بازی های رقابتی گروهی فواید زیادی در رشد کودکان و بهبود مهارتهای پایه آنان دارد. با این حال، اینگونه بازی ها چالش هایی هم به همراه دارد که از مهمترین آنها ایجاد تنش و استرس در کودکان است. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به مزایا و چالش های بازی های رقابتی کودکان می‌پردازیم.
بازی های رقابتی کودکان در پیشبرد بهتر مراحل رشدی کودکان یاری‌رسان است. بازی‌های گروهی و رقابتی در مدرسه مزایایی دارند که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
یکی از راه‌های تعامل دانش‌آموزان با کارکنان مدرسه و همسالان بازی است. به‌خصوص بازی های رقابتی و مسابقه‌ای برای کودکان جذابیت زیادی دارند و اگر به درستی انجام شوند، می‌توانند بر رشد جسمانی و بهبود مهارتهای پایه و روابط اجتماعی دانش‌آموزان مؤثر باشند.
در فعالیت‌های جسمانی کودکان در دبستان پیشرفت‌های زیادی دیده می‌شود و حرکات آنها پخته‌تر و توانمندتر می‌شوند و توانایی انجام بازی های قانونمند و گروهی را دارند.
کودکان به انواع بازی ها از جمله ورزش‌های رایجی چون فوتبال، بیسبال و بسکتبال می‌پردازند و به بازی های بچگانه مشهور مانند گرگم به هوا و یه قل دو قل و لی لی بازی نیز علاقه نشان می‌دهند.
این بازی ها می‌تواند با نظارت معلمان و مربیان انجام شود و در جهت رسیدن به اهدافی سازمان‌دهی شود.
مزایای بازی های رقابتی کودکان
بازی های رقابتی کودکان دارای فواید و مزایای زیادی در مسیر رشد و کسب مهارت های مختلف برای آنان به همراه دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:
- تمرینات جسمی مطلوب و متناسب با سن و سال برای تقویت عضلات و حرکات درشت و ظریف کودکان.
- بچه های امروزی به دلیل جذابیت تلویزیون، تبلت، گوشی موبایل و بازی‌های کامپیوتری وقت کمتری را صرف بازی غیررسمی خارج از خانه می‌کنند و این تا اندازه‌ای مایه نگرانی والدین است. بازی های رقابتی باعث می‌شوند که کودکان تمایل کمتری به بازی های تک‌نفره کامپیوتری و موبایلی نشان دهند.
- این بازی ها باعث پیشرفت کودکان در درک کردن نقطه نظر دیگران به‌خصوص توانایی درک نقش‌های چندین بازیکن در یک بازی می‌شود.
- امکان درک قواعد بازی های قانونمند و رشد هوش منطقی ریاضی
- این تجربیات بازی به نوبه خود مقدار زیادی به رشد هوش هیجانی و اجتماعی کمک می‌کنند.
- برای کودکان مشکل است که در مورد احساساتشان با دیگران صحبت کنند اما در چارچوب بازی جو و فضایی وجود دارد که کودکان احساس نمی‌کنند که تهدیدآمیز است و قادر به بیان و نشان دادن درونیات خود به راحتی هستند. توانایی بیان هیجانات در یک محیط ایمن از نظر درمانی برای کودکان و همچنین بزرگسالان سودمند است.
- کودکان احساس تنهایی در رنج و شادی خود نمی‌کنند. احساس همبستگی و انسجام در گروه به وجود می‌آید که امکان ادامه فعالیت را به گروه می‌دهد.
- احساس شادی و بازی های سرگرم‌کننده و جذاب باعث ایجاد انگیزه و شادابی دانش‌آموزان می‌شود و روی یادگیری بهتر آنها مؤثر است.
نکاتی درباره بازی های گروهی و رقابتی کودکان
- مهارتهای متناسب با سن را آموزش دهید، مانند لگد زدن و پرتاب کردن و پریدن. پس از تمرین حرکات اصلی الگوی بازی را ارائه دهید.
