اعتماد به نفس در کودکان و روش های تقویت آن

اعتماد به نفس میزان باور کودک به توانایی‌ها و شایستگی‌های خود را نشان می‌دهد. اعتماد به نفس نقش مهمی در موفقیت‌ها و دستاوردهای آینده آنها دارد. از این رو، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به روش‌های افزایش اعتماد به نفس در کودکان می‌پردازیم.

اعتماد به نفس اساساً ارزش یا باوری است که شخص برای توانایی‌های خود قائل است. اعتماد به نفس در کودکان این بر عوامل متعددی استوار است، مانند توانایی‌ها، روابطشان، و نحوه داوری آنها توسط دنیای اطرافشان.

دوره زمانی مهم برای رشد اعتماد به نفس در کودکان را برخی از روانشناسان دوره دبستان می‌دانند. کودک در ششمین سال زندگی خود رسماً وارد آموزشگاه می‌شود و آنچه را که در دوره کودکستان فراگرفته است، به هم پیوند می‌دهد و استحکام می‌بخشد.

در اين دوره رشد بدنی کودکان نسبت به قبل و بعد کندتر است. از جوش و خروش و سبکسری‌های کودک کاسته می‌شود، نسبت به گذشته متانت و وقار بیشتری کسب می‌کند و تصورش از خويشتن روشن‌تر می‌شود.

موقعیت خود را بهتر درک می‌کند و آموزش مهارت‌ های زندگی به صورت تلفیقی باعث افزايش معنادار سلامت روانی و اعتماد به نفس او می‌شود. فعالیت‌های مدرسه همچنین کمک می‌کند تا اضطراب و ناسازگاری‌های اجتماعی در کودکان کاهش يابد.

اهمیت تقویت اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس به معنای باور به داشتن توانایی و داشتن استقلال است؛ استقلال برای آنکه کودک بدون چشمداشت کمک از دیگران کاری را آغاز کرده، تلاش کند و آن را به فرجام برساند.

در مقابل حس توانایی احساس حقارت وجود دارد. احساس حقارت به این معنا که کودک فکر می‌کند ضعیف و ناتوان است و نمی‌تواند به آنچه مورد نظرش است، دست یابد. به دلیل این احساس حقارت تلاشی نمی‌کند و معمولاً منفعل است.

کودکانی که احساس کوشایی و اعتماد به نفس در آنها رشد نمی‌کند، احساس می‌کنند نمی‌توانند با انتظارات محیط و فعالیت‌های بدنی لازم یا انضباط مورد انتظار هماهنگ شوند. گذر موفقیت‌آمیز از این مرحله تأثیر قاطعی بر دیدگاه کودکان در مورد خودشان و در مورد آنچه در سال‌های بعدی انجام می‌دهند، دارد.

شواهد پژوهشی نشان می‌دهد آنچه در رشد روانی اجتماعی در سال‌های اولیه مدرسه روی می‌دهد، مفاهیمی است که در تمام طول زندگی تأثیرگذار است. کودکان در سال‌های اولیه مدرسه با دو وظیفه روانی اجتماعی مواجه می‌شوند؛ یادگیری برای ابتکار داشتن و کوشا شدن.

کودکانی که خود را در وظایفشان توانمند احساس می‌کنند، قادرند مسؤولیت‌های فردی جدیدی را تجربه کنند و در فعالیت‌های جمعی نقش مناسب خود را ایفا کنند. آنها می‌توانند از پس مسؤولیت‌های تحصیلی به خوبی برآیند و برای رسیدن به خواسته‌هایشان امیدوار باشند و تلاش کنند.

نقش والدین و مربیان

اینکه کودکان تا چه اندازه‌ای خود را در پروراندن مهارت‌هایشان خوب تلقی کنند، عمدتاً به وسیله نگرش‌ها و رفتارهای والدین و معلمانشان تعیین می‌شود. به وجود آمدن احساس خوب اعتماد به نفس در کودکان بیشتر به افراد دیگر بستگی دارد تا به خود کودک.

