تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان

تقویت حافظه شنیداری از اهمیت خاصی برخوردار است و تاثیر زیادی بر کیفیت یادگیری و به یاد ماندن مطالب دارد. حافظه شنیداری از مولفه‌های مهم حافظه است که تقویت آن برای دانش آموزان ضروری است. به همین دلیل در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به روش‌های کاربردی تقویت حافظه دیداری دانش‌ آموزان می‌پردازیم.

تعریف حافظه شنیداری 

قوه حافظه بر توانایی فرد برای انجام تقریبا هر فعالیتی تأثیر می‌گذارد. حافظه انواع مختلفی دارد: حافظه بلند مدت، حافظه کوتاه مدت، حافظه فعال، حافظه شنیداری و حافظه دیداری.

حافظه شنیداری (Auditory memory) شامل توانایی دریافت اطلاعاتی است که به صورت شفاهی ارائه می‌شود. این حافظه اطلاعات را پردازش می‌کند، آن را در ذهن ذخیره می‌کند و سپس شنیده‌ها را به خاطر می‌آورد. مهارت حافظه شنیداری اساسا شامل مهارت‌ های حضور، گوش دادن، پردازش، ذخیره سازی و یادآوری می‌شود.

ناامیدی از صحبت کردن با کودکان در جایی که اطلاعات “از یک گوش وارد و از گوش دیگر خارج می‌شود” برای معلمان و والدین آشناست. اما برای کودکانی که حافظه شنیداری ضعیفی دارند، این گفته بسیار به حقیقت نزدیک است و این ضعف می‌تواند عواقب جدی در حوزه یادگیری داشته باشد.

به همین دلیل تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان بسیار در پیشرفت تحصیلی آنان موثر خواهد بود.

عملکرد حافظه شنوایی

عملکرد حافظه به این صورت است که مطلب وارد حافظه کوتاه مدت شده و با تکیه بر حافظه فعال مورد استفاده قرار می‌گیرند و با استفاده از مخزن حسی (که مهمترین آنها شنیداری، دیداری هستند) درک و رمزگردانی می‌شوند و به حافظه دراز مدت انتقال پیدا می‌کنند.

پس حافظه شنیداری به رمزگذاری در حافظه هنگام یادگیری کمک می‌کند. رمز شنیداری وابسته به صدا یا تلفظ محرک است. هنگامی که می‌خواهیم شماره تلفنی را به خاطر بسپاریم صدای ارقامی را که شنیده‌ایم، حفظ می‌کنیم.

در ثبت حسی تنها آن اطلاعاتی که مورد توجه قرار می‌گیرند، انتخاب می‌شوند و برای پردازش به بخش‌های دیگر حافظه سپرده می‌شوند. بنابراین مهمترین دلیل حذف اطلاعات از ثبت حسی بی‌توجهی است.

پس در بحث تقویت حافظه شنیداری باید بر تمرکز و دقت و توجه دانش آموزان تکیه کرد. ضعف در این حافظه در دانش آموزانی که دچار اختلال یادگیری هستند مشاهده می‌شود.

فرایند حافظه شنیداری

همه ما هنگام برقراری ارتباط هر روز از حافظه شنیداری خود استفاده می‌کنیم. فرآیند حافظه شنوایی چهار مرحله دارد:

1. حضور و گوش دادن به اطلاعات گفتاری، به عنوان مثال، یک سوال یا یک دستورالعمل

2. پردازش اطلاعات و درک معنای آن

3. ذخیره اطلاعات در حافظه کوتاه مدت برای عمل به آن و پیروی از دستورالعمل، یا در حافظه بلند مدت برای به خاطر سپردن اطلاعات برای استفاده در آینده

4. یادآوری اطلاعاتی که قبلا شنیده شده است.

اهمیت تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان

حافظه شنیداری اغلب به عنوان یک عنصر سازنده ضروری برای موفقیت تحصیلی نادیده گرفته می‌شود. ضعف در این زمینه ممکن است به مشکلاتی در تکلم، خواندن، املا، درک مطلب، ریتم، گوش دادن، توجه و موارد دیگر تبدیل شود.

اگر کودکی با حافظه شنوایی دست و پنجه نرم کند، ممکن است به سختی از دستورالعمل‌ها پیروی کند و نتواند به درستی به حرف‌های معلم توجه کند.

از آنجایی که کودکان دارای ضعف حافظه شنیداری فقط تکه‌هایی از آنچه در کلاس گفته می‌شود را در ذهن ذخیره می‌کنند، تنها اندکی از آنچه توسط معلم گفته می‌شود برای آنها معنا پیدا می‌کند. پس از آن، آنها می‌توانند فقط مقدار کمی از آنچه گفته شده است را به خاطر بیاورند.

