بازی های حرکتی ظریف به کودکان کمک می‌کند در انجام کارهای شخصی مثل بستن دکمه لباس، بند کفش و استفاده از قیچی و مداد مهارت پیدا کنند. این مهارت برای آماده‌سازی کودکان برای ورود به دبستان بسیار مهم هستند. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به بازی های حرکتی ظریف برای توانمندسازی کودکان می‌پردازیم.
مهارت های حرکتی ظریف و اهمیت آنها
همان طور که در مقاله مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی و تقویت آن هم توضیح دادیم، مهارت های حرکتی ظریف مهارت هایی هستند که شامل رشد عضلات کوچک دست می‌شوند.
بازی های حرکتی ظریف برای تقویت این مهارت ها و آماده‌سازی کودکان برای ورود به مدرسه و انجام کارهایی مثل استفاده از مداد، قیچی، بستن بند کفش، دکمه لباس و موارد مشابه مهم هستند.
ما از مهارت های حرکتی ظریف برای انجام حرکات کوچک استفاده می‌کنیم. این حرکات به قدری طبیعی در کودکان رشد می‌کنند که معمولا آگاهانه به آنها فکر نمی‌کنیم.
با این حال، مهارت های حرکتی ظریف پیچیده هستند. آنها شامل تلاش‌های هماهنگ مغز و ماهیچه‌ها می‌شوند.
اهمیت مهارت های حرکتی ظریف
به طور کلی والدین در دوران پیش دبستانی فرصت دارند مهارت های حرکتی کودکشان (شامل حرکات ظریف و درشت) را تقویت کنند. والدین باید آنها را با تمرین و ورزش در کودک پرورش دهند.
کودکان در مدرسه فرصت زیادی برای انجام کارهای شخصی ندارند و می‌بایست کارهای خود را در مدت زمان کوتاه و با سرعت بیشتری انجام دهند.
آنها باید بتوانند در مدت زمان کوتاهی با حرکات ظریف دستان خود دکمه‌های لباسشان یا بند کفش خود را ببندند و وارد فعالیت‌های کلاسی شوند.
کندی حرکات کودکان بر پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد. کودکی که نتواند حرکات خود را با سطح کلاس هماهنگ سازد، در پیشرفت درسی دچار مشکل خواهد شد.
نمونه هایی از مهارت ها و بازی های حرکتی ظریف چیست؟
مهارت های حرکتی ظریف می تواند شامل حرکات کوچک باشد مانند:
- در دست گرفتن مداد و نوشتن با آن
- مهارت های قیچی کردن
- چسباندن بلوک های لگو به هم (و جدا کردن آنها)
- دستکاری خمیر بازی
- لباس پوشیدن با بستن کمربند، دکمه، زیپ و گیره
- استفاده از لوازم طراحی و نقاشی
- استفاده از قاشق و چنگال
- کار با موس رایانه
کودکانی که در مهارتهای حرکتی ظریف مشکل دارند، اغلب در کار با مداد و خودکار و قیچی با چالش روبرو می‌شوند. آنها زود خسته شده و نمی‌توانند تکالیفشان را درست و منطقی به اجرا رسانند.
در این مقاله ما قصد نداریم کودکتان را به طور مستقیم با خودکار یا مداد و قیچی روبرو سازیم، بلکه بازی های حرکتی ظریف را کعرفی می‌کنیم که می‌تواند در نهایت اثر مطلوبی روی بهبود مهارت مداد دست گرفتن و مهارت های حرکتی ظریف کودکتان بگذارد.
ما فعالیت های حرکتی ظریفی را تدارک دیده‌ایم که کودکان دوره پیش‌دبستانی را برای نوشتن و بهبود دست خط در سال‌های بعد و رفتن به مدرسه آماده می‌کند.
خیلی مهم است که کودک شما تمامی مراحل مداد دست گرفتن را طی کرده باشد تا بتواند به این مهارت حرکتی ظریف دست یابد.
فراموش نکنید که کودکتان برای رسیدن به مهارت های حرکتی ظریف نخست می‌بایست مهارتهای حرکتی درشتش را بالا ببرد و بعد فعالیت‌های حرکتی ظریف او تقویت یابند. ما در مقاله بازی های حرکتی درشت برای توانمندسازی کودکان فعالیت‌های مناسب برای تقویت این مهارت ها را معرفی کردیم.
