اهمیت بازی پازل برای کودکان

اهمیت بازی پازل به خاطر تاثیری است که بر ابعاد مختلف هوش و توانایی‌های ذهنی کودک و همچنین سایر گروه‌های سنی دارد. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به انواع پازل، روش بازی برای سنین مختلف و اهمیت بازی پازل برای تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه در کودکان و برزگسالان می‌پردازیم.

بازی پازل چیست؟

پازل یک اسباب بازی فکری است که تاثیر زیادی در تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه کودکان از جمله مهارت تفکر خلاق، استدلال منطقی، مهارت حل مسئله، استدلال فضایی و ریاضی دارد.

پازل ها از تصویرهای دو یا چهار قطعه‌ای برای کودکان نوپا دارد تا عکس‌های پیچیده‌تری که بیست و چهار یا سی و شش قطعه را در بر می‌گیرد.

البته بازی پازل محدوده سنی ندارد و برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالان پازل های هزار، دوهزار، پنج هزار قطعه و بیشتر نیز در بازار وجود دارد. همچنین پازل های سه بعدی و پازل های پیچیده‌تری نیز در بازار موجود است.

پازل، یک بازی هیجان انگیز برای کودکان است. آنها در دوره نوپایی از بازی با پازل ها و مکعب های پازلی  لذت می‌برند. ویژگی اصلی پازل ها این است که کودک در ذهنش توانایی تکمیل تصاویر را پیدا می‌کند. این بازی مستقیما بر تقویت هوش تجسمی فضایی کودک موثر است.

نکات مهم در خرید اسباب بازی پازل

در خرید پازل باید به موارد زیر توجه کرد:

• مناسب بودن برای سن کودک
• تناسب با سطح درک و فهم کودک
• میزان سختی پازل باید مناسب توانایی کودک باشد.
• تناسب تعداد قطعات برای کودک
• مناسب بودن اندازه قطعات پازل برای کودک

اهمیت میزان سختی و آسانی پازل 

پازل باید کودک را به مبارزطلبی و تفکر و تأمل وا دارد تا کودک از توانایی‌های ذهنی و روانی خویش برای حل مسئله استفاده کند. ولی این مبارزه‌طلبی و زورآزمایی فکری و روانی نباید خیلی ادامه یابد، وگرنه کودک احساس شکست و حقارت می‌کند و اعتماد به نفس او کاهش می‌یابد.

باید مراقبت نمود تا شکست های کودک در بازی با انواع اسباب بازی از سه یا چهار بار بیشتر نشود، زیرا برای رشد شخصیت و سلامت روانی کودک زیان آور است.

همچنبن پازل نباید آن قدر ساده و آسان باشد که کودک علاقه‌اش را از دست بدهد و احساس خستگی کند. بلکه باید کودک را به مبارزه بطلبد و کودک پس از مقداری تلاش و کوشش فکری، بتواند بر آن پیروز شود تا برایش جذاب و شیرین باشد.

تعداد و اندازه قطعات پازل

درجه سختی و آسانی پازل به اندازه پازل یا موضوع آن بستگی دارد که ریز یا درشت و تعداد آن کم و یا زیاد باشد.

معمولا پازل کودکان از ۳ تا ۳۶ قطعه طراحی می‌شود.

هر اندازه موضوع پازل پیچیده‌تر باشد، و تصاویر بکار رفته در آن ریزتر و متراکم‌تر باشد، پازل سخت‌تر است.

اهمیت بازی پازل برای رشد هوش و استعدادهای کودک وقتی برجسته می‌شود که برای خرید پازل، متناسب با سن کودک از پازل های ساده‌تر شروع کنیم و گام به گام او را با پازل های سخت‌تر و پیچیده‌تر آشنا کنیم.

در این صورت کودک نتایج و بازخورد مثبتی از بازی پازل به دست می‌آورد و انگیزه‌اش برای بازی بیشتر می‌شود.

انواع اسباب بازی پازل

برای خرید اسباب بازی پازل باید انواع آن را بشناسیم.

