشه والدین از تذکرهای مداوم به کودکشان که «این کار را نکن»، «دست نزن» و … شکایت می‌کنند. بنابراین والدین برای به گردش درآوردن چرخه توجه کودک لازم است به جای سرزنش کرن و غُر زدن، از بازی‌ها و فعالیت‌های فرح‌بخش استفاده کنند.

تحقیقات نشان داده بازی روزانه با کودکان به ویژه بازی‌هایی که مغز کودک را تقویت می‌کند، بسیار مؤثرتر از پر کردن کاربرگ‌ها یا برگه‌های تشویق و تنبیه است. در اینجا ما برخی بازی های توجه و تمرکز را به شما معرفی می‌کنیم که روی تمرکز کودک تأثیر می‌گذارد.

بازی یخ‌زدگی

خیلی سخت می‌توان کودک دارای اختلال بیش فعالی را برای چند ثانیه سر جایش نگه داشت و نشاند. به او بگویید که می‌خواهید بازی یخ‌زدگی کنید. این بازی بدین صورت است که او شروع به بازی و فعالیت می‌کند و وقتی شما می‌گویید: «یخ بزن»، او در همان حالت برای چند ثانیه باقی می‌ماند ـ برای شروع از ۱۰ ثانیه شروع کنید. اگر او توانست در این حالت باقی بماند، نوبت به شما می‌رسد ولی اگر نتوانست، آن‌قدر باید این بازی را ادامه دهید تا بتواند به مدت ۱۰ ثانیه یخ بزند.

حال اگر دیدید که این روش برای کودکتان پاسخگو نیست و از این بازی خسته شده است، روند بازی را عوض کنید. یعنی اگر او نتوانست برای مدت ۱۰ ثانیه در حالت یخ‌زدگی باقی بماند، به او بگویید: «نه نشد! حالا نوبت من است.» با این روش او در ادامه بازی، تلاش بیشتری برای یخ‌زدگی خواهد کرد. وقتی او توانست برای ۱۰ ثانیه یخ بزند، روند بازی را تغییر داده و بگویید: «حالا می‌خواهیم یک نمایش افسانه‌ای بازی کنیم. تو در حالت خواب یا یخ‌زدگی باقی می‌مانی تا من تو را ببوسم یا به تو فوت کنم و آن وقت تو از این حالت خارج می‌شوی.»

بازی‌ های توجه و تمرکز نشسته پشت میز

با کودکتان پشت میز نشسته و با او بازی مشترکی کنید. مثلاً با هم با شور و اشتیاق با یک اسباب بازی فکری بازی کنید مثلا یک پازل حل کنید یا یک تصویر نقاشی را رنگ کنید یا با رنگ‌انگشتی بازی کنید یا مثلاً قایقی ساخته و داخل ظرف آب بیندازید و قایق‌بازی کنید یا حباب بسازید یا به او اجازه دهید که آب را از یک بطری به بطری دیگری بریزد.

این کار به کودک یاد می‌دهد که یک جا نشسته و تمرکز کند.

فقط شما می‌بایست آن دسته از بازی های توجه و تمرکز را انتخاب کنید که در او انگیزه ایجاد کرده و نقش تشویقی داشته باشد. نوع رابطه شما نیز با او تعیین‌کننده است. شما باید زمان بیشتری را با او صرف کرده و حوصله به خرج دهید و او را به خاطر فعالیت‌های موفقیت‌آمیزش تشویق و تحسین کنید.

بازی های توجه و تمرکز همراه با موسیقی

کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی اغلب نیاز به یادآوری برای تمرکز روی تکالیفشان دارند. تحقیقات نشان داده است که موسیقی و بازی های توجه و تمرکز کمک زیادی به سازماندهی فضا و زمان می‌کند.

بنابراین، یکی از روش‌های یادگیری و حافظه برای کودکان مبتلا به بیش فعالی، بازی همراه با موسیقی است. یعنی تکالیف او را با موسیقی و آهنگ به او یادآور شوید تا او به کارهای روزمره‌اش بپردازد.

