بازی های دیداری حرکتی برای کودکان پیش دبستانی

بازی های دیداری حرکتی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت هایی مثل مهارت هماهنگی چشم و دست و مهارت هماهنگی چشم و پا را ارتقا دهند. با توجه به اهمیتی که این مهارت ها در مدرسه و مراحل بعد زندگی کودک دارند، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به معرفی بازی های دیداری حرکتی برای کودکان پیش دبستانی می‌پردازیم.

اهمیت بازی های دیداری حرکتی

بازی های دیداری حرکتی شامل فعالیت‌هایی است که به کودکان دوره پیش دبستانی کمک می‌کند تا میان چشم و حرکات بدن و دستشان هماهنگی ایجاد کنند.

کودکان بدون داشتن چنین مهارتی قادر نخواهند بود در سال‌های بعدی و مدرسه فعالیت‌های دستی موفقیت آمیزی داشته باشند. از این رو کودکان با انجام بازی های دیداری جنبشی می‌توانند این هماهنگی را افزایش دهند.

کودکان در روز به همه چیز دست می‌زنند و آن را لمس کرده و با آن بازی می‌کنند. این رفتارها در حقیقت فرمان مغزشان است که از طریق چشم‌ها مخابره می‌شود و به دست‌ها دستور صادر می‌کند که هر آنچه که می‌بیند را با دست بردارد، لمس کند یا با آن بازی کند.

گرچه در این قبیل بازی ها چشم‌ها راهنمای دست‌ها هستند، اما در خیلی از اوقات چشم‌ها برای انجام کار عملی که کودک به کار می‌گیرد، استفاده نمی‌شوند و تمرکز نمی‌یابند. بنابراین، بازی های دیداری حرکتی به کودک کمک می‌کند تا برای انجام هر عملی از تمرکز چشم‌ها استفاده کنند.

نقش چشم در یادگیری کودک

چشم‌ها مهم‌ترین نقش را در آموزش کودک بازی می‌کنند. دریافت حسی از طریق چشم‌ها و پاسخ متناسب با آن به صورت حرکتی می‌باشد. لذا هماهنگی دیداری حرکتی برای یادگیری کودک بسیار مهم است.

کودکان از دریچه چشمشان با دنیای بیرون و دنیای علم و دانش آشنا می‌شوند. کودکان می‌بایست میان سیستم دیداری و سیستم حرکتی ارتباط برقرار کرده تا به هدف برسند. بنابراین، داشتن مهارت حرکتی دیداری خوب، می‌تواند به کودکان کمک کند تا اشکال را خوب ترسیم کرده و اعداد و لغات را ببیند و بنویسند.

شاید کودک دوره پیش‌دبستانی شما هم وقتی از او می‌خواهید تا یک لغت یا حرف یا عدد را از روی نوشته شما بنویسد، برعکس بنویسد یا به شکلی غیرمتعارف ترسیم کند. این وضعیت بیانگر این است که کودک هنوز به مرحله رشد مهارت هماهنگی چشم و دست نرسیده است.

از این رو کودکان نیاز دارند تا قبل از اینکه به مدرسه بروند، این مهارت به خوبی در آنها رشد یابد. بنابراین، اگر هنوز کودک شما سه ماه تابستان را فرصت دارد تا به مدرسه برود می‌توانید در این سه ماه مهارت حرکتی دیداری‌اش را با فعالیت‌های زیر بالا ببرید.

روش انجام بازی های دیداری حرکتی

برای انجام بازی های دیداری حرکتی چند نکته را در نظر داشته باشید:

• نخست، روی سطوح بزرگ کار کنید، مثل تابلو سیاه ، ساحل شنی، دیوار بیرون از خانه یا کف پیاده‌رو و…
•  علاقمندی کودک را در نظر بگیرید. قبل از آنکه سراغ مداد و کاغذ بروید، با اسباب بازی هایی مثل شن بازی و خمیر بازی علاقمندی را در او ایجاد کنید.
•  در کودک با لوازم طراحی و نقاشی مثل رنگ‌های مختلف نقاشی یا گچ و پاستل علاقمندی ایجاد کنید.
•  به ترسیم نقاشی روی یک خط اهمیت بدهید و از کودک بخواهید تا از همه نقاط یک صفحه استفاده کند.
•  همیشه یک نقطه شروع مداوم داشته باشید. مثلا به کودک توضیح دهید که ما همیشه حروف را از بالا به پایین و از راست به چپ می‌نویسیم یا اعداد را از چپ به راست می‌نویسیم.
•  از ریتم‌ها و علامت‌های کلامی استفاده کنید. شما می‌توانید اعداد را با شعر کودکانه برای کودک توضیح دهید. این کار به کودکتان کمک می‌کند تا به یاد آورد که از کجا شروع کرده و چگونه شکل و اعداد را شکل دهد.
•  بعد از تمرین زیاد از کودک بخواهید تا شکل و حروف و امثال آنها را با چشمان بسته بکشد. این کار می‌تواند شما را مطمئن سازد که آیا او ترسیم را به شیوه صحیح درونی‌سازی کرده یا خیر.
•  قبل از اینکه کودک را بیازمایید، با او تمرین کنید.

