سرماخوردگی یکی از بیماریهای شایع کودکان است. برای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان باید اطلاعاتی را درباره ویژگیها و علل این بیماری بدانیم. ویروس سرماخوردگی پس از ورود به بدن در مخاط دستگاههای تنفسی ایجاد بیماری کرده و همراه با ترشحات دستگاه تنفسی از فردی به فرد دیگر قابل انتقال است.
این بیماری ممکن است در اثر تماس با فرد آلوده یا تماس با وسایل آلوده منتقل شود. البته سرما، استرس و خستگی هم میتوانند زمینهساز فعالیت ویروس سرماخوردگی نهفته در مجرای تنفسی باشند. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به علل سرماخوردگی و روشهای پیشگیری از سرماخوردگی کودکان در فصول مختلف سال میپردازیم.
سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی مسری است که راه های تنفسی فوقانی را آلوده نموده و باعث تحریک و ترشح در راههای هوایی میشود. دکتر رفعتی، متخصص کودکان میگوید: «سرماخوردگی درمان ندارد و علت بیماری ورود ویروسهای مختلف به بدن کودک است.» و باید دورهای را طی کند تا بهبودی حاصل شود. درمانها نیز فقط جهت تسکین هستند.
سرماخوردگی معمولا ناگهانی شروع میشود و یکی از بیماریهای شایع در کودکان است. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس سرماخوردگی وجود دارد. هر کودک ممکن است در طول سال با چند ویروس مختلف سرما بخورد. واگیرترین نوع آن، ویروس راینوویروس است که در فصل پاییز و زمستان فعالتر است.
کودکان در سن کم ممکن است ۸-۶ بار در سال سرما بخورند. این آمار در ۱۵-۱۰ درصد کودکان به ۱۲ بار در سال میرسد. سرماخوردگی معمولی در کودکان یک هفته طول میکشد ولی در بعضی از کودکان تا ۱۲ روز هم تداوم مییابد. این در حالی است که پزشکان داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه را هرگز برای خردسالان زیر ۴ سال توصیه نمیکنند.
این بیماری ویروسی است و از راههای مختلفی وارد بدن کودک میشود اما برای پیشگیری از آن هم راهکارهایی وجود دارد. در ابتدا باید بدانیم ویروس سرماخوردگی از چه راههایی وارد بدن میشود تا قبل از آنکه کودک به این بیماری مبتلا شود پیشگیریهای لازم را به عمل آوریم.
ویروس از چه راه هایی وارد بدن می شود؟
ویروسهای سرماخوردگی عموما از طریق تماس فیزیکی با فرد مبتلا به سرماخوردگی یا تنفس هوای آلوده منتقل میشود. حرف زدن، دست دادن، روبوسی، عطسه و سرفه در محلهای عمومی باعث انتقال آن میشود.
ویروس سرماخوردگی همچنین از طریق تماس با اشیایی که در دسترس چند نفر است مثل لیوان، اسباب بازی، گوشی تلفن، در یخچال و… منتقل میشود. این ویروس در محیط خارج از بدن و روی اشیا به مدت ۲ ساعت زنده میماند.
سرماخوردگی، بیماری همه فصلها
شاید این نوع سوالات را از خود پرسیده باشید که:
- آیا سرماخوردگی یک بیماری فصلی است؟
- چرا کودکان در فصل تابستان سرما میخورند؟
- یا اینکه در تابستان کولر روی آن تاثیری دارد؟
- و یا حتی در زمستان با اینکه دمای خانه مناسب است چرا کودک سرما میخورد؟
در پاسخ باید گفت سرماخوردگی، بیماری همه فصلها است. سرماخوردگی در تابستان با اینکه معمول نیست، اما غیرممکن هم نیست. تماس با اسباب بازی با وسایل بازی آلوده به ویروس در پارکها یا سایر اماکن عمومی انتقال ویروس را در فصل تابستان افزایش میدهد.
در این فصل مسافرت، اگر با هواپیما و یا وسایل نقلیه عمومی باشد احتمال ابتلا به سرماخوردگی را افزایش میدهد. زیرا تنفس در فضایی که به مدت طولانی هوای آن ساکن است و تعویض نمیشود امکان انتقال ویروسها را افزایش میدهد.
پیشگیری از سرماخوردگی کودکان در تابستان
با استفاده از چند روش ساده میتوانید اقدام به پیشگیری از سرماخوردگی کودکان در فصل تابستان نمایید؛ از جمله:
- استفاده از مایعات باعث میشود کودک نه تنها دچار گرمازدگی نشود، بلکه سموم و مواد زائد بدن او نیز دفع شود.
- کودک باید در طول شبانه روز به میزان کافی استراحت کند.
- برای جلوگیری از گسترش آلودگیها و بیماریها، به کودکان یاد دهید دستان خود را به طور مرتب با آب و صابون بشویند.
جلوگیری از سرماخوردگی در فصول سرد
در پاییز و زمستان، ویروسها راحتتر منتقل میشوند چون اعضای خانواده بیشتر اوقات خود را در خانه و محیطی بسته سپری میکنند، امکان سرماخوردگی برای کودکان بیش از سایر فصول سال فراهم است.