بازی های حرکتی ظریف برای کودکان
بازی بهترین راه برای بهبود مهارتهای پایه از جمله مهارت های حرکتی ظریف در کودکان است. در ادامه انواع بازی های حرکتی ظریف را برای تقویت عضلات کوچک و هماهنگی دست و چشم و مغز را معرفی می‌کنیم.
قیچی بازی
می‌دانم که دادن قیچی به کودک پیش دبستانی می‌تواند ترسناک باشد. با این حال، هر چه یک کودک پیش دبستانی به قیچی بیشتر دسترسی داشته باشد و با آن تمرین کند، مهارت او در استفاده از آن بیشتر می‌شود.
با گذشت زمان، کودکان یاد میگیرند که چگونه قیچی را در دست خود بگیرند و و مچ و انگشتان دست خود را طوری کنترل کنند که بتوانند کاغذ را در یک خط مستقیم ببرند.
برای کودکان کوچکتر می‌توان از قیچی پلاستیکی اسباب بازی برای آموزش این مهارت استفاده کرد.
وقتی احساس کردید که قدرت و هماهنگی دست و انگشتان کودکتان به اندازه کافی بهبود یافته است، وقت آن رسیده است که قیچی را در اختیار او قرار دهید.
به کودک خود بیاموزید که قیچی را به درستی در دست بگیرد. در مرحله بعد به آنها کمک کنید بفهمند کدام انگشتان در کدام حلقه دسته قیچی قرار میگیرند.
به آنها یادآوری کنید که انگشت شست خود را رو به بالا نگه دارند. با بریدن چیزهایی مانند کاغذ، نی، پاک کن، و غیره شروع کنید.
وقتی مطمئن شدید که در برش این اشیاء مهارت پیدا کرده‌اند، به آنها بیاموزید که خطوط را روی کاغذ، سپس منحنی‌ها و زیگزاگ‌ها را برش دهند.
قلک پول
یک قلک پول تهیه کرده و سه عدد سکه به کودک دهید تا در یک دست هر سه سکه را نگه دارد. سپس از او بخواهید که سکه‌ها را بدون توقف و بدون اینکه از دستش بیفتد، پشت سر هم داخل قلک بیندازد.
بعد از آن، تعداد سکه‌هایی که کودک می‌بایست در یک دست نگه داشته و داخل قلک بیندازد را بیشتر کنید. انداختن پول در قلک‌هایی که شکاف در بالای قلک قرار دارد، آسان‌تر از قلک‌هایی است که از دیواره کناری شیار دارند.
اگر کودک از قلک‌هایی که شیار کناری دارند، استفاده می‌کند، دقت کنید که انگشت شست او زیر انگشتان دیگر باشد.
اگر کودک شما کوچک است همواره مراقب او باشید تا سکه‌ها را داخل دهانش نبرد. می‌توانید برای شروع از او بخواهید از قلک‌های شیار بالا استفاده کند و وقتی مهارت کافی یافت، به او اجازه دهید تا از قلک‌های شیار جانبی استفاده کند.
باز ی با شانه تخم مرغ و لوبیا
دیگر فعالیت ارزان با استفاده از وسایل خانگی این است که یک شانه تخم مرغ تهیه کرده و مقداری حبوبات به کودک بدهید.
حدود ۸ تا ۱۰ لوبیا دست کودکتان داده و از او بخواهید تا تنها ۵ عدد را داخل هر قسمت و با یک دست بیندازد و همزمان بشمارد.
بازی های حرکتی ظریف با خمیر بازی
خمیر بازی برای تقویت عضلات کوچک دست کودکان فوق العاده است! ورز دادن، هل دادن و چرخاندن خمیر به قدرتمند شدن این عضلات کمک می‌کند!
هنگام انجام بازی های حرکتی ظریف با خمیر به منظور افزایش مهارت های حرکتی ظریف کودک، نخست از او بخواهید تا صرفا برای چند دقیقه با خمیر بازی کرده و دست‌ورزی کند.
معمولا خمیرهای باکیفیت انگیزه بازی را در کودک بالا می‌برند. از او بخواهید تا در این مرحله خمیر بازی، آن را بفشارد، لوله کند یا روی میز پهن کند.
این کار عضلات دست کودکتان را به حرکت وامی‌دارد. در مرحله بعد، از او بخواهید با خمیر شکل یا شیئی را درست کند.
خمیر بازی به طور روزانه برای کودکان توصیه می‌شود.