دانش‌آموزانی که دچار کمبود مهارت حافظه شنیداری هستند، اغلب در درک خوب از کلمات، به خاطر سپردن اصطلاحات و اطلاعاتی که به‌طور شفاهی ارائه شده‌اند، مثلا در کلاس‌های تاریخ و علوم، دچار مشکل می‌شوند.

بدیهی است که ضعف در حافظه شنیداری برای مهارت روابط بین فردی و مهارت ارتباط موثر در دانش آموزان را نیز با مشکل مواجه خواهد ساخت.

نتایج تحقیقات در مورد اهمیت حافظه شنیداری در یادگیری

حافظه شنوایی همچنین نقش مهمی در سواد دارد: این یکی از حوزه‌های پردازش شنیداری است که مستقیما بر خواندن، املا، نوشتن و مهارت‌های ریاضی تأثیر می‌گذارد. کوردک و سینکلر (2001) حافظه شنیداری را در مهدکودک اندازه‌گیری کردند و دریافتند آمادگی در حافظه شنیداری پیش‌بینی‌کننده پیشرفت خواندن بعدی و همچنین پیشرفت ریاضی در کلاس چهارم است.

کودکانی که مهارت‌ های حافظه شنیداری ضعیفی دارند ممکن است در تشخیص صداها و تطبیق آنها با حروف مشکل داشته باشند. که این خود یکی از علائم رایج ناتوانی در خواندن یا نارساخوانی است.

تحقیق پلازا و همکاران (2002) دریافتند که کودکان نارساخوان در مقایسه با همسالان خود نقص قابل توجهی در وظایف مربوط به مهارت های حافظه شنیداری (فاصله رقم، تکرار کلمات ناآشنا، تکرار جملات) از خود نشان دادند.

آدی کوزیمانو (2010) درمانگر آموزشی می‌گوید: “حافظه شنیداری احتمالا شایع‌ترین اما اغلب نادیده گرفته شده‌ترین نقص مهارت یادگیری است. در طول سال‌های آزمایش، درصد بیشتری از دانش‌آموزان با ضعف در حوزه‌های حافظه شنیداری را نسبت به سایر زمینه‌های مهارت یادگیری پیدا کرده‌ام، حتی در میان دانش‌آموزانی که ما آنها را به عنوان ناتوان یادگیری طبقه‌بندی نمی‌کنیم. علاوه بر این، اکثر کودکانی که دارای اختلالات کمبود توجه و/یا بیش فعالی هستند، دارای کمبودهای جدی حافظه شنوایی هستند. این کودکان به شدت نیازمند درمان و تقویت حافظه شنیداری  هستند.»

نتایج مورد انتظار از تقویت حافظه دیداری دانش آموزان

تمیز شنیداری

صداهایی را که می شنوند بطور جداگانه از هم تشخیص دهند. مثلا اصوات را از واج‌ها و کلمات مشابه و متفاوت را تشخیص دهند.

توالی شنیداری

بتوانند صداهایی را که می‌شنوند به هم مربوط کنند و بر اساس موضوع پشت سر هم قرار دهند. مثلا یک سری اعداد و حروف را بتوانند به گونه‌ای که شنیده‌اند تکرار کنند.

حافظه شنیداری

بتوانند آنچه را که شنیده‌اند در حافظه ذخیره‌سازی کنند و در صورت لزوم به راحتی از آنها استفاده نمایند.

روش‌های کاربردی تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان

روش‌های زیر برای تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان مفید خواهد بود.

ایجاد عادت توجه به صدادهای اطراف

این عادت را در دانش آموزان نهادینه کنید که به صداهای اطراف خود توجه کنند. مثلا می‌توانید به نوبت چشم‌های آنها را ببندید و از آنها بخواهید صداهایی که شما یا همکلاسی‌هایشان با اشیا مختلف تولید می‌کنند تشخیص بهند و نام ببرند.

تمرین شنیداری متوالی

انجام چند دستور پشت سر هم را به طور گفتاری از دانش آموز بخواهید. مثلا توپ سفید را بردار و به دوستت بده، توپ قرمز را روی نیمکت قرار بده و بعد بیا و کنار تخته بایست. به این صورت کودک یاد می‌گیرد که به آنچه بیان می‌شود، توجه کند و دستورات را به خاطر بسپارد.

استفاده از صداهایی که ضبط کرده‌اید

از صداهایی که ضبط کرده‌اید، استفاده کنید. صداهای حیوانات و عناصر طبیعت را ضبط و پخش کنید. سپس از دانش آموزان درخواست کنید که آنها را تشخیص بدهند و نامش را بگویند.

کتاب صوتی برای تقویت حافظه شنیداری

استفاده از کتاب‌های صوتی بسیار برای تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان مفید است. قسمتی از کتاب صوتی را پخش کرده و سپس از دانش آموزان بخواهید هرآنچه را شنیده‌اند، بازگو کنند.