لازم است بدانید هوای سرد و یا گرم موجب سرماخوردگی نمیشود. اما خشکی هوای ایجاد شده در اثر روشن کردن کولر در تابستان و وسایل گرمایشی در زمستان، موجب خشکی مخاط بینی، دهان و گلو شده و در نتیجه، باعث میشود ویروسها فرصت بیشتری برای رشد و تکثیر پیدا کنند.
اگر در اتاق فرزندتان کولر و یا وسابل گرمایشی وجود دارد، حتما در کنار آن از یک دستگاه بخور یا هر وسیله دیگر که میزان رطوبت را در محیط افزایش دهد، قرار دهید.
توصیههایی برای پیشگیری از سرماخوردگی کودکان در پاییز و زمستان
در فصل زمستان و پاییز بارندگی، رطوبت و درجه حرارت در انتشار ویروس، نقش دارند. در فصل زمستان هوا سرد و روزها کوتاه هستند و آدمهای سرماخورده و میکروب در اطرافمان زیاد است.
عمل به چند توصیه مهم زیر باعث پیشگیری از سرماخوردگی کودکان و سایر بیماریهای در فصول سرد میشود:
خانه را خیلی گرم نکنید
در فصل زمستان ۱۹ درجه سانتیگراد مناسبترین درجه هوا برای دمای اتاق است. با گرمای بیشتر، ویروسها بیشتر میشود. هنگامی که خانه را در زمستان حسابی گرم میکنید و فرزندتان را هم خوب میپوشانید وقتی کودک از خانه خارج میشود، خیلی سریع سرما میخورد.
ضرورت گردش هوای پاکیزه
گردش هوای پاکیزه حتی در زمستان برای سلامت خوب است. برای این کار، هر روز به مدت ۲۰ دقیقه یکی از پنجرهها را باز کنید تا هوای خانه عوض شود. اگر هوا سرد است فرزندتان را لباس گرم بپوشانید و هر از چند گاهی به گردش بیرون از خانه بروید.
بچهها باید به حد کافی بخوابند
کودکانی که دچار بیخوابی میشوند خیلی راحت بیمار خواهند شد. برای اینکه کودکانی سالم و سرحال داشته باشید باید به طور میانگین ۱۱ تا ۱۲ ساعت در سن ۳ تا ۵ سالگی در شب بخوابند.
برای همین دلیل سعی کنید تمام ساعات روز کودکتان را از تفریح و سرگرمی پر نکنید. این کار باعث خسته شدن آنان میشود و وقت استراحت پیدا نمیکنند. برای اینکه ساعت بیولوژیک بدنش تنظیم شود، صبحها باید کودک را سر ساعت معینی بیدار کنید و شبها هم ساعت معینی بخوابانید.
تقویت سیستم ایمنی کودکان
با مصرف بیشتر مرکبات در پاییز و زمستان، سیستم ایمنی آنها را تقویت کنید و از بیمار شدن آنها جلوگیری کنید.
شاید این سوال هم برای شما پیش آمده باشد که آیا با قنداق کردن میتوان نوزاد را از سرماخوردگی حفظ کرد؟
لازم به یادآوری است که سرماخوردگی ابتلای دستگاه تنفس (یعنی حلق، حنجره و ریه) به انواع ویروسهای مولد سرماخوردگی است، بنابراین سرد بودن اتاق نوزاد در پیدایش آن نقش بسیاری دارد. اما بیشتر بر اثر تماس افراد مبتلا به سرماخوردگی با نوزاد، ویروس سرماخوردگی وارد دستگاه تنفس نوزاد میشود و باعث ابتلا میگردد.
باید بدانید بالا بردن درجه حرارت اتاق، پوشاندن زیاد و قنداق کردن نوزاد به هیچ وجه او را از سرماخوردگی حفظ نخواهد کرد. بلکه باید او را از تماس با افراد سرماخورده دور نگه داشت. همیشه یادتان باشد که:
- دمای اتاق نوزاد بین ۱۹ تا ۲۲ درجهسانتیگراد باشد.
- لباس بلندی که دست و پای نوزاد را میپوشاند به تن او کنید، و یا دستها را با دستکش و پاهایش را با جوراب بپوشانید.
راهکارهای پیشگیری از سرماخوردگی به روش “طب سنتی”
اکبر کتابی دکترای طب سنتی میگوید: «سرماخوردگی از سر صورت شروع میشود و بعد به ریه و در نهایت، به عفونت تبدیل میشود. پوشیدن لباسهای گرم و لباسهای پشمی، بستن هدبند، محافظت از کلیهها، از سرماخوردگی پیشگیری میکند. همچنین مصرف غذاهای دیرهضم در پاییز و زمستان به افراد بخصوص کودکان کمک میکند که اصلا دچار سرماخوردگی نشوند.»