فعالیت‌های سه پایه انگشت
انگشتان شست، اشاره و میانی انگشتانی هستند که در کنترل مداد و هنگام نوشتن نقش اساسی بازی می‌کنند. ما این انگشتان را انگشت‌های «سه پایه» نامگذاری کرده‌ایم.
حرکاتی که در اینجا به آن اشاره خواهیم کرد، به کودکتان کمک می‌کند تا کنترل مداد را به خوبی به دست بگیرد.
نخست از او بخواهید انگشت‌های سه پایه را از بقیه انگشت‌ها جدا نگه داشته و دو انگشت دیگر را خم کند.
سپس از او بخواهید تا یک شکل را روی کاغذ با قیچی ببرد.
دقت داشته باشید که کودکتان حتما برای قیچی کردن از انگشت‌های سه پایه استفاده کند. او تنها با قیچی کردن مداوم و فراوان به این مهارت دست می‌یابد.
در مرحله بعدی از کودک بخواهید تا تنها با استفاده از انگشت‌های سه پایه و با یک پاستل یک قسمت بزرگ از کاغذ یا دایره‌ای که روی آن کشیده‌اید را رنگ کند.
بازی های حرکتی ظریف با گیره‌های لباس
گیره های لباس یک ابزار فوق‌العاده برای بازی های حرکتی ظریف و تقویت قدرت انگشتان هستند.
برای انجام بازی های حرکتی ظریف، یک طرف گیره لباس را یک نقطه و طرف دیگر آن را دو نقطه بگذارید.
این علامت‌ها به کودکتان کمک می‌کند که از یک انگشت (انگشت شست) در یک طرف و از انگشت اشاره و میانی در طرف دیگر گیره استفاده کند.
سپس از او بخواهید تا با گیره چیزهایی مثل کاغذ یا لباس‌های کوچک و… را بردارد یا برای برخی لباس‌ها روی طناب گیره بزند. البته اگر گیره‌های لباس کمی سفت باشند، در تقویت عضلات دست او کمک بیشتری خواهند کرد.
ماشین بازی
اسباب بازی ماشین بازی وسیله‌ای مناسب برای انجام انواع بازی های حرکتی ظریف است.
قبلا روی یک مقوای بزرگ جاده، خیابان و پارکینگ رسم کنید. سپس از کودک بخواهید که ماشینها را با عبور از مسیرها در پارکینگ بچیند.
پیشنهاد ما این است که ابتدا بخواهید کودک ماشینها را بر اساس رنگ دسته‌بندی کند.
چرا دسته‌بندی بر اساس رنگ‌ها مهم است؟
بازی های دسته‌بندی و مرتب‌سازی بر اساس رنگ می‌تواند مدت کوتاهی پس از یک سالگی شروع شود و در طول سال‌های بعد توسعه یابد.
مرتب‌سازی و دسته‌بندی رنگ‌ها کمک می‌کند تا کودکان نوپا را با طبقه‌بندی و سازمان‌دهی اقلام در دسته‌ها آشنا کنیم.
آنها شروع به دیدن روابطی می‌کنند که شباهت‌ها و تفاوت‌ها را تشخیص می‌دهد. ما حتی می‌توانیم مرتب‌سازی رنگ را در بازی تخیلی بگنجانیم!
می‌توانیم با مرتب‌سازی رنگی فقط چند رنگ شروع کنیم و در نهایت اشیاء بیشتری را بر اساس اندازه، شکل و نوع مرتب کنیم.
آموزش شمارش همراه با تقویت مهارت حرکتی ظریف
هنگامی که کودک نوپا یا پیش دبستانی شما همه ماشینها را در محل پارک رنگی آنها دسته‌بندی کرد، شروع به صحبت در مورد تعداد خودروها در هر قطعه کنید.
وقتی کودکان نوپا اشیای کوچکی مانند این ماشین بازی ها را می گیرند، دستان خود را برای گرفتن صحیح مداد نیز تقویت می‌کنند!
ما می توانیم با انجام فعالیت‌های ساده در داخل خانه مانند این به تقویت عضلات حرکتی ظریف کودکان کمک کنیم!
می‌توانیم با پرسیدن سؤالات باز که به بیش از پاسخ بله یا خیر نیاز دارند، درگیر مفاهیم سطح بالاتر هستیم.
- چند تا ماشین نارنجی پارک کردی؟
- کدام رنگ بیشترین تعداد خودرو را دارد؟
- کدام رنگ کمترین تعداد خودرو را دارد؟
- آیا پارکینگ های رنگی وجود دارد که به همین میزان باشد؟ کدومشون؟
بازی های حرکتی ظریف با گل رس
گزینه‌های زیادی برای انجام بازی های حرکتی ظریف با خاک رس وجود دارد.
