لجبازی کودکان، رفتار یا واکنش نامناسبی است که بچه‌ها برای رسیدن به خواسته‌های‌شان از خود نشان می‌دهند. آنها به کمک انواع رفتارهای همراه با پرخاشگری، حرف نشنوی، قشقرق به پا کردن، خودرأی بودن، مقاومت کردن و گریه می خواهند به خواسته هایشان برسند و آنچه را می‌خواهند به دست آورند. زمانی که این رفتار ناسازگارانه تکرار شود و به شکل عادتی همیشگی درآید، کودکی لجباز خواهیم داشت که واکنش نشان دادن در برابر او چالش خواهد بود و مدیریت این چالش نیازمند آگاهی والدین است.
لجبازی طبیعی در کودک چیست؟
در بسیاری از موارد، والدین فکر می کنند کودک، با آن ها لجبازی می کند. در حالی که رفتار لجبازانه بخشی از فرآیند رشد طبیعی کودک است. تقریبا همه کودکان با رفتارها و شدت متفاوت، لجبازی را از خود بروز می دهند. معمولا لجبازی از دو سالگی شروع، در حدود سه تا چهار سالگی به اوج می رسد و در حدود شش سالگی کاهش پیدا می کند. بچه ها از دو تا سه سالگی می خواهند خود را ثابت کنند و همه چیز را برای خودشان داشته باشند و خومحور باشند و والدین این رفتارها را لجبازی می نامند. در حالی که این گونه رفتارها لجبازی نبوده بلکه تلاش طبیعی و سالم برای پاسخ به نیاز به خودکفایی، خودمختاری و خودگردانی است.
همچنین عوامل زیستی و ژنتیکی نیز در بروز لجبازی کودکان موثر است. خلق و خوی ژنتیکی کودک، مصرف دارو، مبتلا بودن به بیماری خاص، کمبود ویتامین در بدن کودک، یبوست، کم کاری و یا پرکاری تیروئید، خستگی، گرسنگی، تشنگی، کم خوابی و مبتلا بودن به بیش فعالی، وجود اختلالات عصبی-رشدی، اختلالات گفتار و زبان و عدم مهارت های کودکان با لجبازی کودکان مرتبط است.
تغییرات و اتفاقات محیطی مثل جا به جایی محل سکونت، محدودیت‌های ایجاد شده به دلیل شیوع ویروس کرونا، متولد شدن نوزاد جدید و … نیز می‌تواند منجر به لجبازی کودک گردد. همچنین الگوی نامناسب، آگاه نبودن کودک از درست یا نادرست بودن رفتار، داشتن والدین حساس، مضطرب، کمال‌گرا و وسواسی، کمبود محبت و توجه، ضعیف بودن والدین، بیماری و یا ضعف جسمانی والدین نیز در لجبازی کودکان حائز اهمیت است.
در چه مواردی لجبازی کودکان غیر طبیعی است؟
اگر کودکان مدام رفتارهای منفی کاری از خود بروز می‌دهند و و این رفتارها در ارتباط با پدر، مادر و اطرافیان منجر به ایجاد مشکل می‌شود؛ کودک لجبازی دارد. کودک اگر خواسته‌اش بر آورده نشود و یا به اودستوری داده‌شود خشمگین شده و پرخاشگری می‌کند. کودک لجباز مدام در حال بگو مگو کردن و جر و بحث با والدین یا افراد دیگر می‌باشد. زمانی که از کودک لجباز چیزی خواسته می‌شود بصورت مستقیم و آشکار با در خواست دیگران مخالفت می‌کند و در مقابل آن مقاومت افراطی نشان می‌دهد. کودک لجباز با وجود این که می‌داند که اگر رفتار خاصی را از خود نشان دهد موجب ناراحتی و آزار دیگران می‌شود، اما آن کار را به عمد انجام می دهد.
کودک لجباز معمولا مسئولیت رفتارهای خود را نمی‌پذیرد و دیگران را بابت رفتار نادرست و اشتباهات خود سرزنش می‌کند و آن ها را مقصر می‌داند. کودک لجباز با وجود همه منفی کاری‌ها بسیار زودرنج و حساس است و سر مسائل جزئی فوری آزرده و دلخور می‌شود و به نوعی از همه توقع دارد.
علائم گفته شده با رفتار‌هایی چون گریه کردن ، جیغ کشیدن ، فریاد زدن ، پا به زمین کوبیدن ، کتک زدن ، بهانه‌گیری ، خرابکاری ، جر و بحث، لجبازی خطرآفرین، آسیب رساندن، پرخاشگری افراطی، مشاجره کردن افراطی کودکان همراه است.