به دست آمدن اعتماد به نفس، بیشتر نتیجه آنچه بر کودک تحمیل شده می‌باشد تا توانایی‌های واقعی کودک. اگر کودکان سرزنش، مسخره یا طرد شوند، احتمالاً احساس حقارت و بی‌کفایتی را پرورش خواهند داد.

از طرف دیگر تحسین و تقویت احساس شایستگی، اعتماد به نفس در کودکان را پرورش می‌دهد و او را به تلاش و رشد ترغیب می‌کند. اگر چه کودکان از تولد تا ۱۱ سالگی استقلال روزافزون را تجربه می‌کنند، با این حال رشد کودکان از لحاظ روانی ـ اجتماعی به مقدار زیادی به رفتار و نگرش والدین و معلمان وابسته است.

اجازه دادن به کودک که شخصاً کارهایی را انجام دهد و برای پیشرفتش در آنها مورد تمجید و تحسین قرار گیرد، به کوشا شدن و افزایش فعالیت مفید در او منجر می‌شود. در مقابل محدودیت فعالیت‌های کودک و انتقاد مداوم از کارهایی که انجام می‌دهد، به احساس حقارت می‌انجامد.

رفتاری که کودک در مقابل اشتباهات و ناتوانی‌هایش می‌بیند، از عوامل تأثیرگذار در احساس حقارت یا توانمندی در او است. والدین و معلمان سرزنشگر و تنبیه‌کننده مانع رشد احساس کارایی و اعتماد به نفس در کودکان هستند.

نداشتن مهارت در انجام کارهای روزمره کودکان نباید به عنوان اشتباه آنها تلقی شود و بابت آن سرزنش شوند بلکه باید به آنها فرصت داد تا با تکرار فعالیت‌های مورد نیازشان مهارت کافی را به دست آورند.

تاثیر مدرسه 

آغاز فعالیت جدی اجتماعی و شخصی کودکان همراه با مدرسه رفتن آنها است. در همین زمان است که بسته به فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند و بر اساس میزان موفقیت‌هایشان به خودشان و توانایی‌هاشان اطمینان پیدا می‌کنند.

کمک به کودکان برای دستیابی به تجربیات موفقیت‌آمیز مهم‌ترین وظیفه مربیان آنان در آغاز فعالیت‌های مدرسه است.

هر چه توقع مدرسه و والدین از کودکان در این زمان متناسب‌ با توانایی‌هایی کودک باشد، موجبات بیشتری برای موفقیت او فراهم می‌شود. باید کارهایی در حد توان و قدرت کودک به او بسپاریم و از او بخواهیم که مستقلاً آن کار را انجام دهد.

وقتی کودک می‌تواند انتظارات را برآورده کند، به خودباوری و اعتماد به نفس دست می‌یابد. در مقابل، داشتن انتظارات ناهماهنگ با توانایی کودک منجر به شکست شده و در او احساس ناامیدی و ناتوانی را به وجود می‌آورد.

شناخت توانمندی‌ها و ظرفیت روانی کودکان از مهم‌ترین وظایف والدین و معلمان است تا انتظارات و مسؤولیت‌های کودک را مطابق با توانایی‌هایش تنظیم کنند و موجب شوند کودک ضمن استفاده از حداکثر توان ذهنی و جسمی‌اش احساس کارآمدی و توانمندی را تجربه کند.

راهکارهایی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان

آنچه در مورد خود باور داریم و احساس می‌کنیم در اوایل زندگی با پیام‌های متعددی از خانواده، دوستان، رسانه‌ها و فرهنگ به ما ارائه می‌شود. این تجربیات شروع به شکل دادن به نحوه نگرش ما به خود و دنیای اطرافمان می‌کنند.

کودکی که اعتماد به نفس دارد، خود را دوست دارد و می‌تواند کودکان دیگر را نیز دوست بدارد. راحت سخن می‌گوید و لکنت و دستپاچگی ندارد. خجالتی نیست. دلهره و اضطراب هم ندارد. در صورتی که وظیفه‌ای به او واگذار شود، می‌پذیرد و برای انجام آن تلاش می‌کند و به توانایی‌های خودش اطمینان دارد.