بدین منظور می‌توانید بازی آدم‌آهنی کنید. در این بازی می‌گویید: «تو یک آدم‌آهنی هستی و من هر برنامه‌ای را که برای تو می‌گویم یا برایت می‌نویسم، اجرا می‌کنی. حالا شروع کن.

“دو قدم به عقب. حالا بچرخ و یک قدم به سمت راست، یک قدم به جلو، جلوی پایت یک اسباب بازی است. آن را بردار. یک قدم به چپ. حالا آن را توی جعبه اسباب بازی‌ها بینداز.» یا «تو یک آدم‌آهنی هستی که لباس‌های کثیف را از لباس‌های تمیز جدا کرده و کشو را مرتب می‌کند».”

این بازی می‌تواند همراه با موسیقی باشد که بر تمرکز کودک اثر بسیار خوبی می‌گذارد.

بازی ایفای نقش شخصیت‌های داستان

اگر قبل از خواب در حال خواندن کتاب کودک هستید و هنوز سطح انرژی کودک بالا است، می‌توانید بخشی از داستان را به صورت نمایش با هم اجرا کنید: با هم بخزید، خودتان را به جای پلنگ قصه بگذارید یا به او بگویید که نقش پرنسس قصه را بازی کند و اتفاقات داستان را اجرا کنید.

این فعالیت جسمانی به کودک کمک می‌کند تا هم انرژی‌اش را در جهت مثبت به کار گیرد و هم به روی حرکات خود هماهنگ با متن داستان تمرکز داشته باشد. به علاوه، او می‌تواند ماجراهای داستان را برای چند دقیقه در حافظه‌اش حفظ کند و اجرا نماید.

بازی بدون صدا حرف بزن

کودکتان را تشویق کنید که از تکنیک گفتار درونی در بازی‌ها و عملکردهایش استفاده کند و برای خودش توضیح دهد که الآن در حال انجام چه کاری است و بعد چه کار خواهد کرد؟ مثلاً می‌­گوید: «من دارم یک برج درست می­‌کنم. یک بلوک، دو بلوک و… آه! نه! ریخت. اشکال ندارد، دوباره درست می‌کنم».

خود شما در یاددهی این تکنیک به کودکان نقش اساسی دارید. شما نیز در انجام کارهای روزمره از این تکنیک استفاده کنید. مثلاً هنگام پختن ماکارونی بگویید: «خب، الآن من نیاز به یک قابلمه بزرگ دارم. حالا درون آن آب و نمک می‌ریزم و می‌گذارم تا بجوشد. حالا وقت سس است.»

آموزش این کار به کودک، به او کمک می‌کند تا روی تکلیفش متمرکز شده و مراحل را دنبال کند.

بازی چراغ قرمز – چراغ سبز

اگر نمی‌دانید چگونه با یک کودک مبتلا به ADHD بازی کنید، این بازی ممکن است مناسب باشد. بازی آسان و یکی از بهترین بازی‌ های توجه و تمرکز برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی است. بازی چراغ قرمز – چراغ سبز مهارت های توجه و تمرکز را در حین ایجاد مهارت های حرکتی ارتقاء می‌دهد.

مرحله 1: یک بزرگسال یا یک کودک در سراسر اتاق به عنوان “چراغ راهنمایی” می‌ایستد.

مرحله 2: برای هر عمل یک رنگ اختصاص دهید، به عنوان مثال. قرمز به معنی “ایست” و سبز به معنای “رفتن” است و آنها را بالا نگه دارید. می‌توانید با استفاده از رنگ‌های مختلف به عنوان نشانه، کودکان را به چالش بکشید، برای مثال، بنفش می‌تواند به معنای «برو» و سیاه به معنای «ایست» باشد. برای اینکه آن را حتی یک بازی ذهنی جذاب و سرگرم‌کننده تر کنید، رنگ ها را با معانی متضاد تعیین کنید (مثلا سبز به معنای توقف).

