پرورش ذهن و بهبود مهارتهای پایه کودکان ارتباط زیادی با آموزش و بازی هایی دارد که والدین برای آنان در نظر می‌گیرند. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به توصیف تعدادی از بازی های ذهنی پرداخته‌ایم که می‌تواند برای والدینی که فرزند زیر دو سال دارند مفید واقع شود.
همانطور که بدن برای حفظ سلامت، چابکی و فعال نگه داشتن خود به ورزش و فعالیت نیاز دارد، مغز نیز به فعالیت هایی نیاز دارد که سلامت، چابکی، قدرت پردازش و مهارت های شناختی مرتبط را افزایش دهد. ذهن کودکان که تأثیرپذیر و همچنان در مسیر رشد هستند، حتی بیشتر از همتایان بزرگسال خود به این تمرین نیاز دارند.
انواع بازی ها و فعالیت های پرورش ذهن و تقویت هوش وجود دارد که در عین حال که کودکان را از سرگرمی‌های مضر مثل تلویزیون یا موبایل دور نگه می‌دارد، به رشد تفکر آنها کمک می‌کند. این بازی ها هم آنها را سرگرم می‌کند و هم ذهنشان را تحریک می‌کند و مهارت های شناختی آنها را بهبود می‌دهد.
اهمیت بازی های ذهنی برای کودکان زیر دو سال
بازی کودک بخشی جدایی‌ناپذیر از رشد است. کودکان فقط برای سرگرمی خود بازی نمی‌کنند. آنها از بدو تولد دائما از طریق بازی در حال یادگیری هستند.
وقتی نوزاد شما دست خود را به طرف یک اسباب بازی دراز می‌کند، در حال یادگیری است. او یاد گرفته است که دست خود را برای لمس اسباب بازی دراز کند. او یاد گرفته است که برای گرفتن اسباب بازی، باید دست خود را به سوی آن دراز کند. این فرایند به ظاهر ساده نیاز به یک عملیات پیچیده ذهنی و حرکتی دارد.
مطالعات نشان داده‌اند که ذهن کودکان نوپا نسبت به اطلاعات و مفاهیم جدید بسیار پذیرا است. مغزی که هنوز در حال رشد است به دنبال دست‌هایی برای شکل دادن به آنها و فعالیت‌هایی که آنها را تقویت می‌کند.
طبق تحقیقات، 90 درصد رشد مغز تا سن 5 سالگی اتفاق می‌افتد. بنابراین، پنج سال اول زندگی کودک شما بسیار مهم است و این مسئولیت شماست که از رشد خوب مغز او اطمینان حاصل کنید.
اما چگونه به رشد مغز فرزندتان کمک می کنید؟
از طریق فعالیت‌های ساده و سرگرم‌کننده مناسب برای رشد مغز کودکان نوپا، می‌توانید ذهن کودک خود را تحریک کنید و فعال نگه دارید.
فعالیت‌ها و بازی های ذهنی برای کودکان زیر دو سال
از زمانی که کودک متولد می شود در ارتباط با محیط اطراف خود قرار می‌گیرد و شروع به آموزش دیدن از ارتباطات و وقایع و عناصر اطراف خود می‌کند.
والدین علاوه بر وظیفه نگهداری از کودک زیر دو سال که کاملا به آنها وابسته است و نیاز به مراقبت همه جانبه آنها دارد باید به آموزش‌هایی که باعث تقویت هوش و پرورش قدرت ذهن کودک می‌شود نیز توجه نشان دهند.
این آموزش‌ها از طریق بازی برای کودکان این رده سنی امکان‌پذیر است. بازی های ذهنی و فعالیت‌هایی که می‌توان از نوزادی تا دو سالگی برای کودکان انجام شود به طور خلاصه در زیر می‌آیند:
در آغوش گرفتن و ماساژ
فرزندانتان را در طفولیت مرتب در آغوش بگیرید. برای رشـد و تكامـل در كودكـان، بهترين روش تسريع در تكامل مغزي ارتباط مـداوم با آنهاست و رشـد سيستم عصبی به تماس جسمی و محبت پدر و مادر وابسته است.
