مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی و تقویت آن

مهارت های حرکتی بخش مهمی از رشد کودکان هستند که بایستی متناسب با سن کودکان توسعه یابد. این مهارت ها با انواع تمرین و فعالیت در کودکان توسعه می‌یابد. ما قبلا به پرورش مهارت حرکتی کودکان پیش دبستانی پرداخته‌ایم. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به انواع مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی و معرفی فعالیت‌ها و بازی های مناسب برای توسعه این مهارت ها می‌پردازیم.

رشد کودک، فرآيندی پيچيده و دائمی است و در سنین مختلف تفاوت‌های مشهودی در این فرآیند رخ می‌دهد.

مهارت های حركتی كودك در طول زندگي به طور مداوم تغيير می‌كند و همزمان با تغييرات حركتی، تغييرات روانی، شناختی و اجتماعی نيز ملاحظه می‌شود. بنابراين توجه به رشد حركتي كودك در حقيقت توجه به رشد عمومي و همه جانبه او است.

مهارت‌ های حرکتی فوق‌العاده مهم هستند، ما در هر روز از زندگی‌مان از آنها استفاده می‌کنیم. از باز کردن در گرفته تا تایپ کردن با صفحه کلید. ما دائما از مهارت‌ های حرکتی خود برای انجام کارهای روزمره استفاده می‌کنیم.

ما از نوزادی شروع به توسعه مهارت های حرکتی خود می کنیم و آنها تا بزرگسالی به رشد آنها ادامه می دهند.

به عنوان بزرگسالان، ما از مهارت های حرکتی خود بدون اینکه واقعا به آن فکر کنیم استفاده می‌کنیم. اما نوزادان و کودکان نوپا ممکن است به تشویق در قالب تمرین‌ها و فعالیت‌های مختلف برای کمک به آنها برای توسعه مهارت های حرکتی خود نیاز داشته باشند.

ضرورت تقویت انواع مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی

مهارت حرکتی برای دانش آموزان برای انجام امور روزانه مثل مسواک زدن، لباس پوشیدن، رفتن به مدرسه، ورزش، نوشتن و بسیاری از فعالت‌های دیگر، لازم و ضروری است.

به‌ویژه کنترل حرکتی یک پایه اساسی برای مهارت های نوشتاری است. بدون آن دقت لازم برای هدایت مداد از طریق دست به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

توسعه انواع مهارت حرکتی برای دانش آموزان به بهبود مهارتهای پایه، انجام تکالیف مدرسه و ورزش‌ها كمك می‌كند. كودكان با كسب مهارت های حركتی بنيادين، كفايت لازم را به دست می‌آورند و می‌توانند شرایط لازم برای انجام ورزش‌های دشوارتر را کسب نمایند.

یکی از شرایط لازم برای ورود کودک به مدرسه سنجش و ارزیابی مهارت های حرکتی ظریف کودک که در مدرسه مورد نیاز است.

دو نوع مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی

به طور کلی دو نوع ضروری مهارت حرکتی برای دانش آموزان وجود دارد.

مهارت های حرکتی ظریف

مهارت‌ های حرکتی ظریف تمام ماهیچه‌های کوچک بدن را درگیر می‌کنند: به‌ویژه آنهایی که حرکات دقیق دست‌ها، مچ‌ها، پاها، انگشتان پا، لب‌ها و زبان را کنترل می‌کنند. ماهیچه‌های کوچک دست و انگشتان برای توسعه مهارت های نوشتن مهمترین نقش را دارند.

این مهارت ها ی گوناگون بیانگر پیشرفت در چهار توانایی حرکتی اساسی هستند:

1. انعطاف‌پذیری
2. تعادل
3. چالاکی
4. نیرو

. هر چهار عامل باید در حد مطلوب و در تناسب با سن برای کودکان وجود داشته باشد.

این نوع مهارت حرکتی برای دانش آموزان ضروری است. زیرا کودکان بعد از 6 سالگی باید بتوانند حروف الفبا و نام و نام خانوادگی و اعداد 1 تا 10 را به طور واضح بنویسند.

با این حال اندازه حرف آنها معمولا  بزرگتر است زیرا به جای مچ و انگشتان از کل دست خود استفاده می‌کنند.

کودکان معمولا ابتدا حروف بزرگ تسلط پیدا می‌کنند زیرا کنترل کردن حرکات افقی و عمودی برای آنها راحت‌تر از منحنی‌های ریز حروف الفبای کوچک است.