پازل های یک تکه

برای کودکان نوپا که هنوز هیچ ایده‌ای دربارۀ پازل بازی ندارند، شما نخست می‌بایست با پازل هایی مخصوص این دوره، مفهوم چفت کردن را به او یاد دهید.

برای این منظور بهتر است از پازل های تک تکه‌ یا جایگذاری استفاده کنید، که شکل ساده‌ای داشته و پازل را فیت یک زمینه می‌کند. چون حتی زمانی که کودک قادر به درک قسمت‌های مختلف نیست به وسیله آزمایش و خطا به راحتی می‌تواند جای واقعی آنها را پیدا کند.

البته بدیهی است که، نتیجه مطلوب زمانی بدست می‌آید که کودک از روی نظم و قاعده منطقی بتواند پازلی را تکمیل کند. نه آن که به صورت تصادفی و از طریق آزمون و خطا جایگذاری را انجام دهد. در این حالت کودک به سختی مسئله را حل می‌کند و وقت زیادی را صرف خواهد کرد. صرف وقت زیاد و عدم درک نظم منطقی موجود باعث دلزدگی و خستگی کودک می‌شود.

نکات مربوط به بازی با پازل تک تکه

بازی با  پازل تک تکه‌ای می باید تا جایی ادامه داشته باشد که کودک به مهارت بازی برسد و بتواند هنگامیکه یک پازل تک تکه‌ای دیگر در اختیارش قرار می‌دهید طی یک یا سه بار تلاش آن را در جای خود قرار دهد.

پازل های جور چین تک تکه‌ای هم بدین منظور مناسب هستند. استفاده از جورچین اشکال نیز به کودک نوپایتان کمک می‌کند تا اشکال را درک کرده و به علاوه آنها را با یکدیگر هماهنگ سازد.

اگر فکر می کنید که این بازی برای کودکتان کمی سخت است می‌توانید آن را ساده‌سازی کنید. نخست هر تکه پازل جورچین را جلوی محل قرارگیری‌اش بگذارید. سپس از او بخواهید تا آن را سر جای خوش بگذارد. این شیوه باعث تقویت استعدادهای شناختی و تقویت برخی مهارت های زندگی مثل مهارت حل مسئله می‌شود.

روزانه مقداری از زمان های بازی با کودکتان را به پازل بازی یا بازی با جورچین اختصاص دهید.

پازل های دو تکه ای

وقتی که احساس کردید کودکتان در انجام پازل های تک تکه‌ای مهارت زیادی پیدا کرد و یاد گرفت که پازل های جورچین چگونه کار می‌کنند، در مرحله بعدی مفهوم تکمیلی یک تصویر را به او آموزش دهید.

به کودکتان یاد دهید که چگونه تصاویر با چسباندن تکه‌ها به هم تشکیل می‌شوند. بهتر است جلوی او چند بار بازی کنید.

وقتی او پس از مدتی بازی با پازل های دوتکه به درک تکمیل شکل با قرار دادن پازل ها در کنار هم رسید، به او پازل های ۴ تکه ای را معرفی کنید.

پازل های ۴ تکه ای

پازل های مربوط به نوپاها اغلب در سِت های ۴ تایی، ۶ تایی، ۹ و ۱۲ تایی طراحی شده‌اند.

کسب مهارت در حل پازل های ۴ تکه‌ای به این معنا نیست که او می‌تواند پازل های ۶ و ۱۲ تکه ایی را نیز حل کند. کودکان پازل های با تکه‌های بیشتر را به مرور زمان یاد می‌گیرند.

بنابراین، حتی اگر روی یک بسته پازل ۶ و ۱۲ تکه‌ای نوشته بود که مخصوص کودک نوپاست، شما تا وقتی که کودکتان به مهارت حل پازل های ۴ تکه ای نرسیده نباید، این پازل ها را در اختیار او بگذارید.