بازی با ماشین ها، قطارها و کامیون ها

برخی اسباب بازی ها مثل ماشین بازی و قطار اسباب بازی زمین بازی یا جاده و ریل قطار دارند. این اسباب بازی ها بسیار مناسب بازی های حرکتی دیداری هستند. زیرا در این بازی ها کودک تمرکز می‌کند تا ماشین‌ها را در یک خط ریلی یا جاده ثابتی حرکت بدهد و سعی کند از آن خط بیرون نزند.

برای ماشین بازی فرش هایی که دارای نقش جاده و خیابان هستند نیز مناسب هستند. خیلی از کودکان روی حاشیه فرش های معمولی این بازی را می‌کنند و عده ای دیگر با خط کشی و جاده کشی در اتاق و حیاط خانه این بازی را ادامه می‌دهند.

شما می‌توانید از خلاقیت خود در این رابطه کمک بگیرید و با  چسب مخصوص برق کاری یا همان چسب لنت کف اتاق او را جاده‌کشی کنید. البته حسن دیگر این کار  این است که بعد از مدتی که مهارت کودکتان افزایش یافت عرض جاده یا خیابان را کمتر کنید.

بازی های دیداری حرکتی با تخته‌ها یا پازل های جور چین

با تخته یا خرید پازل های جورچین می‌توانید بازی های دیداری جالبی با کودکان انجام دهید. در این بازی کودک شما باید با دقت قطعه های پازل یا جورچین را در حفره مخصوصی خود فرو کند. بدین منظور او از تمرکز بصری خود برای انجام فعالیت‌ها استفاده می‌کند و میان چشم و دست خود هماهنگی برقرار می‌کند.

در این بازی نخست اشکال را برداشته  و بعد با هماهنگی میان دست و چشم آن را در حفره مخصوص می‌اندازد و این بازی به مرور زمان به رشد مهارت هماهنگی چشم و دست کودکتان کمک می‌کند. بازی روزانه این فعالیت توصیه می‌شود.

همچنین کودکان می‌توانند از قلک برای ارتقا مهارت خود استفاده کنند. گفته می‌شود که در قلک برای رشد مهارت های حرکتی ظریف بسیار مناسب است. اما علاوه به مهارت ظریف این فعالیت برای رشد هماهنگی مهارت چشم و دست بسیار مهم است.

همچنین شما می‌توانید یک جعبه مقوایی را سوراخ کرده و از کودک بخواهید اسباب بازی هایش را داخل جعبه بیندازد.

فعالیت های روی هم قرار دادن اسباب بازی ها

در این بازی که محبوب کودکان است، کودکان پازل های ساختنی یا لیوان‌های پلاستیکی را روی هم می‌چینند. این کار نیاز به توجه دیداری و هدایت حرکت دست‌ها دارد.

بنابراین، کودک را راهنمایی کنید که تعداد زیادی از معکب‌ها را روی هم چیده یا لیوان‌ها را پشت هم سوار کند. و این بازی را تا جایی ادامه دهد که تعداد زیادی ازلیوان یا مکعب را به شکل برج در آورد.

بازی های دسته‌بندی

شما می‌توانید کودکتان را تشویق به دسته‌بندی کنید. دسته‌بندی کردن به مهارت حرکتی دیداری کودکتان کمک زیادی می‌کند.

لیوان های رنگی را در اختیار او قرار داده و مقداری استمارتیز یا لوبیاهای رنگ شده با رنگ خوراکی را نیز در اختیارش بگذارید و اجازه دهید تا هر دانه رنگی را داخل لیوان مخصوص خود بیندازد.

این کار علاوه به رشد مهارت حرکت دیداری به رشد مهارت های حرکتی ظریف او نیز کمک زیادی می‌کند.

در طول بازی به دو نکته توجه داشته باشید:

• نخست اینکه مواظب باشید کودک این دانه‌ها را داخل دهانش نبرد.
• دوم اینکه بر رفتارهایش دقت کنید و از او بخواهید که حتما با هدایت چشم‌هایش دانه‌ها را داخل ظروف بیندازد.

یعنی از او بخواهید: «به لوبیا صورتیه خوب نگاه کن و همین طور که نگاهش می‌کنی بیندازش تو لیوان صورتیه».