هر پدر و مادری وظیفه دارد استعدادهای کودکش را بشناسد و شرایط به کار انداختن آنها را برای کودک فراهم کند. آغاز هر راهی تأثیر تعیین‌کننده‌ای در ادامه آن دارد.

شروع فعالیت‌های اجتماعی و پذیرش مسؤولیت‌های شخصی کودکان در صورتی که با تجربه‌های مثبتی همراه باشد، می‌تواند همین گونه ادامه یابد و رشد کند.

در ادامه راهکارهایی را برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان معرفی می‌کنیم.

با تقویت اعتماد به نفس خود، الگوی خوبی برای کودکان باشید.

حتی اگر کاملاً آن را احساس نکنید! دیدن شما که کارهای جدید را با خوش‌بینی و آمادگی زیاد انجام می‌دهید، الگوی خوبی برایبرای تقویت اعتماد به نفس در کودکان است.

این بدان معنا نیست که شما باید وانمود کنید که کامل هستید. نقص‌های خود را به رسمیت بشناسید، اما روی آن تمرکز نکنید. روی کارهای مثبتی که برای تقویت اعتماد به نفس خود انجام می‌دهید تمرکز کنید.

روش کنار آمدن با اشتباهات و شکست‌ها را به کودکان بیاموزید.

به بچه ها کمک کنید متوجه شوند که همه اشتباه می‌کنند و نکته مهم این است که از آنها یاد بگیرید، نه اینکه روی آنها تمرکز کنید.

افراد با اعتماد به نفس اجازه نمی‌دهند ترس از شکست بر سر راهشان قرار گیرد. نه به این دلیل که مطمئن هستند هرگز شکست نخواهند خورد، بلکه به این دلیل که می‌دانند چگونه با شکست مواجه شوند.

طبیعی است که بخواهید از فرزندتان در برابر شکست محافظت کنید، اما آزمون و خطا روشی است که بچه ها یاد می گیرند، و کوتاهی در رسیدن به یک هدف به بچه ها کمک می کند بفهمند که این هدف کشنده نیست. همچنین می‌تواند بچه‌ها را به تلاش بیشتر تشویق کند، که به خوبی به آنها کمک خواهد کرد.

کودکان را تشویق کنید تا چیزهای جدید را امتحان کنند.

برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان آنها را برای مواجه شدن با چالش‌های جدید و یادگیری مهارت های جدید تشویق کنید.

دستیابی به مهارت‌ های جدید باعث می‌شود بچه‌ ها احساس توانایی و اعتماد به نفس داشته باشند. در این صورت آنها احساس خواهند کرد که می‌توانند با هر چیزی که پیش می‌آید مقابله کنند.

زمانی که کودکان چالش‌های جدید، حتی چالش های بسیار کوچک را قبول می‌کنند، اعتماد بیشتری به توانایی‌های خود پیدا می‌کنند.

آیا کار ساده‌ای وجود دارد که معمولاً برای کودک خود انجام می‌دهید، مانند درست کردن یک ساندویچ برای ناهار؟ به آنها آموزش دهید که این کار را برای خودشان انجام دهند، سپس هر تلاشی را که انجام می‌دهند تحسین کنید.

استقامت را تحسین کنید.

یادگیری تسلیم نشدن در اولین ناامیدی یا وثیقه پس از یک شکست، یک مهارت مهم زندگی است.

اعتماد به نفس و عزت نفس به این نیست که همیشه در همه چیز موفق باشید، بلکه به این است که به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشید تا به تلاش ادامه دهید و اگر بهترین نیستید ناراحت نشوید.

به بچه ها کمک کنید علایق خود را پیدا کنند.

کاوش در مورد علایق خود می‌تواند به کودکان کمک کند تا حس هویت را ایجاد کنند، که برای ایجاد اعتماد به نفس ضروری است. البته، کشف استعدادهای شخصی باعث افزایش عزت نفس آنها نیز می‌شود.

