زمان و نحوه جداسازی اتاق خواب کودک

یکی از چالش‌های برخی والدین که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، جدا کردن اتاق خواب کودک است. اینکه چه زمانی و به چه روشی اتاق خواب کودک را از اتاق خواب خودشان جدا کنند. در این زمینه همیشه نصیحت­‌های ضد و نقیضی وجود داشته است و همین امر تصمیم‌گیری را برای والدین سخت کرده است. برای پاسخ به این سوالات، در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به زمان و نحوه جداسازی اتاق خواب کودک می‌پردازیم.

بسیاری از زوج­‌هایی که به تازگی پدر و مادر شده­‌اند، نگران این هستند که در چه سنی کودکان آنها باید در اتاق جداگانه بخوابند. مشکلات خوابیدن در خانه شما هرچه باشد، تنها شما دچار آن نیستید. جدا خوابیدن کودک از والدین همیشه مشکلی برای والدین بوده است.
برخی نوزادان وقتی بهتر می­‌خوابند که در تخت والدین خود باشند. بعضی دیگر وقتی بهتر می­‌خوابند که در تختی جدا در کنار تخت والدین بخوابند. در نهایت برخی دیگر وقتی بهتر می­‌خوابند که در تخت و اتاق جدایی بخوابند.

 اینکه کودک شما کجا بخوابد، علاوه بر آنکه به مرحله رشد او بستگی دارد، به انتظار شما درباره میزان راحتی خودتان نیز وابسته است. در اینجا نکاتی را بیان می­‌کنیم که به شما کمک می­‌کند در این باره تصمیم­‌گیری کنید که چه زمانی کودک شما باید اتاق ویژه خود را داشته باشد.

چالش‌های خواب کودکان

روز پرکاری داشته‌اید و به سختی کار کرده‌اید. زمان آن فرارسیده است که کوچک‌ترها به شما شب بخیر بگویند، به بستر بروند، چشمانشان را ببندند و به خواب بروند تا روز بعد در ساعتی مناسب، سرحال و شاداب از خواب برخیزند ولی در خانه شما اوضاع بدین‌ترتیب پیش نمی‌رود.

هر کس برای اینکه بتواند در روز به خوبی کار کند، باید شب به بهترین وجه ممکن استراحت کند. شب‌هنگام نباید صحنه جنگ دائم بین خواسته‌های والدین و کودکان بر سر نگه داشتن کودکان در تختخواب باشد.

از چه روشی استفاده کنیم که کودکمان در جای خودش به طور مستقل بخوابد؟ او هر شب به اتاق ما می‌آید و می‌خواهد در تخت ما بخوابد.

کودک را کجا بخوابانیم؟

وقتی شما برای اولین بار از بیمارستان به خانه می­‌آیید، به طور طبیعی می­‌خواهید نوزاد خود را نزدیک به خود نگه دارید اما باید توجه داشته باشید که نباید کودک خود را در تخت خود بخوابانید. زیرا این موضوع خطر مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌­دهد و از طرف دیگر ممکن است وقتی خواب هستید روی کودک خود بغلتید و او را خفه کنید.

یک تخت کوچک نوزادی برای این منظور می‌تواند به شما کمک کند که کودک را در کنار خود اما نه خیلی نزدیک به خود، نگه دارید. به این ترتیب شما می­‌توانید به ریتم تنفس کودک خود توجه کنید و اگر خطری کودک را تهدید کرد سریع متوجه شوید. از طرف دیگر چون کودک شما در نزدیک شما است و به او دسترسی دارید، می­‌توانید به آسانی او را تغذیه کنید.

بعد از مدتی وقتی مطمئن شدید که کودک شما از نظر تنفسی و شرایط سلامت عمومی کاملاً سالم است و دچار مشکل خاصی نیست، می­‌توانید اقدام به جداسازی اتاق خواب کودک کنید.

البته علاوه بر سلامت عمومی کودک، این موضوع به نظر والدین هم بستگی دارد. اینکه والدین چقدر به فضای شخصی خود و استقلال کودک اهمیت می­‌دهند، بر تصمیم­‌گیری آنها در این مورد تأثیرگذار است.

عوامل موثر در جداسازی اتاق خواب کودک

عوامل مختلفی مثل نگرش و دغدغه‌های والدین در مورد سلامتی، تغذیه و امنیت کودک، تفاوت‌های فرهنگی و امکانات والدین، در جداسازی اتاق خواب کودک نقش دارد.