نقاشی کودکان در اواسط کودکی باید بهبود قابل ملاحظه‌ای یابد. کودکان در پایان سال‌های پیش دبستانی می‌توانند تعدادی از شکل‌های دوبعدی را به دقت کپی کنند. و برخی نشانه‌های عمق نظیر کوچک نشان دادن اشیا دور از اشیا نزدیک نیز در نقاشی هایشان پدیدار می‌شود (برک،1392).

وقتی مهارت های حرکتی ظریف کودک کم باشد، وظایف کلاسی می‌تواند دشوار باشد و منجر به تاخیر در بسیاری از جنبه‌هایی شود که برای یادگیری و عملکرد در محیط مدرسه ضروری است.

فعالیت‌‌‌های مرتبط با مهارت های حرکتی ظریف

فعالیت‌هایی که به مهارت‌های حرکتی ظریف نیاز دارند، معمولا از هماهنگی دست و چشم نیز استفاده می‌کنند.

نمونه هایی از فعالیت های روزمره که از مهارت های حرکتی ظریف ما استفاده می کنند عبارتند از:

• فشردن اجسام
• دست خط
• استفاده از زیپ
• استفاده از کارد و چنگال و قیچی
• طراحی

کودکان مختلف در مراحل مختلف زندگی خود به نقاط عطف مهارت های حرکتی ظریف می‌رسند.

اگر به دنبال این هستید که کدام مهارت های حرکتی ظریف در کودک شما ممکن است نیاز به حمایت بیشتری داشته باشد، اطمینان حاصل کنید که کودکان می‌توانند مهارت های حرکتی ظریفی را که برای مدرسه لازم است انجام دهند. برای این منظور، بازی مکان خوبی برای شروع است. این بازی ها شامل هر فعالیتی است که ممکن است به خودکار و مداد نیاز داشته باشد.

برخی از کاربردهای مهارت های حرکتی ظریف وجود دارد که به ندرت به آنها فکر می کنیم. به عنوان مثال، زبان ما توانایی بسیاری از مهارت های حرکتی ظریف را دارد که هنگام صحبت کردن و غذا خوردن از آنها استفاده می شود.

این بدان معناست که برخی از مشکلات رشد گفتار ناشی از فقدان مهارت‌ های حرکتی ظریف است و کمک به توسعه مهارت‌ های حرکتی ظریف در اطراف دهان ممکن است بخش مهمی از توسعه مهارت کلامی کودکان باشد.

مهارت های حرکتی درشت

مهارت‌های حرکتی درشت اقدامات بزرگ‌تری هستند که از عضلات بزرگ بازوها، پاها، تنه یا پاها مانند پریدن استفاده می‌کنند.

مهارت های حرکتی درشت عضلات بزرگتر بدن را درگیر می‌کند و شامل مواردی مثل فعالیت‌های زیر است:

دویدن، پریدن، لی لی کردن و مهارت پرتاپ توپ، به سرعت در زمین بازی دویدن، سریع از روی طناب های گردان پریدن، حفظ کردن تعادل روی لبه‌های باریک، لگد زدن به توپ و دریبل کردن.

مهارت های حرکتی درشت در سن مدرسه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و به همین دلیل پرورش این قبیل مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی بسیار مهم است.

مهارت های حرکتی درشت درگیر در نوشتن دانش آموزان عمدتا به کنترل وضعیتی که برای نوشتن لازم است، اشاره دارد. کنترل کارآمد گروه‌های عضلانی بزرگتر در گردن، شانه و تنه برای حفظ ثبات به منظور حرکت انگشتان و دست‌ها برای تکمیل کار نوشتن تکالیف ضروری است.

همان طور که کودکان رشد می‌کنند، کنترل و ثبات از تنه شروع می‌شود و تا آرنج، مچ دست و در نهایت انگشتان دست پیش می‌رود. با رشد طبیعی، مهارت های حرکتی ظریف از مهارت های حرکتی درشت ایجاد می‌شود.

با ورود به مدرسه کودکان باید توانایی برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات مهارت حرکتی درشت را توسعه دهند.

تسلط بر مهارت های حرکتی اولین قدم برای کمک به کودکان برای احساس استقلال است. داشتن اعتماد به نفس در مهارت های حرکتی درشت می تواند به کودکان در انجام کارهای مهم روزمره مانند بلند شدن از رختخواب و فعالیت‌های مروبط به مدرسه کمک کند.

