یکی از ضرورت‌های تربیت کودک و نوجوان برای والدین، آشنایی با اصول و روش‌های تربیت جنسی کودکان از جمله آگاهی از مراحل رشد جنسی و بلوغ در کودکان و نوجوانان است. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به مراحل رشد طبیعی جنسی و بلوغ در پسران و دختران می‌پردازیم.
به عنوان والدین و مراقبان کودک آیا تا به حال به فکر آموزش مسائل جنسی به کودکان بوده‌اید؟ تا چه حد دغدغه داشته‌اید که کودک خود را با همسالان بهنجار خودش مقایسه کنید؟
تا به حال به این فکر کرده‌اید که در صورت داشتن اطلاعات بیش از سن کودک خود یک گام جلوتر از تغییرات وی خواهید بود و از رفتارهای فرزند خود تعجب نخواهید کرد؟ دقت داشته‌اید که با دانش بیشتر از رفتارهای جنسی نرمال در کودک، واکنش بهتری از خود در برابر رفتارهای احتمالی او خواهید داشت؟
تا به حال برایتان پیش آمده که از خود بپرسید رفتار جنسی کودکان تا کجا طبیعی است؟ با چه ابزار یا مقیاسی می‌توان این مرز را مشخص کرد؟ چه زمانی باید از روان درمانگران و مراجع دارای صلاحیت کمک گرفت؟ چه تفاوتی بین کودک سالم از لحاظ جنسی با کودک دارای رفتارهای نابهنجار وجود دارد؟
آیا به عنوان والدین به چالش‌ها و تحولات دوران بلوغ و احتمال اختلال هویت جنسیتی در کودکان خود فکر کرده‌اید؟ آیا با مراحل رشد طبیعی جنسی و بلوغ در پسران و دختران آشنایی دارید؟
در این مقاله سعی کردیم به تمام این سوالات پاسخی علمی بدهیم و توصیه‌های کاربردی برای مواجهه با چالش‌های رشد طبیعی جنسی و طبیعی کودکان و نوجوانان ارائه نماییم.
رشد جنسی کودکان ۶ تا ۹ سال
در مسیر رشد طبیعی جنسی و بلوغ، تغییرات اساسی زمانی آغاز میشود که کودکان به مدرسه وارد می‌شوند. تشخیص خصوصی بودن مسائل جنسی با توجه به صحبت‌های والدین، دوستان و رسانه‌ها در این سن اتفاق می‌افتد.
حدوداً ۷ تا ۱۰ درصد کودکان اندام‌های جنسی خود را به جایی می‌مالند و لذت می‌برند. در این سنین این نوع رفتار جنسی کودکان کاهش می‌یابد.
در واقع در این سنین یک مرحله جدایی بین دختران و پسران رخ می‌دهد. از این رو کودکان عموماً تمایل دارند که با همجنسان خود بازی کنند. این گروه نسبت به نقش‌های جنسیتی خود کاملاً حساس و هوشیار هستند.
شعرهای عامیانه رایج میان دختران و پسران همچون «دختر با دختر قند عسل، پسر با پسر…» یا «پسرها شیرند، دخترها…» حاکی از این جدایی است. به هر جهت این جدایی ادامه می‌یابد تا آنکه در نزدیکی بلوغ گرایش به جنس مخالف شکل می‌گیرد.
با وجود جدایی دو جنس در این دوران، دختران و پسران به گونه‌ای متفاوت به یکدیگر توجه می‌کنند. در پایان این دوره برخی از دختران ممکن است مراحل اولیه بلوغ را آغاز کنند.
هم دختران و هم پسران ممکن است دوست داشته باشند به خود عطر بزنند و کرم پوست یا ژل مو استفاده کنند. این رفتارها می‌تواند علائمی در مسیر رشد طبیعی جنسی و بلوغ باشد.
نقش هدایتی والدین در رشد جنسی کودکان 6 تا 9 سال
گاهی کودکان در این سن با همجنس‌های خود درباره موضوعات خاص همچون عروسی و شوهر کردن صحبت می‌کنند. ضمن آنکه در فعالیت‌های بازی‌گونه نقش‌های جنسیتی خود را تمرین می‌کنند و برای نقش‌های اجتماعی آماده می‌شوند.