شرایط استفاده از پازل های با قطعات بیشتر

برای استفاده از پازل های با قطعات بیشتر کودک می‌بایست در موارد زیر به اندازه کافی رشد کرده باشد:

• عاطفه مثبت و انگیزش
• مهارت های ادراک دیداری
• توجه و تمرکز

این سه عامل در تسلط یافتن و تشویق کودک برای حل پازل های ۴ تکه‌ای بسیار مهم‌اند.

روش انجام بازی با پازل 4 تکه‌ای

برای شروع بازی ابتدا پازل های تکمیل شده را جلوی کودکتان قرار دهید و برای تشویق کودک به ادامه بازی می‌توانید یک قصه دربارۀ آن پازل هم بسازید.

پس از آن که کودک خوب تصویر تکمیل‌شده را مشاهده کرد جلوی چشمان او یک تکه را برداشته از پازل اصلی کمی دورتر بگذارید.

بعد از کودک بخواهید که آن تکه پازل جدا شده را سر جای خودش بگذارد و شکل را تکمیل کند.

سپس این کار را با تکه دیگر انجام دهید.

در مرحله بعد دو تکه پازل را از تصویر اصلی جدا کنید.

وقتی کودکتان توانست دو تکه پازل جدا شده را به درستی در سر جای خودش قرار دهد پازل را به صورت تکه‌های جدا اما در کنار هم قرار دهید.

پازل ها را آنقدر دور از هم نگذارید که او یک شکل منسجم را نتواند در ذهنش تصور کند. بلکه پازل ها را به شکل جداگانه و نزدیک هم قرار داده و از او بخواهید تا شکل را تکمیل کند.

وقتی کودکتان در این بخش نیز به مهارت رسید، می‌توانید تکه‌های پازل را بهم ریخته‌تر بگذارید و از او بخواهید تا آن را حل کند.

شاید در ابتدا حل این مرحله از پازل ۴ تکه‌ای کمی سخت باشد اما بالاخره با تکرار این تمرین کودک نوپا خواهد توانست به حل مسئله دست یابد.

پازل های با قطعات بیشتر

همانطور که در مورد پازل چهار تکه ای گفته شد، برای آموزش حل پازل های با قعات بیشتر نیز یکی از شیوه‌های آموزش تکمیل پازل در سنین پایین، روش زنجیره  معکوس است.

بدین ترتیب که ابتدا تصویر کامل را به کودک نشان می‌دهیم و سپس یکی از قطعه‌هایی که تصویر را کامل می‌کند را از آن جدا می‌سازیم و از کودک می‌خواهیم تا آن قطعه را در جای خود قرار دهد.

در مرحله ی بعد، دو قطعه را جدا می‌کنیم و از وی می‌خواهیم تا آن قطعه‌ها را در جای خود قرار دهد.

به هیمن ترتیب پیش می رویم تا کودک مستقلا بتواند همه قطعات را به هم وصل کند و تصویر کامل را به وجود آورد.

البته، اگر کودک قادر به تکمیل تصویر از اول باشد، می‌توان از همان ابتدا از وی خواست تا تمام قطعات را در جای خود قرار دهد و تصویر را تکمیل کند.

اهمیت بازی پازل در این است که تصاویر پازل ها درباره ی موضوع‌هایی باشد که در محدوده تجربیات کودک قرار دارد و کودک پیشتر با آن آشنا شده است.

تصاویر قهرمانان کارتونی همیشه مورد علاقه کودکان هستند و بچه ها با آنها آشنایی قبلی دارند. این نمونه‌ها به فرهنگ جامعه و طبقه اجتماعی کودکان نیز ارتباط دارد.

اهداف، فواید و اهمیت بازی پازل برای کودکان

– تشخیص تفاوت در فرم، رنگ، اندازه و شکل به عنوان ابزار پایه هوش در دوره نوپایی.

– تقویت هوش کلامی زبانی و افزایش دامنه واژگان جدید هنگام آشنایی با تصاویر جدید.

– رشد و تقویت حافظه دیداری.

– فهم رابطه بین جزء و کل و اینکه اجزاء شکل اصلی را می‌سازند.