فعالیت‌های مرتبط با مهارت های حرکتی درشت

فعالیت‌های مهارت‌های حرکتی درشت نسبت به فعالیت‌های مهارت‌های حرکتی ظریف بزرگ‌تر و پرانرژی‌تر هستند.

نمونه هایی از فعالیت های روزمره که ما با استفاده از مهارت های حرکتی درشت خود انجام می دهیم عبارتند از:

مهارت های توپ مانند پرتاب، گرفتن و لگد زدن
پریدن
بالا و پایین رفتن
دوچرخه سواری
رسیدن به چیزهای روی قفسه
فرصت های زیادی برای توسعه این مهارت ها در زمین بازی وجود دارد

مانند نقاط عطف مهارت های حرکتی ظریف، کودکان در مراحل مختلف به نقاط عطف مهارت های حرکتی درشت می رسند. ممکن است واضح‌تر باشد که کودکان در سنین پایین‌تر با مهارت‌های حرکتی درشت دست و پنجه نرم می‌کنند، زیرا ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا بتوانند خود را به حالت ایستاده بکشند یا شروع به خزیدن کنند.

مهارت‌های حرکتی درشت نیز گاهی اوقات کمی خطرناک‌تر در نظر گرفته می‌شوند، زیرا احتمال زمین خوردن کودکان در حین تمرین بیشتر است، اما با نظارت کافی از بزرگسالان، آنها باید کاملاً ایمن باشند.

عوامل مخل رشد مهارت حرکتی برای دانش آموزان

در این سنین باید مواظب بروز علایم یک اختلال به نام اختلال کنش پریشی یا دیسپرکسیا بود. کنش پریشی نوعی بیماری شایع در کودکان است که در آن رشد مهارت ها و توانمندی‌های حرکتی متناسب با سن نیست.

این مشکل در هر دوی حرکات درشت و ظریف دیده می‌شود. مانند ناتوانی در بستن بند کفش، مسواک و شانه زدن، ناتوانی در تشخیص موقعیت اشیا و برخورد با آنها و ناتوانی در هماهنگ کردن عضلات.

اختلال کنش پریشی در کودکان معمولا با علایم انواع اختلالات یادگیری مانند ناتوانی در نوشتن، خواندن، هجی کردن و ریاضیات همراه است(شکوهی یکتا، 1392).

کنش پریشی حتما باید توسط متخصص تشخیص داده شود و با دیدن چند نشانه نمی‌توان در مورد وجود آن به طور کامل نظر داد. این اختلال اگر به موقع تشخیص داده شود و از روش‌های مناسب درمانی استفاده شود، قابل درمان است.

یکی دیگر از عواملی که بر رشد مهارت های حرکتی کودکان تاثیرگذار است بروز چاقی در آنها است. سطح فعالیت کودکان چاق به شدت کاهش می‌یابد  و پرخوری باعث ضعف حرکتی در آنها می‌شود (حمایت طلب،1389).

این ضعف باعث می‌شود که آنها تمایلی به بازی های گروهی نداشته باشند و همسالان نیز به دلیل ضعف حرکتی آنها را در بازی ها شرکت نمی‌دهند که این مساله باعث از دست دادن عزت نفس این کودکان می‌شود.

توصیه می‌شود به تغذیه و فعالیت کودکان توجه داشته باشید. غذاهای فست فودی و عدم تحرک و ساعات طولانی نشستن و بازی های کامپیوتری منجر به چاقی می‌شود.

پنج مهارت حرکتی ظریف ضروری برای دانش آموزان دبستانی چیست؟

همان طور که گفتیم مهارت های حرکتی در کلاس درس مهم هستند، به ویژه مهارت های حرکتی ظریف، که برای توانایی‌ کنترل دست و انگشتان مثل نوشتن و نقاشی بسیار اساسی هستند.

در حالی که کارهایی که هنگام استفاده از مهارت های حرکتی ظریف انجام می دهیم، کوچکتر هستند، اما می‌توانند بسیار مهم باشند. برای مثال مسواک زدن دندان‌ها و بستن دکمه و زیپ لباس‌ها همگی نیازمند استفاده از مهارت های حرکتی ظریف هستند.

رشد این مهارت های حرکتی بهترین راه برای کمک به کودکان برای دستیابی به سطوح بلاتر استقلال است.

