نقش بازی در رشد کودک بسیار با اهمیت است. انواع بازی و فعالیت از جنبههای ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی به رشد کودکان کمک میکند. بازی به طور کلی در تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه کودکان نقشی حیاتی دارد. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به ابعاد مختلف نقش بازی در رشد کودک میپردازیم.
بسیاری از والدین به طور شهودی میدانند که چرا بازی برای کودکان مهم است، اما اکثر ما والدین به ندرت با فواید بازی برای ابعاد مختلف رشد کودکان آشنا هستیم.
نقش بازی و فعالیت بدنی در رشد کودک
نقش بازی در رشد کودک به طور وسیعی پذیرفته شده است. اهمیت بازی در اوایل کودکی را نمیتوان دست کم گرفت زیرا بازی برای رشد کودک و تقویت هوش بدنی جنبشی او ضروری است.
ورزش و بازی، سلامت جسمی انسان را تضمین میکند. انجام فعالیتهای ورزشی باعث ایجاد نظم و هماهنگی حرکات بدن میشود.
عضلات بدن تقویت میشود و خستگی دیرتر بروز میکند. فعالیت بدنی و ورزش خستگی روحی و فشارهای عاطفی را کاهش میدهد.
کودکان در حال رشد هستند و بازی فیزیکی و ورزش برای سلامتی آنها ضروری است. کودک دبستانی نیاز بیشتری به فعالیت و جنب و جوش دارد و بیش از چند دقیقه نمی تواند در یک جا بنشیند و یا به یک موضوع توجه کند.
در نتیجه اگر کودک فعالیت بدنی نداشته باشد نمیتواند توجه خود را هم به چیزی معطوف کند و چیزی یاد بگیرد. عدم تحرک هم مانع رشد جسمی کودک میشود و هم به دلیل عدم توجه مانع رشد شناختی او میشود.
نقش بازی در رشد جسمی کودک
رشد و نمو استخوانها نیاز به تحرک بدنی دارد. تحرک بدنی در رشد استخوانبندی، کنترل وزن، سلامت فکری و ذهنی و تمرکز حواس کودک نقش مهمی دارد.
کم تحرکی علاوه بر اینکه کودک را در معرض خطر ابتلا به بیماری های فشار خون، دیابت، نامنظمی هورمو های رشد، مشکلات تنفسی قرار میدهد بلکه عامل ایجاد مشکلات روحی مثل کاهش اعتماد به نفس و مشکلات اجتماعی نیز میشود.
بر اساس تحقیقات هر چه میزان فعالیت بدنی کودک دبستانی بیشتر باشد، عملکرد تحصیلی او بهتر است. و به عقیده محققان کودکان دبستانی که فعالیت بدنی بیشتری دارند به احتمال کمتر در بزرگسالی به بیماریهای قلبی و عروقی مبتلا میشوند.
فعالیت جسمی در سلامت ذهنی و روانی کودک هم موثر است. باعث بهبود خلق و کیفیت سلامتی کودک میشود.
انجام فعالیتهای ورزشی منظم با افزایش خونرسانی به اندامها، و افزایش ترشح هورمون رشد بر عملکرد شناختی ذهن تاثیر مثبتی میگذارد و بهبود عملکرد شناختی فعالیتهای تحصیلی کودک را بهبود میدهد.
بر اساس تحقیقات در مورد نقش بازی در رشد کودک، انجام 30 دقیقه تمرینهای بدنی 10 درصد کارکرد مهارت حل مسئله را افزایش میدهد.
میزان و روش مناسب بازی و فعالیت ورزشی برای کودکان
ورزش با افزایش کارکرد سلولهای عصبی و محافظت از آنها بر یادگیری تاثیر مثبت دارد. کودک را به انجام فعالیتهای بدنی ترغیب کنید. تا به جای تماشای تلویزیون، بازی با کامپیوتر و موبایل، به بازی های مفید بدنی مشغول شود.
کودکان چاق و دارای اضافه وزن بهتر است روزانه 30 دقیقه الی یک ساعت ورزش کنند تا کمی از کالریهای اضافی را بسوزانند. اما بسیار بهتر است که مقدمات چاقی کودک را فراهم نکنید تا ناگزیر از دادن رژیم به او شوید.