اهمیت هدف‌گذاری برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان

اهداف راه بسیار خوبی برای اجازه دادن به فرزندتان برای این است که احساس کند کنترل دارد، که برای ایجاد اعتماد به نفس عالی است.

این ایده خوبی است که فرزندتان را به آرامی راهنمایی کنید، اما به او اجازه دهید تصمیم بگیرد که هدفش چیست. مطمئن شوید که این اهداف قابل دستیابی هستند (خیلی آسان نیستند) و بر روی یک جدول زمانی مشخص تنظیم کنید تا بهترین شانس را برای رسیدن به آنها به فرزندتان بدهید.

تعیین اهداف کوچک و بزرگ و دستیابی به آنها باعث می‌شود بچه ها احساس فوت و توانایی کنند. با تشویق فرزندتان به تهیه فهرستی از چیزهایی که دوست دارند به آن دست یابند، به فرزندتان کمک کنید تا آرزوها و رویاها را به اهداف عملی تبدیل کند.

سپس، تقسیم اهداف بلندمدت به معیارهای واقعی را تمرین کنید. شما به علایق آنها اعتبار می‌دهید و به آنها کمک می‌کنید مهارت هایی را که برای رسیدن به اهدافشان در طول زندگی نیاز دارند، بیاموزند.

سعی کنید هر هفته اهداف کوچک و قابل دستیابی برای فرزندتان تعیین کنید. این می‌تواند اهداف ساده‌ای مانند اتمام یک کتاب کودک، تمیز کردن اتاق خواب، انجام 60 پرش در یک دقیقه و غیره باشد.

از طرف دیگر، این می‌تواند یک هدف بلندمدت باشد، مانند بهبود سطح زبان انگلیسی یا ریاضیات تا پایان ترم مدرسه.

به کودک خود بیاموزید که لیستی از اهداف تهیه کند. اهداف هر چه که باشند، باید قابل دستیابی باشند. فرزند شما زمانی که به آنها دست یابد، احساس موفقیت واقعی به دست می‌آورد و می‌تواند آنها را از لیست حذف کند.

این نوع تلاش هدفمند برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان بسیار مفید است.

کودکان را تشویق کنید تا به دیگران کمک کنند.

فرزندتان را تشویق کنید تا کاری را برای دیگری انجام دهد بدون اینکه انتظاری در عوض داشته باشید. این کار حتی می‌تواند به عنوان بخشی از اهداف هفتگی بالا تنظیم شود.

کمک به دیگران می‌تواند چیزی به سادگی تماس تلفنی با پدربزرگ و مادربزرگ برای پرسیدن حال آنها، کمک به یک دوست در مورد مشکلی در مدرسه، قرض دادن یک اسباب بازی به کودک همسایه و غیره باشد.

بچه‌ ها وقتی برای کمک به خانواده از طریق انجام کارهای مناسب سن، از جمع کردن اسباب‌ بازی‌ ها گرفته تا ظرف‌شویی و برداشتن خواهر و برادرهای کوچک‌تر از یک قرار بازی، اقدام می‌کنند، احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت.

انجام کارهای ایثارگرانه برای ایجاد احساس خوب در دیگران، برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان و همچنین برای افزایش عزت نفس در آنان بسیار موثر است.

تاثیر مراقبت از خود در افزایش اعتماد به نفس در کودکان

یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و خواب زیاد واقعا می‌تواند باعث شود کودک شما احساس بهتری نسبت به خودش داشته باشد.

خوب غذا خوردن و ورزش باعث افزایش اندورفین می‌شود. همان مواد شیمیایی طبیعی که “احساس خوب” را در بدن ایجاد می‌کند. این مواد باعث می‌شود آنها احساس بهتری در درون داشته باشند و می‌تواند خلق و خوی مثبت‌تری را تحریک کند.

می‌توانید رقصیدن، دوچرخه سواری یا بازی قلاب را امتحان کنید، اما هر چه که باشد به تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کند.

کودکان را به خروج از منطقه راحتی خود تشویق کنید.