ماساژ كودك باعث كاهش سطح استرس و باعث عملكرد حركتي بهتر می‌شود و سيستم ايمنی بدن را تقويـت مـی‌كنـد و به سیستم گردش خـون كمك مي‌کند. (حسین زاده،1390)
اسباب بازی های موزیکال بالای تخت نوزاد
خرید اسباب بازی موزیکال یکی از اقدامات ضروری برای تقویت رشد ذهنی کودکان از طریق تقویت حواس اوست.
بازی با اسباب بازی های رنگی موزیکال باعث تحریک عصب‌های بینایی و شنوایی کودک می‌شود و درک توازن و هماهنگی آنها می‌تواند در پیشرفت توانایی‌های ذهنی موثر واقع شود.
از رنگ‌های درخشان و براق استفاده کنید
استفاده از این رنگ ها برای جلب توجه کودک و تحریک ذهن موثر است که والدین می‌توانند در انتخاب و خرید اسباب بازی برای کودکان از آنها استفاده کنند.
از ژست‌های چهره‌ای استفاده کنید
درک حالات و احساسات با اجزای صورت آموزشی است که کودکان باید فراگیرند. این شناخت با تجربیات مختلف اتفاق می‌افتد و والدین می‌توانند از این طریق یادگیری را تسریع بخشند.
در مورد حالت‌های مختلف صورت صحبت کنید و آنرا با چهره‌تان هماهنگ کنید. مثلا به این صورت که مامان خوشحاله و حالت خنده و شادی با چهره‌تان نشان دهید.
لالایی بخوانید
در معرض موسیقی و کلام‌های موزون قرارگرفتن باعث تحریک ذهن کودک می‌شود. و با توجه به اینکه ساعات زیادی از روز نوزاد در خواب می‌گذرد ارتباط کلامی و عاطفی با لالایی خواندن برای کودک ایجاد می‌شود.
بازی های ذهنی با آیینه
بازی های ذهنی مختلفی را برای تحریک ذهن کودک با آیینه انجام داد. تقلید و شناخت حرکات و تقلید از آنها یکی از نشانه‌های پیشرفت ذهن کودک است که می‌توان این تجربیات را با بازی در آیینه به آنها آموخت.
هل دادن و کشیدن اشیا
بعد از اینکه کودکان توانایی راه رفتن پیدا کردند اشتیاق دارند که اشیا و اسباب بازی های خود را جا به جا کنند و شناخت این توانایی ها باعث پختگی حرکات در آنها می‌گردد و پیشرفت حرکتی نشانه‌ای از توانایی ذهنی است.
شناخت اعضای بدن
زمانی که کودک جزییات صحبت والدین را درک می‌کند و به آنها عکس‌العمل نشان می‌دهد، بهترین زمان برای شناخت اعضای بدن است و این شناخت مرحله‌ای از رشد ذهنی کودک است.
شناخت حیوانات و آشنایی با عناصر طبیعت
شناخت از محیط اطراف کودک که حیوانات جزیی از آن می‌باشند مرحله‌ای از پختگی شناختی کودک است که با کمک والدین می‌تواند آنرا تجربه کند.
تماس مستقیم با حیوانات در باغ وحش، نگهداری حیوانات خانگی یا شناساندن آنها با عکس و فیلم‌های کارتونی می‌تواند انجام شود.
حضور در طبیعت و تماس با عناصر آن در رشد ذهن کودک موثر است. اجازه دهید کودک با گل و شن بازی کند، روی چمن بدود و بازی با آب را تجربه کند.
بازی های ذهنی مرتبط با شناخت حیوانات و عناصر طبیعت همچنین به تقویت هوش طبیعت گرا در کودک کمک می‌کند.
بازی های علت و معلولی
اسباب بازی های ساده با قطعات درشت که علت و معلول را به کودک نشان می‌دهند باعث افزایش توان ذهنی می‌گردند.
مثلا مکعب های لگو که همدیگر را کامل می‌کنند یا پازل های چهار تکه که باید توسط کودک تکمیل شوند با تصاویر واضح از حیوانات، میوه ها و عناصر طبیعت با حالت سه بعدی مفید هستند.