به همین دلیل بهتر است بعد از ساعات مدرسه و در تعطیلات آخر هفته به او فرصت انجام فعالیتهای بدنی و انتخاب بازی مورد علاقهاش داده شود. اگر کودک خودش بازی و ورزش مورد علاقهاش را انتخاب کند، در آن ورزش موفقتر است و با انگیزه بیشتری به آن میپردازد.
نقش بازی در رشد کودک از نظر رشد اجتماعی نیز مهم است. کودکان میتوانند با هم بازی کنند و این بازی های گروهی نقش مهمی در کسب مهارت های اجتماعی آنان دارد. میتوانید با اتخاذ سبک زندگی مناسب خود فعالیت بدنی را در برنامههای روزانه خانواده بگنجانید و شما هم با آنها بازی یا ورزش کنید.
بازی و ورزش در مدرسه
بهتر است فعالیت های ورزشی به گونه ای باشد که عملکرد و تناسب بدن کودک شما را فراهم کند. سعی کنید ورزش کودکان بیخطر و با توجه به مهارت هایی که دارند انتخاب شود. و تا حد ممکن آسان و ساده باشد. و الا ممکن است آنها را به خطر بیندازد.
کودکان سالهای اول تا سوم دبستان بهتر است فقط در مسابقات داخلی مدرسه شرکت کنند. آنها در ابتدای راه هستند و مهارت های کمی دارند و اغلب بازنده میشوند. اما باید کنار آمدن با ناامیدی و شکست را هم بیاموزند. بنابراین شکست آن ها را بزرگ جلوه ندهید.
در این سن تنها آشنا شدن با انواع ورزشها کافی است تا بعدا بتوانند علایق خود را بیابند و در رشته مورد نظرشان تلاش کنند.
کودکان سالهای اخر دبستان میتوانند با انتخاب رشته مورد علاقهشان به کسب مهارت های پیچیدهتر بپردازند . با مربیان متخصصتر کار کنند و در مسابقات شرکت کنند و در برنامههای ورزشی حضوری جدیتر داشته باشند.
کودکان دبستانی می توانند روزی یک ساعت بازی یا ورزش کنند. آنها به این میزان فعالیت روزانه نیاز دارند.
نکات مفید و کاربردی درباره فعالیت بدنی کودکان
- کودک را به ورزش کردن ترغیب کنید. میتوانید با هم ورزش کنید .
- والدین و مربیان ورزشی بهتر است پیش از شروع ورزش یا بازی اصول و قوانین را برای کودکان تشریح کنند.
- مربیان ورزشی و والدین بهتر است پیش از شروع ورزش یا بازی محیط را امن و مساعد کنند تا خطر جانی برای کودکان ایجاد نشود.
- به کودکان بیاموزید که قبل از ورزش کمی بدن خود را گرم کنند و پس از اتمام نیز بدن خود را سرد کنند. تا کمترین آسیب جسمی به آنها وارد نشود.
- کودکان کم سن و سال فقط ورزشهای سبک انجام دهند تا مشکلی برای استخوانهای آنها پیش نیاید.
- در سن مدرسه بدنسازی اصلا توصیه نمیشود.
- دویدن سادهترین ورزش است که کودکان به راحتی درپی آن هستند. کودک را از دویدن محروم نکنید.
- نرمش و انجام حرکات موزون را از خردسالی به کودک خود بیاموزید .
- شنا اندامها را زیبا و عضلات را تقویت میکند. خون را به تمام قسمتهای بدن میرساند و از آنجا که شنا کردن نیازمند تنفس عمیق است تاثیر آرامشبخشی هم برای کودک دارد. و بر هیچ قسمت بدن نیز فشار زیادی وارد نمیکند.
- دوچرخه سواری عضلات پاهای کودک را تقویت میکند.
- پیادهروی با افزایش کارایی بدن اکسیژنرسانی به اندامها را تسریع میکند.
- اجازه دهید کودکان قبل از پرداختن به تکالیف مدرسه کمی بازی کنند.
نقش بازی در رشد کودک: تاثیر بر یادگیری
یادگیری از طریق بازی یکی از مهمترین راههای یادگیری و رشد کودکان است. برای اکثر مردم، یادگیری شامل کسب یک مهارت جدید خاص، مانند حفظ حروف الفبا، شمارش، نوشتن، و غیره است. آنها اغلب معتقدند که بازی فقط برای سرگرمی است و شامل هیچ یادگیری واقعی نیست.
با این حال، طبق مطالعات انجام شده، بازی کردن یکی از طبیعیترین راههای یادگیری است. کودکان از طریق بازی یاد میگیرند.