- بر لذت تأکید کنید و اجازه دهید دانش آموزان با سرعت خودشان پیشرفت کنند و از آنها انتظار بی‌نقص بودن نداشته باشید.
- روی بهبود شخصی و تیمی تمرکز کنید. به خاطر خطا و باخت از انتقاد و تنبیه خودداری کنید. هدف از رقابت ایجاد جذابیت در بازی است.
- رقابت ناسالم را منع کنید. از جشن قهرمانی که «افراد» را تأیید می‌کنند، خودداری کنید و در عوض تمام شرکت‌کنندگان در ورزش را تشویق کنید.
- به کودکان اجازه دهید تا در مقررات و راهبردها مشارکت کنند. کودکان را درگیر تصمیم‌گیری‌هایی کنید که بازی منصفانه و کار تیمی را تضمین می‌کنند. برای تقویت کردن پاسخ‌های مطلوب اطاعت را تقویت کنید، نه اینکه سرپیچی را تنبیه کنید.
چالش ها و مشکلات
بازی های رقابتی دانش آموزان با وجود تمام مزایای آن با چالش ها و مشکلاتی هم ممکن است همراه باشد. رقابت ممکن است باعث تنش شود.
عدم تناسب مهارت کودک با سطح بازی ممکن است بر اعتماد به نفس او تاثیر منفی بگذارد و او را بی‌علاقه کند.
بازی‌های رقابتی می‌تواند در تقویت جسمانی کودکان و مهارتهای اجتماعی آنها مؤثر باشد. اما کودکانی که زودهنگام به تیم‌هایی ملحق می‌شوند که به مهارت های فراتر از توانایی‌های آنها نیاز دارند، طولی نمی‌کشد که علاقه خود را از دست می‌دهند و شاید اعتماد به نفس آنها لطمه ببیند.
مربیان و والدینی که به جای ترغیب کردن انتقاد می‌کنند و با عصبانیت به باخت واکنش نشان می‌دهند، اضطراب شدیدی را در برخی کودکان ایجاد می‌کنند و زمینه را برای مشکلات هیجانی و کنار کشیدن زودهنگام از ورزش مهیا می‌سازند.
باید توجه شود که رقابت در بازی به طور سالم مدیریت شود و از ایجاد روابط خصمانه در بین همسالان جلوگیری شود.
تنش و استرس در بازی های رقابتی کودکان
ورزش و انجام فعالیت های بدنی در قالب بازی، یکی از روش های فوق العاده ارتقای سلامت و الگوی زندگی سالم، بهبود مهارتهای پایه و حتی روابط اجتماعی است. اما همه ورزش ها برای همه افراد و کودکان و نوجوانان حالت مفرح ندارد و در بعضی مواقع تنش و استرس بازی آنها را آزار می دهد.
در بعضی موارد تنش ایجاد شده در فعالیت های بدنی و یا ورزش از خود فرد ناشی می شود. بعضی کودکان به صورت ذاتی افرادی کمال گرا هستند که در هر فعالیتی دوست دارند نفر برتر میدان باشند. زمانی که همه چیز طبق میل آنها پیش نرود آنها تنش شدیدی را تجربه خواهند کرد.
اما در اغلب موارد تنش موجود در ورزش ها یا بازی های رقابتی کودکان، منشا بیرونی دارد. برای مثال کودک با خود فکر می کند که اگر این بازی فوتبال را برنده شویم، من در مقابل والدین احساس افتخار خواهم داشت.
این کودکان اینگونه فکر می کنند که تنها در صورتی می توانند تایید افراد قدرتمند (والدین، مربی کودک و …) را اخذ کنند که بتوانند در بازی و یا رقابت ورزشی پیروز شوند.
به هر صورت، اینکه یاد کودکان بگیرند چطور با فشار بازی و ورزش های رقابتی کنار بیایند و اینکه والدین در این مورد چه مطالبی را به کودک خود بیاموزند، نه تنها بر میزان رضایت و لذت از بازی و یا ورزش اثر خواهد داشت بلکه اثری پابرجا در الگوهای سازشی کودک در انطباق با شرایط پرفشار مشابه در زندگی خواهد داشت.