لازم به ذکر است که بلوغ زودرس دختران در این سنین تشخیص داده میشود. بنابراین معمولاً کودکان بهنجار در این سن، متناسب رشد جنسی این سنین که در بالا ذکر شد، رفتار می‌کنند.
مادر و پدر می‌توانند به عنوان عنصر آگاه و هدایتگر کودک جهت کمک به فرزند خود و رشد طبیعی جنسی و بلوغ سالم در آنان به نکات آمورشی زیر توجه فرمایند:
- سعی کنید دانسته‌های کودک خود در مورد مسائل جنسی را بالا ببرید. گاهی کودکان در این سن از پرسیدن سؤالات جنسی طفره می‌روند. در اینگونه موارد بهتر است والدین جهت رفع کنجکاوی کودک، اطلاعات درست و مورد نیاز را در اختیار او قرار دهند.
- زمانی که سعی می‌کنید تفاوت دختر و پسر را برای کودک خود توضیح دهید، بر رعایت حقوق هر یک و نقش مساوی آنها در انجام تکالیف و وظایف روزمره تأکید کنید.
- توضیحات کوتاه و قابل فهمی راجع به تغییرات گوناگون جسمانی، رفتاری و عاطفی در بلوغ به کودک ۸ ساله خود بدهید. با اینکه کودکان در این سن و سال تجربه‌ای در مورد این گونه تغییرات ندارند ولی صحبت در مورد آن موجب صمیمیت، یکرنگی و ایجاد فضایی احترام‌آمیز برای گفتگوهای بعدی شما و نوجوانتان میشود. برای مثال بیان این موضوع که در بلوغ زیر و بمی صدای بچه‌ها تغییر می‌کند، راه را برای هدایت و راهنمایی شما باز می‌کند.
رشد طبیعی جنسی و بلوغ در 10 تا 12 سالگی
با وجود الفبای مشترک در آموزش مسائل جنسی به کودکان، رفتارهایی که در هر گروه سنی رایج است با سنین دیگر متفاوت است و به تبع آن، نوع واکنش مقابل آن نیز تغییر می‌کند. در این حین، تربیت جنسی کودکان ۱۰ تا ۱۲ ساله کمی متفاوت‌تر از سایر سنین است.
کودکان در این مرحله از رشد طبیعی جنسی و بلوغ، از طرفی در حال سپری کردن آخرین سال‌های کودکی خود هستند و از سویی در درگاه تغییرات نوجوانی و بلوغ قرار دارند.
با این حساب برای تربیت کودک و نوجوان سالم در این مرحله، باید بدانیم:
- رفتارهای رایج در این سنین چیست؟
- بهترین واکنش مقابل هر رفتار چیست؟
- بهترین روش تربیت جنسی متناسب با این کودکان چگونه است؟
رشد طبیعی جنسی کودکان 10 تا 12 سال
در این سال‌ها قوای جنسی کودک در حال فعال شدن است. این مرحله قبل از بلوغ، کنجکاوی فراوان کودکان در زمینه جنسی را به همراه دارد.
دوره قاعدگی برخی از دختران آغاز شده است و سینه‌هایشان شروع به بزرگ شدن می‌کند. صدای پسران کمی کلفت میشود و رویش مو در بخش‌هایی از بدن آغاز میشود.
این تغییرات ممکن است احساس ناخوشایندی را برای نوجوانان کم‌سن و سال به همراه داشته باشد و احساس شرمساری را در آنها به وجود بیاورد و غالباً توضیح این تغییرات فیزیولوژیک برای بزرگسالان دشوار است.
این کودکان به سرعت رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند ولی در اصل هنوز کودک هستند. با این حال رفتار جنسی کودکان در این سن کاملا تغییر می‌کند.