ممکن است مربیان خدمات مراقبت و آموزش به شما گفته باشند که از رویکرد «مبتنی بر بازی» برای یادگیری و رشد کودکان استفاده میکنند.
بازی فعالیتی است که در آن کودکان توانایی قابل توجه خود را برای کاوش، تخیل و تصمیمگیری نشان میدهند. در حالی که بازی اغلب به عنوان “کار کودکان” توصیف میشود (بازی کسب و کار کودک است)، برای آنها به شدت لذتبخش است.
ممکن است متوجه شده باشید که به عنوان والدین، عموماً مجبور نیستید کودکان را به بازی وادار کنید یا برای بازی انگیزه ایجاد کنید. این به این دلیل است که به نظر میرسد کودکان میل طبیعی به بازی دارند و بازی سطحی از لذت و علاقه را به ارمغان میآورد که به این معنی است که میتوان آن را بدون پاداش بیرونی حفظ کرد.
بازی چگونه به رشد و یادگیری کودک شما کمک میکند؟
نوع بازی کودکان و اهداف آن در طول دوران کودکی از نوزادی تا نوجوانی تغییر میکند. در هر دورهای، بازی ها مزایای خاص خود را برای بچه ها دارند.
بازی و رشد جسمانی
بازی فعال با استفاده از عضلات بزرگ و کوچک مانند کوهنوردی، دویدن، بازی با توپ، حفاری، پریدن و رقصیدن بدن را تقویت و قوی میسازد.
اما مزایای بازی بسیار فراتر از بهبود در رشد جسمانی است. انواع بازی و فعالیت بدنی از سلامت کلی کودکان و احساس خوب بودن، رشد جسمانی، قدردانی از مزایای سبک زندگی فعال و مهارت های دیگر مثل لباس پوشیدن یا تغذیه حمایت میکند.
بازی و رشد اجتماعی عاطفی
انواع بازی نمایشی و تخیلی که شامل لباس پوشیدن و ایفای نقش میشود، میتواند مهارت ها و ارزشهای اجتماعی و عاطفی مثبت را توسعه دهد. این فرصتهایی را برای کودکان فراهم می کند تا:
- نحوه کار با کودکان دیگر، مذاکره درباره ایدهها و تصمیمگیری را تمرین کنند.
- با تجربه موفقیت و چالشها، اعتماد به نفس را تقویت کنند.
- یاد بگیرند که احساسات خود را کنترل کنند. رفتارهای تکانشی یا استرس را کاهش دهند.
- با یادگیری بازی در کنار و با سایر کودکان، مهارت همدلی و انصاف را در خود توسعه دهند.
بازی و رشد شناخنی
بازی باعث تقویت انواع هوش مثل هوش منطقی ریاضی، هوش تجسمی فضایی و هوش کلامی زبانی در کودکان میشود.
وقتی کودک شما به صورت فردی و با دیگران بازی میکند، مهارت های شناختی او مانند مهارت تفکر خلاق، مهارت حل مسئله، مهارت تفکر انتقادی و مهارت حافظه در او رشد میکند.
بازی باعث تقویت هوش و تقویت مهارت هایی از قبیل موارد زیر در کودکان میشود:
- مهارت حل مسئله
- قدرت تخیل و خلاقیت
- مفاهیمی مانند اشکال، رنگها، اندازه گیری، شمارش و تشخیص حروف
- نقاط قوت مانند تمرکز، پشتکار و انعطاف پذیری.
بازی و توسعه سواد ادبی و ریاضی
بازی نیاز به تفکر، زبان، تعامل، کنجکاوی و کاوش دارد. کودکان از طریق بازی سواد عمومی و مهارت های زیر را بهبود میدهند:
- افزایش درک کلمات و استفاده از آنها
- مهارت های شنیداری و گفتاری
- مهارت های نوشتاری از طریق خط خطی، نقاشی و طراحی
- یادگیری نحوه کار داستانها (طرح داستان، شخصیتها، ساختار، هدف و قالب کلمات در یک صفحه)
- یادگیری اینکه اشیاء میتوانند چیز دیگری باشند (یک بلوک اسباب بازی میتواند نمادی برای تلفن باشد) که پایه یادگیری برای خواندن رسمی، املا و اعداد است. زیرا حروف، کلمات یا اعداد بخشی از سیستمهای نمادی علم هستند.