قانون این بازی ساده است: وقتی کسی می‌رود زمانی که باید متوقف شود، باید به خط شروع بازگردد و اولین کسی که به خط پایان می‌رسد برنده می‌شود. می‌توانید به نوبت چراغ راهنمایی باشید.

بازی سر – شانه – زانو و انگشتان پا

انجام این بازی بسیار ساده است. حداقل 2 بازیکن می‌توانند آن را بازی کنند و هر چه بیشتر باشد بهتر است. از کودکان بخواهید هنگام خواندن آهنگ به سر، شانه‌ها، زانوها و انگشتان پا اشاره کنند. آهنگ و اقدامات باید هماهنگ باشند.

می‌توانید با تغییر سرعت آهنگ، یا اختصاص دادن قسمت‌های مختلف بدن به متن آهنگ، آن را چالش‌برانگیزتر کنید – به عنوان مثال، سر به معنای بینی، شانه به معنای سینه، زانو به معنای باسن و انگشتان پا به معنای پاشنه است. یا می‌توانید با انجام بازی به عقب، آن را به یک بازی فکری تبدیل کنید.

بازی چکرز چینی

چکرز چینی یکی از مناسب‌ترین بازی های توجه و تمرکز رومیزی برای کودکان مبتلا به ADHD است. این بازی توانایی تفکر استراتژیک را توسعه میدهد و می تواند توسط 2، 3، 4 یا 6 بازیکن بازی شود. هدف این است که تمام گیره‌های خود را به مثلث مخالف ببرید.

برای تنظیم: 2 یا 4 بازیکن باید از جفت مثلث‌های مخالف، 3 بازیکن باید از هر مثلث دیگر و شش بازیکن باید از هر شش مثلث استفاده کنند.

مرحله 1: یک رنگ را انتخاب کنید و 10 گیره رنگی خود را در کنار تخته قرار دهید.

مرحله 2: تصمیم بگیرید که چه کسی اول می‌رود. سپس، فردی که شروع می‌کند می‌تواند گیره‌اش را در هر جهت (از پهلو به پهلو، جلو یا عقب) حرکت دهد یا روی گیره‌ای که قبلاً مستقیماً به سوراخ خالی منتقل نشده است، بپرد. شما می‌توانید از روی گیره‌ها در هر جهتی بپرید، و می‌توانید از روی هر گیره بپرید، از جمله گیره خود و در طول یک دور تا زمانی که گیره‌هایی که از روی آنها می پرید مطابق با موقعیت فعلی میخ شما باشد.

مرحله 3: حرکت گیره‌ها را با نوبت دادن ادامه دهید تا زمانی که یکی از حریفان تمام گیره‌های خود را به مثلث مخالف منتقل کند.

نکات: از آنجایی که هدف این است که تمام گیره‌های خود را به سمت مخالف حرکت دهید، گیره حریف شما که سوراخ مقصد شما را اشغال کرده است می‌تواند بازی را مسدود کند. به دلیل چنین شرایطی، توصیه می‌شود قبل از شروع بازی قوانین را تعیین کنید.

برخلاف چکرزهای معمولی، وقتی گیره را از روی تخته می‌پرید، آن را بیرون نمی‌آورید. همان طور که قبلا ذکر شد می‌توانید از روی گیره حریف خود بپرید، اما آن را روی تخته بگذارید تا آنها نیز بتوانند به بازی و تفریح ​​ادامه دهند!

بازی ضربات طبل

ریتم را دنبال کنید! انجام بازی های توجه و تمرکز که دارای ریتم هستند می‌تواند به کودکان مبتلا به ADHD کمک کند تا تمرکز بهتری داشته باشند. بازی ضربات طبل یکی دیگر از بازی های سرگرم‌کننده برای کودکان بیش فعال است که به ایجاد مهارت های حرکتی مناسب نیز کمک می‌کند.