بازی با توپ ها و بادکنک ها

توپ بازی  و بادکنک بازی علاوه به اینکه مهارت هماهنگی چشم و دست و حرکت دیداری او بالا می‌برند، به او کمک می‌کنند تا در وقت سرعت از این واکنش هماهنگ استفاده کنند.

آنها برای اینکه دقت خود را در ضربه زدن به توپ یا بادکنک بالا ببرند، تلاش می‌کنند تا حرکت دیداری خود را با حرکات دست‌ها هماهنگ کنند و عکس‌العمل نشان دهند.

شما بدین منظور نیز می‌توانید بادکنک را با نخ به چهارچوب در ببندید یا از سقف آویزان کنید و از کودک بخواهید تا بالا بپرد و به توپ یا بادکنک ضربه بزند.

بازی شکل‌های ساده

نخست می‌بایست از خط راست برای آموزش کودک شروع کنید و بعد سراغ خطوط دایره‌ای بروید. خط راست یا دایره را با چند نقطه پشت سر هم ترسیم کنید و از کودک بخواهید تا با متصل کردن خطوط شکل را بکشد.

همچنین لازم است کودکتان نسبت به قبل مربع را منظم‌تر بکشد. او می‌بایست به این مهارت حرکتی دیداری برسد که وقتی یکی از اضلاع را کشید، بایستد و ضلع دیگر را از گوشه بکشد.

یعنی گوشه‌های مربع نباید حالت منحنی داشته و باید کاملا گوشه‌دار و تیز باشد. می‌توانید روی تابلو سیاه یک مربع رنگی بکشید و از او بخواهید تا با رعایت اصول، مربع را پررنگ کند.

سعی کنید همیشه کنار کودک باشید و او را راهنمایی کنید. حتی بعضی وقت‌ها برای ترسیم اشکال دست او را بگیرید و با هم شکل را بکشید.

کودکان به لحاظ رشد ترسیمی نخست خطوط صاف را نقاشی می‌کنند و در مراحل بعدی، خطوط منحنی را ترسیم می‌کنند. بنابراین شما نیز به عنوان والدین یا مربی می‌بایست در نظر داشته باشید که نخست از خطوط صاف شروع کنید.

حتی اگر کودکتان در ترسیم خطوط منحنی مهارت داشته باشد، این کار صرفا تمرینی برای بالا بردن مهارت ‌های حرکتی دیداری کودک است و آموزش مستقیم نقاشی نیست.

بازی های دیداری حرکتی با خطوط متقاطع

اگر ترسیم مثلث برای کودکتان دشوار است، سعی کنید با ترسیم خطوط متقاطع شروع کنید و مهارت‌های حرکتی دیداری را با کشیدن یک ستاره شروع کنید.

در مرحله بعدی از کودکتان بخواهید تا شکل یک مثلث که برایش روی کاغذ کشیده‌اید را ببرد. سپس مثلث بریده شده را روی یک کاغذ قرار داده و اضلاع آن را دور تا دور روی یک کاغذ ترسیم کند.

به او یادآور شوید که هر ضلع را که کشید، برای ترسیم گوشه‌های مثلث توقف کند و دوباره ضلع بعدی را بکشد.

در مرحله بعد می‌توانید شکل ترسیمی را برایش پیشرفته‌تر سازید و از او بخواهید شکل ستاره‌ای را که کمرنگ کشیده است، پررنگ سازد و تمرین کند.

حرف آخر بازی های دیداری حرکتی

به طور کلی کودکان با بازی ‌های دیداری حرکتی می‌توانند مهارت های هماهنگی دیداری حرکتی مثل مهارت هماهنگی چشم با دست و مهارت هماهنگی چشم با پا را تقویت کنند.

رشد مهارت ‌های دیداری حرکتی فرآیندی را طی می‌کند که اگر از ابتدا خوب پرورش یابد، در همه عرصه‌های زندگی مثل رانندگی، بازی‌ های ورزشی و… به کمک شخص می‌آیند.

برای انجام بازی های دیداری حرکتی می‌توانید از اسباب بازی های مناسب تقویت مهارت های دیداری حرکتی استفاده کنید.

منابع:

OT MAM learning activities. (2015). Visual Motor Integration Activities. Retrieved from http://www.ot-mom-learning-activities.com/visual-motor-integration-activities.html

Jacobelli, F., & Watson, L. (2008). Add/ADHD drug free. New York: AMAcom.

For Toddlers and Preschoolers. Retrieved from http://www.ot-mom-learning-activities.com/visual-motor-activities.html

Sutherland, M. (2005). Gifted and talented in early years. London: Paul Chapman Publishing.