هنگامی که کودکان در سنین پایین هستند، انجام فعالیت‌هایی که نیاز به استفاده از مهارت های حرکتی ظریف دارد، مانند رنگ‌آمیزی یا بازی با اسباب بازی هایی با قطعات کوچکتر مانند پازل، ممکن است باعث ناراحتی شود.

هنگامی که کودکان شروع به تسلط بر مهارت های حرکتی ظریف خود می‌کنند، می توانند طیف وسیع‌تری از حرکات دستی مانند نگه داشتن مداد رنگی بین دو انگشت و انگشت شست را به کار ببرند (روشی که یک بزرگسال قلم یا مداد را در دست می‌گیرد).

با توسعه مهارت حرکتی ظریف کودکان قادر به استفاده از لوازم طراحی و نقاشی و کشیدن اشکال دایره‌ای و متقاطع هستند و به آرامی شروع به حفظ رنگ و نقاشی‌های خود در مرز خطوط یا کل صفحه رنگ‌آمیزی می‌کنند.

در واقع، بسیاری از متخصصان، مهارت های حرکتی ظریف را برای یادگیری کودک ضروری می‌دانند. با در نظر گرفتن این موضوع، در اینجا لیستی از پنج مهارت حرکتی ظریف وجود دارد که می‌توانید با کلاس یا کودک خود تمرین کنید:

مهارت های ساخت و ساز

در بسیاری از کلاس های درس، ساخت و ساز بخش مهمی از یادگیری برای کودکان کوچکتر است. فعالیت‌های ساخت و ساز یک روش سرگرم‌کننده برای کودکان برای تمرین مهارت های حرکتی ظریف است.

با کار گروهی می‌توان از یک محوطه ساخت‌ و ساز برای کمک به کودکان در یادگیری مهارت‌ های اجتماعی ارزشمند، مانند کار تیمی و همکاری، استفاده کرد.

مهارت های مدادی

این شاید مهمترین مهارت حرکتی برای دانش آموزان کلاس درس در این لیست باشد. جدای از آمادگی کودکان برای تمرینات نوشتن، فعالیت‌های کنترل مداد می‌تواند راهی سرگرم‌کننده برای کودکان برای کشف خلاقیت از طریق هنرهایی مثل طراحی و نقاشی باشد.

مهارت های IT

امروزه مهارت استفاده از رایانه با توسعه مهارت حرکتی برای دانش آموزان ضروری است.

بسیاری از همان ماهیچه‌هایی که برای نوشتن و کنترل مداد استفاده می‌شود برای استفاده از رایانه نیز مورد نیاز است.

مهارت های کار با قیچی

قیچی وسیله‌ای است که از طریق آن بچه‌های کوچک‌تر بر بسیاری از مهارت های حرکتی ظریف تسلط پیدا می‌کنند.

استفاده از قیچی نه تنها به دلایل عملی بلکه به دلایل مربوط به ایمنی شخصی نیز مهم است. جدای از این، تمرین بریدن با قیچی می‌تواند به قدرت انگشتان و همچنین هماهنگی دست و چشم کمک کند.

مهارت های خودمراقبتی

انواع مهارت های خودمراقبتی شامل مواردی مانند بستن بند کفش، استفاده از کارد و چنگال و بستن زیپ بدون کمک بزرگسالان می‌شود.

مهارت های خودمراقبتی برای کودکی که در سن مدرسه است ضروری است. این مهارت ها از طریق تکرار و تمرین به راحتی قابل توسعه است.

توسعه مهارت های حرکتی درشت در دانش آموزان

در این قسمت بازی ها و فعالیت‌هایی را برای تقویت مهارت های حرکتی در دانش آموزان دبستانی معرفی می‌کنیم.

بازی پیاده روی حیوانات

کودکان از تقلید حرکات حیوانات لذت می‌برند. می‌توانید از حرکات خرس (خم شدن و راه رفتن روی دست و پا با کمر خم شده) یا پیاده‌روی خرچنگ (در حالیکه دست‌ها و پاهای خود را روی زمین بنشینید، انگشتانتان به سمت پاهایتان باشد، فشار دهید و راه بروید) استفاده کنید.

یا مانند اردک‌ها، دست و پا زدن را تمرین کنید. مانند خرگوش‌ها بپرید. یا مانند اسب تاخت بزنید.

این بازی ها به بهبود تخیل و خلاقیت کودک شما نیز کمک می‌کند.