چگونگی تاثیر استرس و تنش بر کودکان
گاهی تنش های مرتبط با ورزش می‌توانند مفید باشند. این تنش باعث می‌شود که فرد انرژی لازم را به همراه تمرکز، قدرت و هوشیاری بیشتر برای شرکت در رقابت به دست آورد. اما از طرفی، تنش بیش از حد و شدید می‌تواند منجر به خستگی مفرط و زودهنگام کودک شود و در نهایت در نتیجه رقابت و میزان رضایت کودک از ورزش تاثیر منفی داشته باشد.
به احتمال زیاد والدین می‌توانند بین تنش‌های مثبت (تنش‌هایی که موجب افزایش انرژی و ارتقای عملکرد کودک می‌شود.) و منفی کودک (تنش‌هایی که منجر به کاهش انرژی و افت توان عملکرد کودک می‌شود.) از طریق بررسی زمان تعامل کودک در بازی و یا ورزش تمییز قائل شوند.
شناخت نوع تنش در کودکان
برای شناخت نوع تنش ناشی از بازی های رقابتی کودکان به طور مثال می‌توانید به نکات زیر توجه کنید:
- آیا کودک شما متمرکز بر تکلیف است و یا نگران و مضطرب نسبت به نتیجه بازی است؟
- کودک شما چطور با اشتباهاتش کنار می‌آید؟
- آیا او می‌تواند در هنگام، بازی هیجانات خود (مانند اضطراب، خشم، ترس و ….) را کنترل کند؟
البته باید به یاد داشته باشید که بعضی از این رفتارها از شخصیت کودک شما نشات می‌گیرند. مانند بالغین بعضی کودکان می‌توانند ذاتا در مواقع تنش آرام بمانند.
البته باید به یاد داشته باشید که بررسی سهم نقش شما در کنترل و رسیدگی به تنش‌های رقابتی کودک می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
نقش والدین در مدیریت تنش و استرس کودکان
والدینی که انرژی زیادی را صرف ترغیب کودکان در به دست آوردن موفقیت‌ها و پیرزوی‌های مختلف می‌کنند، کودکان خود را در خطر احتمال ابتلا به تنش‌های بلندمدت و اختلالات اضطرابی قرار می‌دهند.
اگرچه اینکه کودکان علاقه شما را به فعالیت‌های خود ببینند می‌توااند خیلی موثر باشد. اما بین علاقه و تحمیل فعایت و اصرار بر موفقیت مرز قابل توجهی وجود دارد.
والدینی که تمرکز مفرط بر موفقیت کودکان در فعالیت ها بخصوص ورزش و بازی های رقابتی کودکان دارند، نسبت به اشتباهات کودکان، فرار از تمرینات و باختن کودکان واکنش افراطی نشان می‌دهند.
والدین باید به یاد داشته باشند که کلمات می‌توانند قدرتی اعجاب‌آور داشته باشند. در نتیجه از آنها با دقت استفاده نمایید. تلاش‌های موثر کودک خود و همبازی هایش را تشویق کنید. این تشویق حتی بعد از یک باخت باید اتفاق بیافتد.
اگر نسبت به رفتار و یا عملکرد کودک در یک رقابت انتقادی دارید، تلاش کنید آن را در قالبی سازنده و نه مخرب بیان کنید. (بویژه در مورد نوجوانان) شاید بهتر باشد که در این مورد اجازه دهید کمی زمان سپری شود تا از حرارت موضوع کاسته شود و انتقاد سازنده شما شنیده شود.
اطمینان یابید که کودک فهمیده است که از نظر شما یک بازی و یا رقابت تنها یک بازی و رقابت است!
اعتماد به توانایی‌های کودکان
ورزش و بازی های رقابتی کودکان می‌تواند درس‌های ارزشمند را به کودک شما بیاموزد و در تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه آنان موثر باشد.