از حدود ۹ سالگی کودکان خوششان نمی‌آید که کسی پیکر عریان آنها را ببیند و در نزدیکی بلوغ نیز اساساً جایز نیست که پدر، دختر عریانش را ببیند یا مادر بر بدن برهنه پسرش نظر بیفکند.
در این سنین کودک تمایل شدیدی به دیدن بدن دیگران نشان می‌دهد. برخی ممکن است رؤیاهایی در ذهن بپرورانند که محتوای جنسی داشته باشد.
درک کودکان از تغییرات جنسی
کودکان در این مرحله از رشد طبیعی جنسی و بلوغ دارای شرایط زیر هستند:
- احساس آگاهانه نسبت به جنسیت خود و شیوه‌های ابراز وجود دارند.
- احساسات سالم مربوط به تغییرات حالات عاطفی رفتاری جنس خود را تشخیص می‌دهند.
- احساس شرمساری از پرسیدن سؤالات جنسی خود دارند.
- از اهمیت و ارزش خصوصی بودن اعضای بدن خود آگاهی دارند.
با توجه به آنچه گفته شد، کودکان در این سن هم هنوز کودک هستند و هم به سوی تغییرات بلوغ می‌روند. بهتر است با حفظ شرایط کودکی به سمت آگاهی در مورد تغییرات بلوغ هدایت شوند.
با توجه به ضرورت آموزش مسائل جنسی به کودکان در مورد بلوغ و تغییراتی که نوجوانان در این سن دچار آن می‌شوند، موارد زیر جهت کمک به رشد طبیعی جنسی و بلوغ فرزندتان به شما والدین و مراقبان عزیز توصیه میشود:
- اطلاعات کافی به فرزندانتان (به ویژه دختران) بدهید. برای فرزندتان شرح دهید که تمام این تغییرات کاملاً عادی و طبیعی است و جای هیچ گونه اضطراب و تشویشی نیست.
- در عین حال که سعی می‌کنید با او صمیمی باشید، به حریم خصوصی وی احترام بگذارید.
در ادامه مقاله به سایر نکات و موارد ضروری درباره رشد طبیعی جنسی و بلوغ به تفکیک در پسران و دختران خواهیم پرداخت.
آیا رفتار جنسی کودکم طبیعی است؟
انسان موجودی جنسی است که تکامل آن از بدو تولد، آغاز میشود و تا پایان زندگی او ادامه دارد. رشد و تکامل جنسی در تمام انسان‌های کره زمین اتفاق می‌افتد.
ارضای میل جنسی برای بقای بشر ضروری است به طوری که برخی روانشناسان این نیاز را در رده نیازهای فیزیولوژیک یا حیاتی اولیه قرار داده‌اند.
روانشناسان بر این باورند که اساساً افکار و روابط جنسی از ویژگی‌های بارز رشد طبیعی جنسی و بلوغ انسان است که می‌تواند در دو جهت منفی و مخرب یا زیبا و سازنده بروز کند.
بسیاری از کودکان و نوجوانان طی دوران رشدی خود به رفتارهای جنسی، علاقه یا کنجکاوی جنسی خاصی نشان می‌دهند اما مهم آن است که این رفتارهای طبیعی انفجارگونه نباشد.
به بیان دیگر تمام فکر کودک مشغول این امور نباشد. در غیر این صورت نگرانی‌هایی مطرح میشود.
غالباً کودکان دارای مشکلات و اختلالات رفتاری در امور جنسی افرادی هستند که رفتار جنسی نامناسب یا پرخاشگرانه‌ای از خود بروز می‌دهند. برخی دارای خودارضایی شدید بوده یا به زور کودکان دیگر را به فعالیت جنسی مجبور می‌کنند.
علایم رفتارهای جنسی ناهنجار در کودکان
برخی مجامع علمی اظهار داشتهاند زمانی رفتار جنسی کودکان مشکل‌دار میشود که رفتار جنسی:
- با رشد شناختی کودک تداخل کند. مثلاً در روابط اجتماعی او اثر گذاشته و در هر مکانی مشکل‌ساز شود. از سوی دیگر فکر و ذهن کودک به طور غیرطبیعی مشغول امور جنسی شود.