ضربات طبل را به کارهایی اختصاص دهید که کودکان می‌توانند در حالت نشسته انجام دهند – به عنوان مثال، 2 ضربه به معنای کف زدن است، 1 به معنای باز کردن بازوهای خود است. هنگامی که آنها ایستاده‌اند، می‌توانید اقداماتی مانند راه رفتن سریع را به نواختن سریع طبل، آهسته به ضرب زدن آهسته و توقف در هنگام توقف ضرب زدن اختصاص دهید.

با نواختن با نشانه‌های مخالف (آهسته راه بروید تا ضربات درام تند و سریع به ضربات درام آهسته راه بروید) یا اعمال مختلف را با نشانه‌های خاص درام اضافه کنید (ضربه زدن آهسته به معنای دویدن است و طبل زدن سریع به معنای پرش است).

بازی «این رو بلند بگو!»

همان طور که می‌بینید، بازی های توجه و تمرکز زیادی برای کودکان مبتلا به ADHD وجود دارد.«این رو بلند بگو! یک بازی سرگرم‌کننده است که به خوبی در تکنیک فرزندپروری خودمربی کاربرد دارد. این بازی در مورد تشویق فرزندان شما برای توصیف کاری است که انجام می‌دهند یا می‌خواهند انجام دهند.

خودمربیگری به فرزند شما این امکان را می‌دهد که در فعال باقی بماند و مراحل را به ترتیب دنبال کند و دامنه توجه او را افزایش می‌دهد. شما به راحتی می‌توانید آن را در کارهای روزانه فرزندانتان مانند تکالیف یا کارهای خانه اعمال کنید: به عنوان مثال، “من دارم غذای خود را می‌خورم”، “من بشقابم را در سینک می‌گذارم”، “می‌خواهم دست هایم را بشورم” و غیره. همچنین می تواند به بهبود رفتار کودک شما کمک کند زیرا آنها اقداماتی را که انجام می‌دهند به خود یادآوری می کنند.

مغز کودک بیش فعال را با موسیقی فعال کنید

همان طور که قبلاً اشاره کردیم، می دانیم که تربیت کودکان مبتلا به ADHD الزامات مختلفی دارد. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی اغلب برای ادامه کار به یادآوری نیاز دارند. تحقیقات نشان داده است که موسیقی به مغز – به ویژه مغز کودک بیش فعال- کمک می‌کند تا زمان و مکان را سازماندهی کند و به یادگیری و حافظه کمک نماید.

بنابراین، اگر در کنار کارها یا فعالیت‌ها آواز می‌خوانید، فرزندان شما به احتمال زیاد به وظیفه‌ای که در دست دارند توجه می‌نمایند زیرا آنها به طرق مختلف در آن شرکت می‌کنند. برای مثال، اگر با هم اتاق آنها را تمیز می‌کنید، می‌توانید آهنگ «پاک کردن، پاک کردن، همه پاک کردن» را بخوانید. می‌توانید یک ملودی یا آهنگ را از آهنگ و برنامه تلویزیونی مورد علاقه آنها انتخاب کنید.

حرف آخر بازی توجه و تمرکز برای کودکان بیش فعال

همان طور که این بازی های توجه و تمرکز را انجام می‌دهید، با کودک خود به عنوان مربی او کار کنید. آنها را تشویق کنید و پیشرفت آنها را در حین پیشرفت دنبال کنید. بازی با هم یک راه حل برد-برد است زیرا رابطه شما با فرزندتان را نیز تقویت می‌کند. این بازی های توجه و تمرکز می‌توانند به عنوان مکمل درمان بیش فعالی بسیار مفید و موثر باشند.

 برخی اسباب بازی های فکری موثر بر تقویت توجه و تمرکز عبارتند از: پازل ، جورچین ، لگو ، فلش کارت آموزشی ، دومینو

منابع:

Kaduson, H., Schaefer, C. (2006). Short-term play therapy for children. New York: The Guilford Press.

https://www.mentalup.co/blog/attention-games-for-adhd

ADD ITUDE, strategies and support for ADHD & LD. (2016). Games That Increase Attention and Focus in Children with ADHD. Retrieved from http://www.additudemag.com/adhd/article/7829-6.html