– تقویت هوش تجسمی فضایی، با تجسم طرح اصلی و دنبال کردن خطوط و رنگ‌ها.

– افزایش قدرت هماهنگی بین چشم و دست که در سنین پایین بسیار اهمیت دارد و موجب تقویت هوش بدنی جنبشی می‌شود.

– تقویت مهارتهای حرکتی دست به خصوص در پازل های مکعبی.

– پرورش ذوق هنری کودک با درک تصاویر و رنگها.

– تقویت قدرت توجه و تمرکز به عنوان یکی از مهارتهای پایه برای آموزش و پرورش کودک.

– افزایش اعتماد به نفس و احساس رضایت خاطر پس از حل پازل.

– درک مفهوم نظم و ترتیب و ضرورت توجه به آن.

– تقویت مهارت حل مسئله.

– آموزش صبر و پایداری در حل مسئله.

– تقویت هوش منطقی و استدلالی که پایه آموزش ریاضی نیز محسوب می‌شود.

– درک مفاهیم سطح، حجم و ارتفاع در بازی با پازل های مکعبی.

توجه داشته باشید که پازل بازی های دیجیتالی که امروزه در تبلت، موبایل و کامپیوتر وجود دارد همه مزایای فوق را در بر ندارند و البته آنها نیز مفید هستند و در مقایسه با سایر بازی های خشن و نامناسب کامپیوتری برتری دارند.

منتها در استفاده از تبلت و کامپیوتر باید به محدودیت زمانی استفاده از آنها در طول روز برای گروه‌های مختلف سنی توجه داشت.

زیرا مضراتی برای قوای جسمی و ذهنی کودک دارند که می توانید اطلاعات بیشتر در این مورد را در مقالات مربوطه ببینید.

اهداف و  اهمیت بازی پازل برای بزرگسالان

بازی پازل یکی از روش های موثر برای ورزش مغز محسوب می‌شود.

ورزش مغز به صورت آرام در طول سن افراد صورت می‌گیرد.

در مواقع انجام کارهای سخت و دشوار و دسترسی به مسئولیت‌های سخت می‌توانید با این بازی مغز خود را ورزش بدهید و تقویت کنید.

بالتیمور و جورج استادان دانشگاه هاپکینز بر اساس تحقیقات خود به این امر شگفت‌انگیز دست یافته‌اند که اهمیت بازی پازل در این است که اثرات بادوام بر قدرت استدلال و سرعت عمل در دریافت مطالب آموزشی دارند.

بازی پازل به تحرکات چشم افراد بسیار کمک می‌کند.

در طول سالیان گذشته پازل های متعددی در شکل های آسان و پیچیده طراحی شده است که افراد می‌توانند با انجام آن، نتایج  موثری در بهبود کارکرد مغز به دست آورند.

یکی از دلایل اهمیت بازی پازل تاثیر آن بر تقویت حافظه و مبارزه با بیماری آلزایمر است.

افرادی که به دلایل موروثی نگران ابتلا به آلزایمر هستند می توانند با این بازی و سایر بازی های تقویت حافظه مثل فلش کارت و همچنین تمرین به خاطر سپردن شعر از بروز این بیماری جلوگیری کنید.

سخن آخر در اهمیت بازی پازل

در اهمیت بازی پازل کافی است بدانید که بازی های پازل و سایر بازی های تقویت هوش می‌توانند کارکرد مغز کودکان و بزرگسالان را به نحو موثری بهبود بخشند. فروشگاه اینترنتی کودک و نوجوان آریاکید انواع اسباب بازی پازل را به تفکیک رده‌های سنی در اختیار شما قرار می‌دهد.

منابع:

Teach, make a difference. (2013). The Benefits of Puzzles in Early Childhood Development. Retrieved from http://teach.com/education-technology/the-benefits-of-puzzles-in-early-childhood-development

OT MAM learning activities. (2012). Teach Your Toddler To Do Puzzles. Retrieved from http://www.ot-mom-learning-activities.com/visual-discrimination.html