بازی کف زدن و گرفتن توپ

این یک فعالیت عالی برای بازی به صورت انفرادی یا گروهی است. اگر در یک محیط گروهی بازی می‌کنید، از همه می‌خواهید در یک دایره بایستند.

هر نفری که توپ را در اختیار دارد باید آن را به هوا پرتاب کند، یک بار کف بزند، سپس قبل از افتادن توپ را بگیرد. نفر دوم آن را پرتاب می کند، دو بار کف می‌زند و توپ را می‌گیرد. هر نفر باید یک بار بیشتر از نفر قبلی دست بزند.

اگر قبل از گرفتن روی زمین بیفتد، آن شخص بیرون است و بازیکن بعدی باید به همان تعداد کف بزند.

بازی را ادامه دهید تا یک نفر باقی بماند، او برنده می شود.

در صورت بازی به صورت انفرادی، کودک باید هر دفعه یک بار بیشتر کف بزند.

مسابقه تخم مرغ

این بازی کلاسیک را در خارج از منزل با استفاده از یک تخم مرغ و یک قاشق برای هر نفر انجام دهید.

کودک شما باید تخم مرغ را روی قاشق متعادل کند و به سمت پایین و به سمت درخت، مخروط یا نشانگر دیگر حرکت کند.

برای انجام این بازی به جای تخم مرغ همچنین می‌توانید از توپ‌های کوچک مثل توپ پینگ پونگ استفاده کنید.

بازی پریدن

پریدن یک فعالیت حرکتی درشت عالی برای کار کردن عضلات پای و تقویت مهارت حرکتی برای دانش آموزان است. ریدن مچنین این یک راه خوب برای مصرف کالری فرزندان شما برای کاهش وزن اضافی است.

طناب بازی یک فعالیت مناسب برای تمرین پریدن است. برای بازی پریدن همچنین می‌توانید از ترامبولین استفاده کنید.

ترامپولین‌های بزرگ می‌توانند برای جست و خیز کردن در بیرون سرگرم‌کننده باشند.

در حالیکه یک ترامپولین کوچک به کودک شما اجازه می‌دهد حتی در زمستان سرد یا بهار بارانی بازی کند.

اسباب بازی های مناسب برای تقویت مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی

بازی با انواع لگو ها و پازل ها برای تقویت مهارت حرکات دست در کودکان دبستانی مفید است.

استفاده از لوازم طراحی و نقاشی یا ماشین بازی برای تقویت مهارت های حرکتی ظریف در دانش آموزان ابتدایی مناسب است.

شن بازی خمیر بازی و گل بازی علاوه بر تقویت مهارت های حسی – حرکتی، باعث رشد خلاقیت در کودکان می‌شود.

دوچرخه سواری، بازی با اسکوتر، موتور شارژی و ماشین شارژی بهترین گزینه‌ها برای خرید اسباب بازی ها برای تقویت مهارت حرکتی برای دانش آموزان دبستانی هستند.

منابع:

برک، لورا،(1393) روانشناسی رشد، ( ترجمه یحیی سید محمدی) تهران، انتشارات ارسباران.

شکوهی یکتا، محسن، پرند، اکرم(1392) ناتوانی های یادگیری، تهران، نشر طیب.

حمایت طلب،رسول؛ افشاری،جواد؛ نیک روان،احمد؛ بلوچی،رامین(1389)تشخیص شاخص توده بدن بر مهارت های حرکتیکودکان پسر7-8 ساله شهر همدان، نشریه رشد یادگیری حرکتی-ورزشی،4، 89-75.

خلجی،حسن؛ بهرامی،علیرضا، شهرجردی،شهناز، سلطانی، تهمینه(1393) مقايسه رشد حركتي كودكان دختر و پسر با والدين نسبي و سببي،مجله دانشکده علوم پزشکی شهرکرد،16(2)،70-79.

فارسی، علیرضا؛ عبدلی، بهروز؛ فعال، نرگس؛ کاویانی،مریم(1390)مقایسه رشد مهارت های حرکتی درشت کودکان پیش دبستانی با و بدون تجربیات حرکتی، نشریه رشد و یادگیری حرکتی-ورزشی.3(2)، 29-43.

https://www.powick.worcs.sch.uk/motor-skills/

https://www.twinkl.es/teaching-wiki/motor-skills

https://www.performancehealth.com/articles/fun-gross-motor-activities-for-kids-from-a-to-z