یک چالش واقعی برای فرزندتان قرار دهید. چیزی که ایمن است اما می‌دانید خارج از منطقه راحتی اوست. این برخلاف اهداف کوچک قابل دستیابی است که در بالا اشاره کردیم.

با خروج از منطقه راحتی است که اعتماد به نفس در کودکان به معنای واقعی توسعه می‌یابد. در حالت ایده‌آل این چیزی است که می‌تواند کمی احساس ناراحتی در آن‌ها ایجاد کند که کودکان معمولاً سعی می‌کنند از آن اجتناب کنند. مثلا اینکه دستشان را در کلاس بالا ببرند، نواختن یک آلت موسیقی در مقابل تماشاگران، ارائه در یک مجلس و غیره.

عبور از مرزهای راحتی خود به آنها کمک می‌کند تا متوجه شوند که می‌توانند به چیزی برسند که هرگز فکر نمی‌کردند ممکن است و اعتماد به نفس خود را در این فرآیند افزایش می‌دهند.

تلاش کودک را جشن بگیرید.

تمجید از بچه ها به خاطر دستاوردهایشان عالی است، اما همچنین برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان مهم است که به آنها بفهمانید که فارغ از نتیجه به تلاش‌هایشان افتخار می‌کنید.

ایجاد مهارت‌ های جدید کار سختی می‌طلبد و نتایج همیشه فوری نیستند. بگذارید بچه‌ها بدانند که برای کاری که انجام می‌دهند ارزش قائل هستید.

چه بچه‌های نوپا و چه نوجوانانی که برای دستیابی به هدفی تلاش می‌کنند.

هیچ کس کامل نیست.

به عنوان بزرگسالان می‌دانیم که کمال غیرواقعی است، و برای بچه ها بسیار مهم است که این پیام را در اسرع وقت دریافت کنند. در صورتی که اشتباهی مرتکب شدید، از او عذرخواهی کنید و به خاطر رفتار شایسته و مناسبش از او تشکر کنید.

به بچه‌ها کمک کنید ببینند چه در تلویزیون باشد، چه در مجله یا در رسانه‌های اجتماعی دوستان، این ایده که دیگران همیشه شاد، موفق و کاملاً لباس پوشیده هستند، خیالی و مخرب است.

در عوض، به آنها یادآوری کنید که هیچ انسانی کامل نیست و این کاملا طبیعی است.

کودکان را برای موفقیت آماده کنید.

چالش‌ها برای بچه‌ ها خوب است، اما آنها باید فرصت‌هایی هم داشته باشند که در آن مطمئن شوند موفق می‌شوند.

برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان به فرزندتان کمک کنید تا در فعالیت‌هایی شرکت کند که به او احساس راحتی و اعتماد به نفس کافی برای مقابله با یک چالش بزرگ‌تر می‌کند.

سعی کنید فرزندتان را تشویق کنید که در چیزهایی که می‌گوید و طرز فکرش مثبت باشد (و شما هم باید سعی کنید این کار را انجام دهید)!

اگر آنها می‌گویند “من نمی‌توانم” کاری را انجام دهم، راه‌های جایگزینی را به آنها نشان دهید که می‌توانند آن را انجام دهند. یا می‌توانید به آنها کمک کنید تا ثابت کنند که می‌توانند!

یادآوری چیزهایی که در گذشته به آنها دست یافته‌اند – به‌ویژه چیزهایی که فکر می‌کردند نمی‌توانند انجام دهند – به تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کند و نگرش «می‌توانم» را تشویق می‌کند.

عشق و ستایش خود را به کودکان نشان دهید.

اجازه دهید فرزندتان بداند که شما او را بدون توجه به هر چیزی دوست دارید. برنده یا بازنده بازی بزرگ، نمرات خوب یا بد. حتی وقتی از دست او عصبانی هستید. درمورد اهمیت و ارزشی که برای کودکتان قائلید، با او صحبت کنید و احساس خوبی که از بودن با او دارید را بیان کنید.