بازی های ذهنی تشخیص تفاوت‌ها
یکی از بازی های ذهنی سرگرم‌کننده برای کودکان نوپا، بازی تشخیص تفاوت ها است. در این بازی دو تصویر که دارای تفاوت‌های جزئی هستند، به کودک نشان داده می‌شود.
کودک آموزش می‌بیند که تصاویر را با دقت مشاهده کند و تفاوت‌های بین آنها را تشخیص دهد. این بازی برای رشد ذهنی بسیار عالی است زیرا مغز را وادار می‌کند تا روی جزئیات کوچک تمرکز کند و به بهبود تمرکز کمک می‌کند.
مجموعه‌ای از بلوک های همرنگ را جلوی کودک نوپای خود قرار دهید، مطمئن شوید که حداقل یک بلوک با رنگ متفاوت اضافه کنید (همچنین می‌توانید این کار را با میوه‌ها یا سبزیجات کوچک انجام دهید).
هنگامی که او فرصت یافت به همه بلوک ها نگاه کند، از او بپرسید که کدام یک از آنها متفاوت است. می‌توانید با استفاده از فلش کارت های اشکال یا گیاهان این بازی را سخت تر کنید، سپس از او بپرسید که کدام یک شبیه و کدام یک متفاوت است.
یکی برای تو یکی برای من
این بازی برای کودکان نوپا ایده‌آل است، این بازی به اشتراک‌گذاری را آموزش می دهد. انبوهی از اشیاء مانند مداد رنگی یا دکمه را بچینید و از او بخواهید که آنها را بین شما تقسیم کند.
یک ظرف برای خودتان و یک ظرف برای کودک قرار دهید. سپس از کودک بخواهید که با گفتن «یکی برای توف یکی برای من» اشیا را به طور مساوی تقسیم کند و در ظرف مربوطه قرار دهد.
بازی های ذهنی از طریق قایم باشک
با پنهان شدن از او، مهارت های حل مسئله را به فرزند کوچک خود آموزش دهید! یا، اگر ترجیح می‌دهید پنهان نشوید، همیشه می‌توانید از او بخواهید که یک شی را در اتاق دیگری یا در نقطه‌ای مخفی که انتخاب می‌کند، پنهان کند.
بازی با کودک می‌تواند به همین سادگی باشد که از او بخواهید چیزی مثل یک کاغذ پاره را در سطل زباله بگذارید در حالیکه از قبل جای آن را تغییر داده‌اید.
بازی سبد حافظه
این یک بازی حافظه ساده برای کودکان نوپا است که شما و فرزندتان به راحتی می توانید در هر جایی بازی کنید. برای انجام این بازی فقط به یک مجموعه ساده از اشیاء کوچک و یک سبد/جعبه نیاز دارید.
تعدادی از وسایل مانند مداد رنگی، آهن ربا یخچال و توپ را در جعبه قرار دهید. حدود 10 شی خوب هستند.
سپس به فرزندتان اجازه دهید محتویات سبد را به خوبی ببیند. بعد سبد را بردارید و از فرزندتان بخواهید به شما بگوید چه چیزی در جعبه است.
بازی های حافظه برای ایجاد حافظه کوتاه مدت و بلند مدت عالی هستند.
بازی های ذهنی با پازل
پازل ها یک بازی فکری عالی برای کودکان نوپا است. اما چرا؟ کار بر روی حل پازل به توسعه مهارت هایی مانند منطق، استدلال، حل مسئله و تفکر استراتژیک کمک می‌کند.
پازل ها بازی های بسیار خوبی برای کودکان نوپا هستند زیرا همه مهارتهای پایه را پوشش می دهند: مهارت های فیزیکی (از متناسب کردن قطعات)، شناختی (در واقع حل پازل) و مهارت های احساسی (یادگیری نحوه صبور بودن.)
بازی با پازل همچنین می‌تواند حافظه کودک شما را تقویت کند.
بازی های ایفای نقش
اغلب می‌بینید که بچه ها بازی های تظاهرآمیز انجام می‌دهند. با عروسک ها در خانه بازی می کنند در حالیکه نقش مادر یا دوست او را بر عهده دارند. این بازی های ایفای نقش در واقع برای رشد ذهنی کودکان بسیار مفید هستند.