وی همچنین توصیه میکند: «بادشکن کردن بهترین روش برای پیشگیری از سرماخوردگی است. به دلیل قرار گرفتن در محیط گرم و سپس وارد شدن به هوای سرد، و سرد و گرم شدن، استفاده از یک قاشق غذاخوری روغن حیوانی به خصوص روغن بز، صبحها و عصرها، پونه، پنیرک و گل ختمی سفید به صورت دم نوش، چکاندن روغن سیاه دانه در بینی برای پاک کردن سینوسها، دود دادن اسفند با کندور، مصرف دارچین قولنجان و سورنجان، بدن کودک را در برابر ابتلا به سرماخوردگی محافظت میکند.»
نکات مهم برای پیشگیری از سرماخوردگی کودکان
در ادامه چند نکته ساده را برای جلوگیری از سرماخوردگی توضیح میدهیم:
تغذیه مناسب
- یکی از راههای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان، تغذیه مناسب است.
- میوهها بخصوص مرکبات بهترین مواد غذایی برای این منظور هستند.
- مواد غذایی سرشار از ویتامین C، میوه و سبزیهای تازه، لبنیات و پروتئین، خوردن صبحانه در پیشگیری و حتی درمان سرماخوردگی بسیار موثرند.
رعایت بهداشت شخصی
- رعایت بهداشت شخصی نظیر استفاده از وسایل شخصی و شست وشوی مکرر دستها.
- بچهها در مهد یا مدرسه بیشتر سرما میخورند. بنابراین به فرزندتان یاد بدهید دستی که به اسباب بازی عمومی یا سطوح دیگر کشیده را به صورت، چشم، بینی و دهانشان نزند و قبل از غذا خوردن حتما دستهایش را با صابون بشوید.
- حوله و مسواک کودکان را در جایی جداگانه قرار دهید.
- باید به کودکان آموزش داد تا ترشحهای بینی را تخلیه کنند و همچنین دستمال آلوده را در سطل زباله بیندازند.
- از کودک بخواهید در محیطهای عمومی با دست صورتش را لمس نکند: ویروسهای سرماخوردگی از طریق چشم، دهان و بینی وارد بدن شما میشوند.
سایر نکات مهم
- زمانی که کودک به عفونت شدید دچار میشود و سیستم ایمنی ضعیفی دارد زمینه سرماخوردگی و هر بیماری دیگری را فراهم میکند. پس لازم است در منزل استراحت کند تا بهبودی لازم را به دست آورد.
- به منظور پیشگیری از انتقال ویروس، استفاده از ماسک در کودکانی که به سرماخوردگی مبتلا هستند در مکانهای مختلف امری ضروری است.
- همچنین کودکان باید بدانند که هنگام سرفه یا عطسه کردن باید حتما از یک دستمال کاغذی استفاده کنند.
- کودکتان را از بچهها و بزرگسالان بیمار دور نگه دارید.
- دوری از استرس و تقویت سیستم ایمنی، بررسی و درمان عوامل زمینهای در پیشگیری از بسیاری بیماریها بهویژه سرماخوردگی تأثیر بسزایی دارد.
- آسم و آلرژی، بیماریهای زمینهساز سرماخوردگی هستند.
- لمس صورت کودکان راه اصلی ابتلای آنان به سرماخوردگی بوده بنابراین از لمس صورت کودک هنگامی که سرما خوردهاید، خودداری نمایید.
دور نگه داشتن کودکان از دود سیگار
اگر شخصی سیگاری اطرافتان هست، فرزندتان را از او دور کنید. حتی نزدیک بودن به افراد سیگاری به طور واضح سیستم ایمنی را از تضعیف میکند. دود سیگار کودکان را در معرض بیماریهای تنفسی و سرماخوردگی قرار میدهد.
آمارها نشان میدهد که سیگاریها بیشتر و مکررا دچار سرماخوردگی میشوند. دود سیگار با خشک کردن راههای هوائی بینی، مژکهای آنرا فلج میکند. مژکها، موهای ظریفی هستند که مخاط بینی و ریهها را پوشانده و با حرکات موجی شکل، ویروسهای سرماخوردگی را از مجاری بینی خارج میکنند. یک سیگار میتواند مژکها را برای ۳۰-۴۰ دقیقه فلج کند.
اهمیت شیر مادر در پیشگیری از سرماخوردگی کودکان
شیر مادر حاوی آنتیبادی و پادتنهایی است که کودک را از بسیاری بیماریها مصون نگه میدارد. کودکانی که از شیر مادر تغذیه میکنند کمتر دچار سرماخوردگی میشوند مگر اینکه به صورت مداوم با فرد بیمار و حامل ویروس سرماخوردگی در تماس باشند. بنابراین تا جایی که میتوانید دوره شیردهی را ادامه دهید.
در پایان دانستن این این مطلب خالی از فایده نیست که ویروس سرماخوردگی وارد شیر مادر نمیشود. بنابراین مادرانی که دچار سرماخوردگی هستند، میتوانند بدون نگرانی به نوزاد خود شیر بدهند. البته لازم است قبل از شیر دادن حتما دستها را با آب و صابون بشویند.
نویسنده: تحریریه آریاکید