ارزش نهادن به کار و فعالیت گروهی، غلبه بر چالش‌ها و کنترل هیجانات در صورتی به بهترین وجه رخ می‌دهند که شما به کودک خود اعتماد کنید.
زمانی که به کودک خود اعتماد می‌کنید، به او اجازه می‌دهید که بدون اضطراب و تنش در بازی و یا رقابت شرکت کند و بداند که هر نتیجه‌ای به دست آید باز هم شما وا را می‌پذیرید و به توانایی‌های او اعتمد دارید.
در این حالت او م می‌تواند از یک فرایند رقابتی و یا یک بازی هیجان‌انگیز گروهی درس‌های ارزشمندی کسب کند.
راهکارهایی برای کاهش تنش و استرس بازی ها و ورزش های رقابتی
به فرزندان خود بیاموزید که از روش های آرام‌سازی زیر در زمان افزایش سطح تنش در ورزش و یا بازی های رقابتی کودکان استفاده کنند:
تنفس عمیق
به کودک خود بگویید در این مواقع یک مکان ساکت را پیدا کنند و کمی در آنجا بشینند، به آرامی از بینی هوا را داخل شش هایشان کنند و تلاش کنند که نفسشان را برای 5 سانیه حبس کنند.
سپس به آرامی آن را رها نمایند. این تمرین را برای 5 بار انجام دهند.
آرام‌سازی عضلانی
به کودک خود اموزش دهید که گروهی از عضلات (برای مثال عضلات دست‌ها و یا پاها) را منقبض کند و در همان حالت برای 5 ثانیه نگاه دارد.
و سپس آنها را رها نماید. این تمرین را برای 5 بار انجام دهند.
خیال‌پرداری
به کودک بگویید که در همان حال آرام‌سازی، چشمانش را ببندد. تصویری از یک منظره زیبا و آرام‌بخش را در ذهن بیاورد، و در حالیکه به زیبایی‌های آن منظره فکر می‌کند، تلاش نماید استرس و تنش را از خود دور سازد.
تمرکز بر لحظه حال
در انتها می‌توان به کودک یادآوری کرد که بهترین کار شاید تمرکز بر فرآیند و زمان اکنون باشد. بهتر است نگرانی راجع به آینده و نتیجه را به آینده بسپاریم.
عدم کمالگرایی
تلاش کنید که افکار کمالگرایانه را از کودک خود دور کنید در مورد این گونه افکار (برای مثال من باید همیشه برنده شوم و یا من از همه بهتر خواهم بود) با او صحبت کنید.
هر انسانی در شرایطی دچار اشتباه و خطا می‌شود و این انتظار غیر ممکنی است که بخواهیم همیشه از دیگران بهتر و کامل‌تر باشیم.
حرف آخر مزایا و چالش های بازی های رقابتی کودکان
در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به ورزش‌ها و بازی های رقابتی کودکان و مزایا و چالش های آن پرداختیم.
ورزش‌ها و بازی های گروهی به دلیل قاعده‌مندی نیاز به کاربرد قوای شناختی دارد و به همین دلیل این بازی ها برای تقویت هوش منطقی ریاضی کودکان مفید است.
از طرف دیگر بازی های گروهی و رقابتی کودکان به تقویت مهارت های حرکتی درشت و ظریف در آنان کمک می‌کند.
همچنین بازی های رقابتی کودکان علاوه بر تقویت هوش هیحانی و اجتماعی، به بهبود مهارتهای پایه در کودکان مثل مهارت کار گروهی و مهارت ارتباط موثر می‌انجامد.
منابع:
گادسون، هید جرارد، ای شافر، چارل. (1393). 101 تکنیک بازی درمانی (ترجمه الهه محمد اسماعیل). تهران: نشر ارسباران.
برک، لورا. (1393). روانشناسی رشد (ترجمه یحیی سیدمحمدی). تهران: انتشارات