- یاد بگیرند که حروف، کلمات، نمادها، اعداد و نشانهها دارای هدف و برای دیگران معنادار هستند.
رویکرد مبتنی بر بازی برای یادگیری
مربیان در خدمات آموزشی و مراقبتی دوران کودکی از طیف وسیعی از تجربیات مبتنی بر بازی برای یادگیری و رشد کودکان به جای استفاده از دروس ساختاریافته یا تجربیات آموزشی رسمی استفاده میکنند.
آنها بازی هایی را در داخل و خارج از خانه توصیه میکنند که مناسب سن کودکان هستند، که میتوانند با خیال راحت و با لذت به تنهایی یا همراه دیگر کودکان بازی کنند.
نقش مربیان یادگیری مبتنی بر بازی در رشد کودکان
- ارائه منابعی که منعکسکننده سن، علایق، دانش، نقاط قوت، تواناییها و فرهنگ کودکان برای تحریک و حمایت از بازی است.
- منابعی که امکان استفاده بیپایان از اقلامی مانند انواع اسباب بازی، بلوک ها یا جعبههای مقوایی را فراهم میکند، خلاقیت و توانایی دستکاری ذهنی مفاهیم را در کودک تقویت میکند. مثلا کودک جعبه را به ماشین تبدیل میکند.
- برنامهریزی تجربیات بازی بر اساس ارزیابی تفاوتهای فردی، علایق، نیازها و تواناییهای رشدی کودکان. به عنوان مثال، وقتی کودک یاد میگیرد که مداد را برای کشیدن و نوشتن به دست بگیرد، مربیان به بچهها اشیاء با اندازههای مختلف را میدهند تا آنها را بگیرند که موجب تقویت عضلات ریز انگشتان میشود.
- مشاهده کودکان در حین بازی به طوری که آنها بتوانند درک کنند که چگونه با کودکان دیگر بازی میکنند. چطور مهارت ها و درک خود را در بازی نشان میدهند و چه فعالیتهایی میتواند مهارت های آنها را در بازی تقویت کند.
پیوستن به بازی کودکان برای گسترش یادگیری کودک و الگوبرداری از مهارت هایی مانند استدلال، زبان مناسب و رفتارهای مثبت. - ایجاد فرصتهای یادگیری آزاد بدون عجله و بدون وقفه برای بازی برای رشد ایدهها و بازی های کودکان.
چگونه میتوانید از طریق بازی به یادگیری فرزندتان کمک کنید؟
موفقیت کودکان به عنوان یادگیرنده به پایههای قوی که از دوران کودکی شکل گرفته است بستگی دارد. یادگیری مبتنی بر بازی، مهارت ها، درک و مهارت های پایه را تقویت میکند که برای یادگیری و رفاه مادامالعمر کودک شما ضروری است.
- شما میتوانید از طریق موارد زیر یادگیری مبتنی بر بازی را در کودک خود تقویت کنید:
- اطلاعات مربوط به علایق و توانایی های فرزندتان را با مربیان به اشتراک بگذارید تا آنها بتوانند تجربیات بازی را بر اساس علایق و توانایی های فرزندتان برنامهریزی کنند.
- برای فرزندتان یک گروه بازی همسالان تشکیل دهید.
- بحث در مورد برنامه فرزندتان با مربیانی که در خدمت فرزندتان هستند و فعالیتهایی که فرزندتان از بازی کردن و شرکت در آنها لذت میبرد.
- از فضاهای بازی امن و جالب در محله خود برای بازی و فعالیت کودک استفاده کنید.
- تا جایی که امکان دارد، خودتان با فرزندتان بازی کنید.
حرف آخر نقش بازی در رشد کودک
بازی نقش اساسی در رشد تمام ابعاد کودک دارد. انواع بازی و فعالیت جسمی باعث تقویت عضلات و قوت بدنی کودک میشود.
بازی طبیعیترین راه برای تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه در کودکان است. با این حال والدین و مربیان باید نکات لازم را در مورد بازی ها و فعالیت های ورزشی در نظر بگیرند.
اسباب بازی های متناسب با سن کودکان نیز میتواند برای انجام انواع بازی های جالب و سرگرم کننده و تقویت مهارت های مختلف در آنان مفید و موثر باشد.
منابع:
قاسم نژاد، مه پری،1390، بازی های ورزشی ، تهران ، ورزش
http://fitness.mercola.com/