- همراه با زور و ترساندن کودکان دیگر باشد.
- با کودکان دارای تفاوت سنی اعمال شود (۶ سال تفاوت سنی). بدین معنا که کودکان مایلند با هم‌سن و سالان خود بازی کنند و گاه از روی کنجکاوی دست به رفتارهای جنسی نیز می‌زنند اما کودکان دارای مشکلات جنسی معمولاً رفتارهای تابهنجار جنسی متعددی با کودکان کوچک‌تر و بزرگ‌تر از خود نشان می‌دهند.
- حتی پس از تذکر و ارشاد بزرگسالان مبنی بر نهی این رفتارها به طور مخفیانه تکرار شود.
در مورد تشخیص طبیعی و بهنجار بودن رفتارهای جنسی کودک سه مقوله شدت، مدت و فراوانی را باید در نظر داشت. بدین معنا که گاه رفتارهای کودک به شدت بروز می‌یابد یا اینکه رفتار جنسی کودکان به مدت طولانی تداوم دارد و نیز تعداد رفتار جنسی ظاهر شده به طور خاص فراوان است.
ناهنجاری‌های شدید جنسی کودکان
گروهی از کودکان که یا در معرض مشاهده روابط جنسی بوده یا خود درگیر فعالیت جنسی غیرطبیعی و نامعمول بزرگسالان قرار داشتهاند، در اصطلاح «کودکانی که از نظر جنسی واکنش نشان می‌دهند» نامیده می‌شوند.
این کودکان ممکن است به طور گسترده‌ای درگیر رفتارهای جنسی غیرطبیعی شوند که نتیجه تجاربشان از مواجه شدن با صحنه‌ها یا اعمال جنسی نامتعارف بوده است. رفتارهای جنسی بی‌پرده در خانواده و در معرض خشونت و آزار خانگی قرار داشتن از عوامل دیگری است که می‌توان نام برد.
این گروه از کودکان ممکن است تجارب خود را به شکل بازی‌های جنسی افراطی، سخنان و ادا و اطوارهای نامناسب جنسی، فعالیت جنسی متقابل یا آزار سایر کودکان بازنمایی کنند.
اگر والدین آگاه باشند که اصولی‌ترین تکامل جنسی بین کودکانی است که در این مسیر تربیت شوند، آموزش ببینند و به شناخت کافی برسند و به نقش مهم خانواده به‌خصوص والدین واقف باشند، مرزهای رفتار بهنجار از نابهنجار ذکر شده را با دقت در رفتار کودک خود یا همسالان وی بررسی می‌کنند و بدین ترتیب در صورت مشاهده رفتار غیرطبیعی و تشخیص آن با اقدام به‌موقع از گسترش و وخامت آن می‌کاهند.
رشد جنسی طبیعی و بلوغ در پسران
کودکان در سنین دبستان و پیش از آنکه وارد مرحله بلوغ شوند، بهتر است از برخی تغییرات ناشی از بلوغ در پسران آگاهی داشته باشند. پدیده‌هایی چون بلوغ، بلوغ زودرس، احتلام و نعوظ در پسرها در این بخش توضیح داده شده است.
بلوغ یکی از مهم‌ترین و چالش‌انگیزترین مرحله‌های زندگی است که هر فردی تجربه می‌کند و طی آن تکامل غدد جنسی منجر به بروز صفات ثانویه جنسی، جهش رشدی و ایجاد قدرت باروری در فرد میشود.
فرآیند بلوغ مهم‌ترین مرحله در زندگی است و اگر درست و طبیعی نباشد، مابقی عمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بلوغ باید به موقع شروع و تکامل طبیعی داشته باشد. تشخیص به موقع و درمان اختلال در روند بلوغ از اهمیت زیادی برخوردار است.
بلوغ چیست؟
بلوغ (Puberty) فرآیندی است که فرزند شما طی آن متحمل تغییرات جسمانی یا فیزیکی، روانی و هیجانی میشود. فراآیند بلوغ وقتی شروع میشود که هورمون‌های لازم توسط مغز ترشح شده و بیضه‌ها و تخمدان‌ها فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
این تغییرات به واسطه هورمون‌های جنسی اتفاق می‌افتد. هورمون جنسی مردانه‌ای که از غده فوق کلیه ترشح میشود، مسؤول رشد موهای جنسی در پسران است.