انجام بازی های نمایشی شامل به کارگیری مقدار زیادی تخیل است که از بیرون یک سرگرمی ساده به نظر می‌رسد. اما، چیزی که به نظر شما سرگرمی و بازی کودکانه است، در واقع فعالیت صدها نورون است که با هم کار می کنند تا تصاویر، خاطرات و موقعیت های جایگزین را دستکاری کنند تا دنیایی از باورهای ساختگی ایجاد کنند.
اگرچه مکانیسم دقیق آن مشخص نیست، دانشمندان بر این باورند که تشویق تخیل کودکان یکی از بهترین روش‌های درمانی برای رشد مغز است.
پرتاب کاغذ
بازی های ذهنی همیشه به معنی بازی های انتزاعی نیست. بازی ها و فعالیت‌های فیزیکی برای کودکان نوپا که روی هماهنگی چشم و دست کار می‌کنند برای کودکان در سال های اولیه بسیار مفید است.
یک بازی ساده پرتاب کاغذ است. کاغذ مچاله شده (از تکه های روزنامه قدیمی یا کاغذ باطله استفاده کنید) و یک سطل خالی تمام چیزی است که نیاز دارید.
سطل زباله را در فاصله مناسبی از کودک خود قرار دهید و از او بخواهید که توپ‌های کاغذی را داخل سطل بیندازد.
تماشا کنید که او چقدر از این بازی لذت می‌برد زیرا هماهنگی دست و چشم و کنترل بهتری را ایجاد می‌کند.
بازی هایی از این دست برای مهارت بصری-فضایی مغز نیز عالی هستند زیرا به کودک کمک می‌کنند تا حس بهتری از محیط سه بعدی خود ایجاد کند.
بازی با فلش کارت برای کودکان نوپا
در کنار بازی های ذکر شده در بالا، بازی های ذهنی با فلش کارت نیز متناسب با سن کودکان قابل استفاده است. برخی از این بازی ها عبارتند از: بازی تطبیق رنگ با نام آنها، تطبیق تصاویر با نام آنها، تطبیق تصاویر با احساسات/احساسات مشابه.
می‌توانید بازی‌های کارتی مناسب خود را برای کودکان نوپا تهیه کنید یا آنها را از اسباب بازی فروشی خریداری کنید.
حرف پایانی بازی های ذهنی برای کودکان زیر دو سال
سن زیر دوسال مقطعی اساسی برای رشد مغز و تقویت توانایی‌های ذهنی کودک است. بازی و فعالیت بهترین روش برای رشد قابلیت‌های ذهنی و شناختی کودکان در این سنین است.
در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید انواع بازی ها و فعالیت های مفید برای تقویت هوش و رشد ذهنی و بهبود مهارتهای شناختی در کودکان را معرفی کردیم.
استفاده از اسباب بازی های متناسب با سن برای تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه در این راستا مفید و موثر خواهد بود.
منابع:
پیرتو، جین(1385) رشد و آموزش کودکان و بزرگسالان با استعداد،(ترجمه فاطمه گلشنی و دیگران) تهران، نشر روان.
حسین زاده،خوشروزه؛ عظیما،سارا؛ کشاورز،طاهره؛ کرمی زاده، زهره؛ زارع،نجف(1390) تاثير ماساژ بر روند رشد جسمي نوزادان كم وزن در بخشهاي زايماني، مجله دانشکده پزشکی اصفهان،29(165)، 1-8.
گلاگر،جیمز(1369) آموزش کودکان تیزهوش،(رجمه: مجید مهدی زاده، احمد رضوانی) مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
گادسون،هید جرارد، ای شافر، چارل،(1393)101 تکنیک بازی درمانی(ترجمه الهه محمد اسماعییل) تهران،نشر ارسباران.
هنری ماسن،پاول؛ کیگان،جروم؛ کارول هوستون،آلتا؛ جین وی کانجر،جان(1384) رشد و شخصیت کودک(ترجمه مهشید یاسایی) تهران، انتشارات ماد.
www.todaysparent.com/
https://www.parentcircle.com/brain-development-activities-games-for-toddlers-1-2-year-olds/article