گل رس فواید بسیاری برای کودکان خردسال دارد و همچنین ممکن است یک منبع هنری بسیار الهام‌بخش و مفید برای کودکان باشد.
حقیقت این است که بازی با گل رس مزایای زیادی دارد. برخی مزایای خاک رس عبارتند از:
- تقویت عضلات حرکتی ظریف در دست
- الهام‌بخش خلاقیت کودک است.
- ذهن کودک را آرام می‌کند.
به کودکان بگویید که ابتدا گل رس را ورز دهند. سپس تکه‌هایی از آن را جدا کرده و آنها را به اشکال مختلف مثل کره، مکعب، لوله و غیره درآورند.
سپس از آنها بخواهید که با بهم چسباندن این اشکال یک مجسمه یا شکل جدید درست کنند.
بازی با دکمه‌ها
دکمه‌ها نیز ابزارهای کوچکی هستند که در رشد مهارت های حرکتی ظریف تاثیر زیادی دارند. برای دکمه‌بازی حتما مطمئن شوید که کودک شما آنها را در دهان خود فرو نبرد.
برداشتن دکمه‌ها ماهیچه‌های کوچک را به کار می‌اندازد. اما مهارت های حرکتی ظریف واقعی در عمل بستن دکمه‌ها به دست می‌آیند، که به قدرت انگشتان و هماهنگی چشم دست نیاز دارد.
بازی با دکمه‌ها به بهبود مهارت حرکتی انگشتان برای استفاده از مداد در آینده و هماهنگی دست و چشم کمک می‌کند.
با دکمه‌ها بازی های حرکتی ظریف زیادی می‌توان انجام داد. به طور مثال از کودک بخواهید که دکمه را بر پشت یک ماشین بازی مثل کامیون اسباب بازی بگذارد و سپس آنها را در مکان دیگری تخلیه کند.
همچنین می‌توان این نوع بازی را با دسته‌بندی بر اساس رنگ یا شکل یا اندازه ترکیب کرد.
سرنگ بازی
بچه ها علاقه زیادی به سرنگ‌ها دارند. این وسیله می‌تواند نقش زیادی در بهبود کنترل عضلات انگشتان کودک داشته باشد.
اگر کودک شما هنوز نوپا است ابتدا خودتان سرنگ را از آب پر کردن و سپس تخلیه آن را به کودک نشان دهید.
سپس از کودک بخواهید که سرنگ را در دست بگیرد و آب آن را تخلیه کند.
به مرور به کودک یاد دهید که خودش سرنگ را از آب پر کرده و آن را تخلیه کند.
در مراحل پیشرفته‌تر با رسم خط روی سرنگ از کودک بخواهید که تا آن خط را در یک ظرف و مابقی را در ظرفی دیگر تخلیه کند.
در نهایت از کودک بخواهید که سعی کند آب داخل سرنگ را ابتدا بین دو ظرف و سپس ظروف بیشتر به طور مساوی تخلیه کند.
بازی های حرکتی ظریف با استیکرها
برچسب‌ها و استیکرها نیز برای تقویت مهارت های حرکتی ظریف کودکان ابزارهای مناسبی هستند.
از کودک بخواهید که استیکرها را از برگه آن جدا کند و دقیقا در محل مشخص شده بچسباند.
کندن و چسباندن استیکرها نیازمند استفاده از حرکات ظریف انگشتان و هماهنگی میان چشم و دست است.
حرف پایانی بازی های حرکتی ظریف
بازی های حرکتی ظریف با تقویت عضلات کوچک دست و انگشتان، کودک را برای انجام کارهای ظریف مثل بستن دکمه، زیپ و بند کفش و همچنین برای گرفتن مداد و مهارت نوشتن در مدرسه آماده می‌کند.
علاوه بر بازی هایی که معرفی کردیم، استفاده از اسباب بازی های مناسب برای تقویت مهارت های حرکتی ظریف دست و انگشتان، برای این منظور مفید و موثر خواهد بود.
منابع:
OT MAM learning activities. (2016). Kindergarten Hand Exercises. Retrieved from http://www.ot-mom-learning-activities.com/kindergarten-hand-exercises.html
Jacobelli, F., & Watson, L. (2008). Add/ADHD drug free. New York: AMAcom.