سنین ۱۲ـ۹ سالگی برای بسیاری از نوجوانان درگاه ورود به مرحله‌ای جدید از زندگی است که با تغییرات ویژه‌ای در بدن آشکار میشود.
بلوغ در یک پسر نوجوان با رویش مو در صورت، عقب رفتن خط رویش مو در پیشانی، تغییر وضعیت ظاهری بدن و لگن و اندام‌ها، رویش مو در زیر بغل و ناحیه تناسلی به طرف بالا و به شکل لوزی شروع میشود.
تغییر صدا نیز تقریباً در این هنگام اتفاق می‌افتد. تمامی این فرآیندها در یک دوره پنج ساله تکمیل می‌شوند. البته باید در نظر داشت سن شروع بلوغ و مراحل تکمیل آن در افراد مختلف متفاوت است.
بلوغ که با آغاز نوجوانی و همراه با نشانه‌های گوناگونی است، می‌تواند در صورت عدم آگاهی در فرد باعث بروز نگرانی شود و ایجاد اضطراب کند که این دغدغه از مسائل مربوط به بلوغ و تغییرات ناشی از آن سرچشمه می‌گیرد
لذا آموزش مسائل جنسی به کودکان و آگاهی‌بخشی پیش از بلوغ به جلوگیری از نگرانی نوجوانان کمک شایانی می‌کند. شایسته است والدین به کودکان دبستانی خود آگاهی متناسب با سن آنها ارائه دهند.
تغییرات ناشی از بلوغ در پسران
حد فاصل میان سال‌های کودکی و بزرگسالی خصوصیات جنسی مردان به طور طبیعی رشد می‌کند. نوجوانان با تغییرات فراوانی روبرو خواهند شد که عدم آگاهی از آنها ممکن است آنان را گاهی تا آخر عمر دچار سردرگمی و مشکل سازد.
اگر والدین به فرزندان خود اطلاعات کافی در مورد رشد طبیعی جنسی و بلوغ ندهند، نوجوانان به سمت منابع غیرمعتبر خارج از منزل سوق پیدا می‌کنند. تغییرات مهم در پسرها عبارتند از احتلام یا انزال شبانه و نعوظ که در زیر بیان شده است.
احتلام
وقتی اولین اسپرم‌ها تولید میشود، نوجوانان نخستین احتلام یا انزال شبانه خود را تجربه می‌کنند. این انزال به صورت غیرارادی و در هنگام خواب یا چرت زدن رخ می‌دهد و لزوماً با افکار جنسی همراه نیست.
بیشتر پسرها محتلم می‌شوند و این امری کاملاً طبیعی است. میزان منی خارج شده از بدن نیز به اندازه یک قاشق چایخوری است.
اگر پسرها برای چنین حالتی آمادگی نداشته باشند، ممکن است از تجربه کردن احتلام نگران شوند.
رایج‌ترین برداشت نادرست پسرها از این پدیده کاملاً طبیعی این است که جای خود را خیس کرده‌اند یا حتی بدتر از آن اینکه بدنشان مشکلی جدی پیدا کرده است.
نعوظ
پدیده دیگر مختص این سنین در مسیر رشد طبیعی جنسی و بلوغ، نعوظ است. این پدیده در جنین درون رحم و در پسربچه‌ها و پسرهای جوان اتفاق می‌افتد.
نعوظ بر اثر پرخون شدن آلت ایجاد میشود و در آن هنگام آلت سفت میشود و حالتی ایستاده پیدا می‌کند و ممکن است به صورت برجستگی از زیر لباس نمایان شود.
پسرها همیشه برداشتن یا نداشتن نعوظ کنترل ندارند. این حالت در مراحل آغازین بلوغ می‌تواند در هر زمان و تحت هر شرایطی اتفاق افتد.