وسایلی که کودک آن را به خود اختصاص داده و محدوده‌ای را که از آن خود می‌داند، به رسمیت بشناسید و به آزادی و مالکیت کودک احترام بگذارید.

اطمینان از اینکه فرزندتان می‌داند که فکر می‌کنید او عالی است – و نه فقط وقتی کارهای قابل توجه انجام می‌دهد – ارزش خود را حتی زمانی که نسبت به خودش احساس خوبی ندارد، تقویت می‌کند.

تحسین شفاهی نیز به کودک شما کمک می‌کند تا بداند کار خوبی انجام داده است و حتی او را تشویق می‌کند که آن را ادامه دهد. اما یک هشدار وجود دارد: حتماً در مواقعی که فرزندتان سخت تلاش کرده است، او را تحسین کنید.

به نقاط قوت آنها توجه کنید.

بچه ها وقتی استعدادها و توانایی‌های طبیعی‌شان به نمایش گذاشته می‌شود، احساس خوبی نسبت به خودشان دارند. اگر فرزند شما در کاری مهارت خاصی دارد، به او اجازه دهید تا این علاقه را کشف و توسعه دهد.

از توانایی او در زمینه‌ای که واقعاً توانمند است، تعریف کنید و همیشه وقتی از عهده کاری برمی‌آید، او را تحسین کنید.

نواختن ساز، ساختن هنر یا ورزش کردن، همه سرگرمی‌های عالی برای دنبال کردن هستند. این فعایت‌ها به آنها این امکان را می‌دهد تا از آنچه در آن مهارت دارند آگاه باشند. این آگاهی به توانایی‌ها به تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک می‌کند.

نقش پشتیبانی برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان

برای بزرگ کردن یک کودک و کمک به رشد اعتماد به نفس و عزت نفس مثبت در او بهیک پشتیبانی تمام عیار نیاز است. اعضای خانواده، دوستان و معلمان را تشویق کنید تا از کودک شما تمجید و حمایت کنند.

زمانی که او با محرومیت یا شکستی مواجه شده است، او را از لحاظ عاطفی و کلامی حمایت کنید و راه‌های تازه‌ای برای دستیابی موفقیت به او پیشنهاد کنید.

همچنین، به آنها کمک کنید تا با همسالان همسن خود ارتباط برقرار کنند که می‌توانند فرزند شما را به خاطر ویژگی‌ها و توانایی‌های منحصر به فردشان بپذیرند و تحسین کنند. داشتن گروهی از افراد برای تشویق آنها برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان بسیار مهم است.

همانطور که فرزند شما رشد می کند و علایق خود را توسعه می‌دهد، احتمالاً با موانعی روبرو می‌شود. با راهنمایی شما، آنها بر این موانع را غلبه خواهند داد و احساس بهتری نسبت به توانایی‌های خود پیدا می‌کنند.

حرف آخر روش‌های تقویت اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس یک ویژگی شخصیتی ارزشمند است که نقش مهمی در تمام دوران زندگی افراد ایفا می‌کند.

اعتماد به نفس در کودکان به باور آنها به توانایی‌ها و قابلیت‌های خودشان مرتبط است. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید روش‌ها و راهکارهایی را برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان ارائه کردیم.

در کنار عمل به راهکارها، استفاده از اسباب بازی های مناسب نیز به تقویت اعتماد به نفس در کودکان کمک خواهد کرد.

منابع :

– برک، لورا. (۱۳۸۷). روانشناسی رشد از لقاح تا کودکی، جلد اول، (ترجمه یحیی سیدمحمدی).

– شولتز، دوان. (۱۳۷۸). نظریه‌های شخصیت (ترجمه یوسف کریمی).

– پروا محمد و نوشادی زهره. (۱۳۹۰). راهکاری جهت ارتقای اعتماد به نفس در کودکان معلول جسمی- حرکتی قابل دسترسی در: http://www.civilica.com

https://childmind.org/article/12-tips-raising-confident-kids/

https://www.brainbalancecenters.com/blog/ways-to-increase-your-childs-self-confidence

https://plytime.com/10-tips-to-boost-your-childs-confidence/