داستانی صوتی را برای دانش آموزان پخش کنید و از متن داستان سوالاتی طرح کند تا حافظه شنیداری آنها را مورد ارزیابی قرار دهید.

استفاده از ابزار صدادار

از وسایل صدادار استفاده کنید. مثلا یه جعبه موسیقی یا ساعت زنگداری را در گوشه ای از کلاس پنهان کنید و از دانش آموز بخواهید با تعقیب صدا آن را پیدا کند.

تکرار کردن برای تقویت حافظه شنیداری

آیا می‌دانید کودک یا دانش آموز شما می‌تواند چند حرف را در یک زمان به خاطر بسپارد؟

تمرین تکرار کردن به شما می‌آموزد که چگونه سطح مهارت فعلی کودکان را اندازه‌گیری کنید و چگونه به تقویت حافظه شنیداری او کمک کنید.

در این روش، کودکان سه روش جداگانه را برای تقویت حافظه شنیداری تمرین می‌کنند: آن را تکرار کن، آن را بنویس، و آن را نشان بده.

بازتولید صداها

کودک را طوری بنشانید که پشتش به شما باشد و صداهایی را با میز و اسباب بازی و وسایلی که در اختیار دارید تولید کنید. مثلا ضربه ای روی میز بزنید، سکه ای را روی میز بچرخانید و توپی را به سمت دیوار پرت کنید و بگیرید و کف بزنید. بعد از آن از کودک بخواهید بعد از شما همان صداها را تولید نماید.

کشف پیام پنهان

ابتدا، دانش‌ آموزان به دنباله‌هایی از حروفی که شما با صدای بلند خوانده‌اید گوش می‌دهند و به خاطر می‌سپارند. سپس کودکان برخی از حروفی را که شنیده‌اند، حذف می‌کنند تا پیام پنهان باقی مانده را کشف کنند.

این فعالیت دانش‌ آموزان را به چالش می‌کشد تا توالی‌هایی از حروف متعدد را در یک زمان به خاطر بسپارند.

کشف پیام پنهان به تقویت حافظه شنیداری متوالی، مهارت های توجه، حافظه کاری، تمایز شنوایی و مهارت های ردیابی بصری و همچنین حافظه شنیداری کمک می‌کند.

جابجایی کلمات

آنچه را که از کودک می‌خواهید به صورت برعکس عنوان کنید. مثلا اسامی اعضای صورت را بگویید و از او بخواهید آنها را نشان دهد و بعد از آن به صورت جا به جا آنها را عنوان کنید به این صورت که: گوش به جای بینی (که باید گوش را نشان دهد) یا دهان به جای چشم.

این بازی نیاز به سرعت عمل دارد و با تکرار آن سرعت پاسخ‌دهی بالا می‌رود.

پیدا کردن جای کلمات

یک متن به دانش آموزان بدهید. شما قبلا باید کلماتی از این متن را حذف کنید. یک بار کلمات مذکور را بدون ترتیب متن، بگویید. دانش آموزان باید کلمات را در جای مناسب خود قرار دهند.

بعد از آنها بخواهید که کلماتی را که شنیده‌اند، در جای مناسب خود قرار دهند. این تمرین علاوه بر تقویت حافظه شنیداری به تقویت حافظه دیداری دانش آموزان نیز کمک خواهد کرد.

نتیجه تقویت حافظه شنیداری دانش آموزان

تقویت حافظه شنیداری یکی از ابعاد بهبود مهارت‌های پایه است که نقش زیادی در  موفق تحصیلی و زندگی بزرگسالی کودکان دارد.

همان طور که دیدید تقویت حافظه شنیداری نیاز به تمرین و تکرار دارد.  با کار روی بهبود دقت و تمرکز دانش آموزان، می‌توان این حافظه را تقویت نمود.

با تقویت حافظه شنیداری می‌توان یادگیری و توجه دانش آموزان در کلاس درس را بهبود بخشید. بهبود حافظه شنیداری همچنین به تقویت هوش کلامی زبانی کودکان نیز کمک خواهد کرد.

علاوه بر توصیه‌های ارائه شده استفاده از اسباب بازی های مناسب تقویت حافظه شنیداری در این زمینه مفید و موثر خواهد بود.

منابع:

ارجمند نیا، علی اکبر، شکوهی یکتا، محسن(1391)بهبود حافظه فعال، تهران، انتشارت تیمورزاده-نشر طبیب.

شکوهی یکتا، محسن، پرند، اکرم(1392) ناتوانی های یادگیری، تهران، نشر طیب.

کرمی نوری،رضا(1390)روانشناسی حافظه و یادگیری با رویکردی شناختی،تهران،انتشارات سمت.

blog.medel.com

www.edubloxtutor.com

https://innerpiecesgallery.com/how-to-help-your-struggling-learner-strengthen-auditory-memory/