بلوغ زودرس
رخداد بلوغ جنسی در سنین پیش از 9 سالگی در پسرها به عنوان یک رویداد غیرطبیعی تلقی میشود.
بلوغ زودرس در اثر برخی مشکلات فیزیولوژیک اتفاق می‌افتد که باید درمان شوند. در نتیجه والدینی که علائم بلوغ در کودکان خود مشاهده می‌کنند، ضروری است جهت درمان به پزشک مراجعه کنند.
در مجموع آنچه گفته شد و با توجه به اهمیت بلوغ و مسائل ناشی از بلوغ زودرس در نوجوانان، بهتر است:
- والدین پیش از شروع تغییرات بلوغ در سنین دبستان به کودکان خود در مورد بلوغ توضیحاتی ارائه کنند تا کودکان هنگام مواجه شدن با این مسائل احساس نگرانی و سردرگمی کمتری کنند.
- در زمینه سن شروع علائم بلوغ، والدین دقت کافی داشته باشند تا در صورت بروز بلوغ زودرس به پزشک مراجعه نمایند.
نکات مهم در مورد بلوغ پسران
اطلاع و آگاهی از مراحل بلوغ، زمان شروع آن و سیر طبیعی بلوغ، دارای اهمیت زیادی است. فرآیند بلوغ چند سال طول می‌کشد و علاوه بر تغییرات جسمانی، فرزند شما دچار تغییرات روحی و هیجانی نیز میشود.
در این بخش به تغییرات فیزیکی در هنگام بلوغ فرزندان پسر می‌پردازیم.
سن شروع بلوغ پسران
بلوغ پسران (Puberty in Boys) معمولاً بین ۱۳-۱۱ سالگی شروع میشود ولی بستگی به نژاد و محل اقامت، بلوغ می‌تواند بین ۱۴-۹ سالگی در پسران شروع شود.
ژنتیک، تغذیه و فاکتورهای اجتماعی از عوامل مهم مشخص‌کننده موعد بلوغ هستند.
نمی‌توان زمان شروع بلوغ را در یک کودک به صورت دقیق مشخص ساخت. فرآیند بلوغ با ترشح هورمون‌هایی توسط مغز شروع میشود که از بیرون قابل تشخیص نیست. ولی پزشک می‌تواند با انجام آزمایشات لازم آن را تشخیص دهد.
مدت زمان کامل شدن بلوغ از ۱۸ ماه تا ۴ سال متفاوت است.
در زمان بلوغ پسران چه اتفاقاتی می‌افتد؟
بر حسب سن، والدین می‌توانند حدس بزنند که فرزند پسر آنها می‌بایست چه تغییراتی را نشان دهد.
هر گونه تأخیر قابل ملاحظه و عدم شروع این تغییرات می‌تواند زنگ خطر مبنی بر وجود اختلال در فرآیند شروع و تکامل بلوغ باشد و باید در این موارد با پزشک متخصص مشورت کرد.
تغییرات مورد انتظار بین ۱۳-۱۱ سالگی
- بیضه‌ها و آلت تناسلی شروع به بزرگ شدن می‌کنند. گاهی رشد یک بیضه بیشتر از طرف مقابل است.
- موهای زهار (اطراف آلت تناسلی) شروع به ظاهر شدن می‌کنند. این موها با گذشت زمان تیره‌تر و ضخیم‌تر می‌شوند.
- رنگ پوست کیسه بیضه تیره‌تر از رنگ پوست سایر نقاط بدن میشود.
تغییرات مورد انتظار بین ۱۴-۱۲سالگی
- در این دوره از رشد طبیعی جنسی و بلوغ، رشد جهشی قد اتفاق می‌افتد و قد کودک به ناگهان بیشتر میشود. ممکن است بعضی قسمت‌های بدن مثل سر، صورت و دست‌ها بیشتر از سایر اندام‌ها و تنه بدن رشد کنند.
- در این مدت زمان، قد کودک ۳۰-۱۰ سانتیمتر بیشتر میشود و رشد قد بین ۲۰-۱۸ سالگی متوقف میشود. بنابراین اگر فرزند پسر شما ۱۵ ساله است ولی هنوز رشد جهشی قد شروع نشده است، غیرطبیعی است.