با لجبازی طبیعی کودکان چه کنیم؟
برای کاهش لجبازی در کودکان انعطاف و صبوری داشته باشید. برای کاهش لجبازی کودکان دو تا سه ساله محیط خانه را برای کودک امن کنید. اگر قرار نیست وسیله‌ای در اختیار کودک قرار بگیرد؛ آن وسیله را از محیط خانه دور کنید.با او بحث و جدل نکنید. از منع کردن بپرهیزید. حواس کودک را از عاملی که باعث لجبازی کودک شده است به موضوعات دیگر پرت کنید.
در کودکان چهار تا پنج ساله والدین باید ثبات واکنشی داشته باشند. گاهی با لجبازی کودک واکنش والد نیز تغییر می‌کند به عنوان مثال گاهی در برابر رفتار منفی کودک کوتاه می‌آییم و کودک با لجبازی به خواسته‌اش می‌رسد. قرار نیست با لجبازی کودک واکنش والد تغییر کند و به کودک باج دهد. در این شرایط لجبازی کودک تقویت می‌شود. در برابر قوانین و واکنش هایتان قاطعیت داشته باشید و با اصرار کودک نظر خود را تغییر ندهید. پدر و مادر هر دو باید یک واکنش هماهنگ و ثابت و قابل پیش بینی نشان دهند. سعی کنید به کودک خود احترام بگذارید و به او حق انتخاب دهید. از کودک نظرخواهی کنید. قوانین را به کودکان یادآوری کنید و برای کاهش لجبازی عجول نباشید. کودک برای یادگیری رفتار جدید به زمان نیاز دارد.
در کودکان شش یا هفت ساله در برابر خواسته‌های کودک تسلیم نشوید. سعی نکنید کودک را با جر و بحث قانع کنید. یادتان باشد در نهایت ما رییس و مدیر کودک نیستیم؛ بنابراین در قانون گذاری‌ها در عین قاطعیت، منعطف و صبور باشید.
با لجبازی غیر طبیعی چه کنیم؟
کیفیت و کمیت رابطه خود با فرزندتان را بیشتر کنید به کودک محبت کلامی و غیرکلامی کنید. با کودک به اندازه کافی بازی با کیفیت انجام دهید. با توجه به نیاز کودک، به اندازه کافی برای بازی با او وقت بگذارید و با او بازی های متنوع انجام دهید. در بازی‌ها کمک کنید تا کودک رهبر باشد و حق انخاب داشته باشد. در بازی‌ها والد صادقانه و خالصانه بازی کند و احساسات خود را حین بازی به کودک نشان دهید تا از بازی لذت ببرد.
اصول قانون گذاری را بطور صحیح و دقیق رعایت کنید. برای هر چیزی از قبل قانون مناسب تعیین کنید. به عنوان مثال ابتدا پلی استیشن وارد خانه می‌شود و بعد قانون استفاده ازآن به وجود می آید. قوانین خانه را برای کودک به زبان کودکانه توضیح دهید و از پیامدهای مثبت و منفی آن صحبت کنید.
- رفتارهای کودک را تشویق و تحسین کنید.
- مهارت‌های گفت و گو را در کودک تقویت کنید.
- به علاقه مندی‌های کودک توجه کنید.
- از مهارت شنیدن و گفت و گو استفاده کنید.
- نشان دهید که در هر شرایطی کنار کودک قرار دارید.
- با تمام وجود به حرف های کودک خوب گوش دهید و از قضاوت کردن و اظهار نظر بپرهیزید.
- خودتان را با کودک مقایسه نکنید.
- از نصیحت کردن و دستور دادن دوری کنید.
- در حین، قبل و بعد بحران مدیریت داشته باشید.
- با کودک همدلی داشته باشید.
- ثبات داشته باشید.
- صبور باشید.
- از کودک انتظارات واقع بینانه داشته باشید.
- از امر و نهی و باید و نبایدهای سخت گیرانه پرهیز کنید.
- سخت نگیرید و از پیشرفت های کوچک خوشحال باشید.
- همیشه به خاطر داشته باشید والدین و کودک در یک تیم قرار دارند و اعضای یک خانواده هستند.
- مهمتر اینکه والدین مالک و رئیس کودک نیستند.
مشاوره تکمیلی با آریاکید
اگر مطالعه مقاله لجبازی کودکان برای حل مشکل شما کافی نبود، می‌توانید با متخصصان و مشاوران آریاکید در تماس باشید تا با راهنمایی آنها لجبازی کودکتان را با مهارت کافی مدیریت کنید و از آسیب‌های احتمالی و تبدیل آن به اختلالات رفتاری در کودک جلوگیری نمایید.