تغییرات مورد انتظار بین ۱۵-۱۳ سالگی
- رشد مو در سایر قسمت‌های بدن مثل زیر بغل و صورت شروع میشود و موهای ساق پا ضخیم‌تر می‌شوند.
- رشد مو در نقاط تازه بدن گاهی تا 20 سالگی نیز ادامه پیدا می‌کند.
- نعوظ و محتلم شدن شبانه شروع میشود.
تغییرات مورد انتظار بین ۱۵-۱۴ سالگی
- حنجره رشد می‌کند و به اصطلاح سیب آدم در جلو گردن ظاهر میشود.
- با رشد حنجره صدا از زیر بودن خارج شده و کم کم مردانه میشود.
مهم‌ترین مرحله از زندگی هم در مرد و هم در زن، مرحله شروع و تکامل بلوغ است. هر گونه مشکل جدی در روند شروع و تکامل بلوغ تبعات ناگواری مثل اختلالات جنسی و ناباروری را می‌تواند داشته باشد و این مشکلات در تمام طول عمر بر زندگی فرد سایه افکنده و آن را تحت تأثیر قرار خواهند داد.
رشد طبیعی جنسی و بلوغ در دختران
در این بخش سعی میشود چگونگی شروع و تکامل فرآیند بلوغ دختران به زیان ساده توضیح داده شود تا والدین محترم بتوانند فرآیند بلوغ را در فرزندان خود تحت نظر قرار داده و هر حالت غیرطبیعی را تشخیص دهند و با متخصص مشورت کنند.
اطلاع و آگاهی از مراحل رشد طبیعی جنسی و بلوغ، زمان شروع آن و سیر طبیعی بلوغ، دارای اهمیت زیادی است. فرآیند بلوغ چند سال طول می‌کشد و علاوه بر تغییرات جسمانی، فرزند شما دچار تغییرات روحی و هیجانی نیز میشود.
در اینجا به تغییرات فیزیکی در هنگام بلوغ دختران می‌پردازیم.
سن شروع بلوغ دختران
بلوغ دختران (Puberty in Girls) معمولاً بین ۱۱-۱۰ سالگی شروع میشود. ژنتیک، تغذیه و فاکتورهای اجتماعی از عوامل مهم مشخص‌کننده موعد بلوغ هستند.
محل جغرافیایی از عوامل مهم شروع بلوغ است. در جنوب ایران سن شروع بلوغ فرزندان دختر زودتر و حدود ۹ سالگی است. هر قدر بلوغ زودتر شروع شود، قد دختر کوتاه‌تر باقی می‌ماند.
همان‌طور که گفتیم باید توجه داشت که نمی‌توان زمان شروع بلوغ را در یک کودک به صورت دقیق مشخص ساخت.
فرآیند بلوغ با ترشح هورمون‌هایی توسط مغز شروع میشود که از بیرون قابل تشخیص نیست ولی پزشک می‌تواند با انجام آزمایشات لازم آن را تشخیص دهد.
مدت زمان کامل شدن بلوغدر دختران از ۱۸ ماه تا ۴ سال متفاوت است.
در زمان بلوغ دختران چه اتفاقاتی می‌افتد؟
بر حسب سن، والدین می‌توانند حدس بزنند که فرزند دختر آنها می‌بایست چه تغییراتی را نشان دهد. هر گونه تأخیر قابل ملاحظه و عدم شروع این تغییرات می‌تواند زنگ خطر مبنی بر وجود اختلال در فرآیند شروع و تکامل بلوغ باشد و باید در این موارد با پزشک متخصص مشورت کرد.
تغییرات مورد انتظار در ۱۱-۱۰ سالگی
در مسیر رشد طبیعی جنسی و بلوغ، اولین علامت قابل رؤیت شروع بلوغ دختران، شروع رشد سینه‌ها است.
- معمولاً میزان رشد سینه چپ و راست در ابتدا یکسان نیستند و نباید سبب نگرانی شود. در این زمان سینه‌ها قدری حساس خواهند بود.
- رشد جهشی شروع و قد کودک بیشتر میشود.
- در این مدت زمان، قد کودک ۲۰-۵ سانتیمتر بیشتر میشود. رشد قد بین ۱۷-۱۶ سالگی متوقف میشود.
- شکل بدن زنانه میشود، مثلاً لگن پهن میشود.
- موهای زهار شروع به ظاهر شدن کرده و رفته رفته تیره‌تر می‌شوند.
تغییرات مورد انتظار در ۱۴-۱۲ سالگی
این تغییرات در حدود ۲ سال پس از شروع رشد سینه‌ها اتفاق می‌افتند:
- موهای زیر بغل ظاهر می‌شوند.
- در بعضی از دختران قبل از شروع پریود، ترشحات روشن و سفید از واژن ایجاد می‌شوند.
- عادت ماهانه یا همان قاعدگی و پریود شروع میشود.
حرف پایانی رشد طبیعی جنسی در پسران و دختران
تربیت جنسی کودکان بخش مهمی از وظایف والدین در تربیت کودک و نوجوان است. به همین دلیل، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به جنبه‌های مختلف رشد طبیعی جنسی و بلوغ در پسران و دختران پرداختیم.
آگاهی والدین از مراحل رشد و رفتار جنسی کودکان و بلوغ آنها، برای آموزش مسائل جنسی به کودکان در جهت رشد سالم آنها اهمیت اساسی دارد.
با استفاده از اطلاعات این مقاله خواهید توانست تغییرات دوران رشد جنسی را در کودک و نوجوان خود شناسایی و آنها را به طور مناسب راهنمایی و هدایت کنید.
همچنین قادر خواهید بود احتمال اختلالات رفتاری مثل اختلال هویت جنسیتی در کودکان را تشخیص دهید و آن را از طریق پزشک متخصص پیگیری و درمان کنید.
در نهایت اطلاعاتی که درباره دوره بلوغ پسران و دختران ارائه کردیم، شما را برای راهنمایی و همراهی آنان در این دوران حساس و چالش‌برانگیز یاری خواهد کرد.
شما والدین گرامی برای آموزش مسائل جنسی به کودکان متناسب با سن آنان در قالب بازی و داستان می‌توانید از انواع اسباب بازی ها و کتاب کودک بهره بگیرید.
منابع:
پورنعمتی، لیلا و غیوری، حمیدرضا. (1395). پدرها و مادرها، چه جوابی به پرسش‌های جنسی کودکان بدهیم ـ تربیت جنسی کودکان. تهران: انتشارات راستین.
د فریتاس، کریستال. (1393). کلیدهای آموزش و مراقبت از سلامت جنسی در کودکان و نوجوانان (ترجمه سارا طوسی). تهران: صابرین.
والی‌پور، محمد. آموزش مسائل و تغییرات جنسی در سن بلوغ به فرزندان، قابل دسترسی در آدرس: http://www.drvalipour.ir/index.php?ToDo=ShowArticles&AID=2474
اوحدی، بهنام. (۱۳۸۴). تمایلات و رفتارهای جنسی انسان. تهران: هدایت.
کریمی، علی. (۱۳۹۲). سلامت جنسی در کودکان و نوجوانان ـ راهنمای عملی والدین و معلمان در تربیت جنسی کودکان و نوجوانان (چاپ هفتم). تهران: انتشارات رسانه تخصصی.
مرقاتی خویی، عفت‌السادات. (۱۳۹۴). همسر من ـ مهارت‌آموزی در روابط زناشویی و جنسی (چاپ اول). تهران: مهرسا.
سلحشور، ماندانا. (۱۳۸۴). اهمیت تربیت جنسی کودکان و نوجوانان در خانواده. ماهنامه آموزشی تربیتی، ۳۱۵، ۴۵-۴۰.
برک، لورا. (۲۰۰۱). روانشناسی رشد (ترجمه یحیی سیدمحمدی). ۱۳۸۵. تهران. ارسباران.