نگرش و دغدغه‌های والدین

برخی والدین ترجیح می­‌دهند برای اینکه فضای صمیمانه­‌ای داشته باشند، کودک خود را زودتر از اتاق خود خارج کنند. برای آنها حفظ حریم ارتباط دو نفره­‌شان بسیار مهم است و اعتقاد دارند خوابیدن کودک در اتاق آنها باعث کاهش فضای صمیمی بین آنها می­‌شود.

در حالی که والدین دیگری فکر می­‌کنند اولویت با کودک آنها است و حاضر هستند به بهای راحتی کودک فضای خصوصی خود را از دست بدهند.­

از طرف دیگر برخی والدین فکر می‌کنند کودکانی که از همان ابتدا مستقل می­‌خوابند، از نظر شخصیتی هم استقلال بیشتری پیدا می­‌کنند. در حالی­ که برخی از والدین دیگر فکر می­‌کنند وقتی کودک آنها کنارشان باشد تغذیه و توجه به او راحت‌تر خواهد بود.

تفاوت‌های فرهنگی 

موضوعی دیگری که در جداسازی اتاق خواب کودک تأثیرگذار است، فرهنگ و رسوم­ مربوط به خانواده است. در برخی خانواده‌­ها موضوع خواب برای کودکان اهمیت چندانی ندارد.

کودکان حتی تا سنین بالا در اتاق والدین می‌­خوابند، بدون اینکه والدین در این­ باره احساس ناراحتی کنند اما در برخی از خانواده­‌ها برای این موضوع مقررات جدی و سختگیرانه­‌ای در نظر گرفته می­‌شود.

امکانات والدین

عامل تأثیرگذار دیگر میزان فضای خانه و تعداد اتاق­‌ها است. برخی والدین به جدا خواباندن کودک علاقمندند اما فضای کافی برای آن ندارند.

در این شرایط می­‌توان از فضاهای عمومی­‌تر خانه مانند اتاق پذیرایی برای جدا کردن جای خواب کودک استفاده کرد.

زمان جداسازی اتاق خواب کودک

وقتی شما قصد تنها خوابیدن کودک نوپا در اتاقش و یا به عبارت دقیق‌تر قصد ایجاد عادت‌های خواب و استقلال در به خواب رفتن کودکتان را دارید، پس بهتر است از سنین پایین‌تر شروع کنید.

زیرا جداسازی اتاق خواب کودک در سنین پایین، هم برای کودکتان و هم برای خود شما آسان‌تر است. بعضی والدین باور ندارند که هر عادتی را برای خواب کودکشان بکار گیرند، بعداً منجر به مشکلات خواب در او می‌شود و تغییر آن برای کودک کاری دشوار می‌شود.

هر چه والدین در سنین پایین­‌تر فضای خواب کودک را جدا کنند، این جدایی برای کودک هم آسان‌تر است اما وقتی سن کودک بالاتر می­‌رود، آگاهانه برای خوابیدن در اتاق والدین موضع می­‌گیرد.

والدین معمولاً در این زمینه با دلسوزی بی­‌دلیل واکنش نشان می­‌دهند و حتی بعد از اینکه کودک را به اتاق خود می­‌فرستند، اجازه می­‌دهند در نیمه­‌های شب کودک به اتاق آنها برگردد.

این موضوع باعث می­‌شود ترک این عادت برای کودک سخت­ شود. بهترین کار در این­ باره این است که والدین از هر زمانی تصمیم به جدا کردن فضای خواب کودک می­‌گیرند، این تصمیم را با جدیت تمام پیگیری کنند.

چنین روشی باعث می­‌شود کودک شرایط جدید را راحت‌تر بپذیرد. به هر صورت باید توجه داشته باشید که کودک باید از همان سال اول در اتاق جداگانه­‌ای بخوابد در غیر این صورت به اتاق خواب والدین وابسته می­‌شود و جدا کردن اتاق خواب او در سال­‌های بعد بسیار سخت خواهد بود.

راهکارهایی برای جداسازی اتاق خواب کودک

در ادامه راهکارهایی را برای جداسازی اتاق خواب کودک با شما والدین عزیز در میان می‌گذاریم.

همکاری در خواب

کودکان همکاری در خواب را خیلی سریع یاد می‌گیرند و در همان ماه‌های اول به اصطلاح “خوابشان را پیدا می‌کنند”. اما کودک هر طور عادت کند تمایل به ادامه همان عادت را دارد.

مثلاً اگر او را تکان می‌دهید تا بخوابد یا در کنارش بخوابید تا به خواب رود، تا مدت‌ها انتظار این پیوستگی را دارد و شکسته شدن این پیوند در او ایجاد مشکلاتی می‌کند.

برخی این سوژه‌های دلبستگی و پیوند برای خواب (مثل عادت به یک پتو یا یک اسباب بازی خاص مثل عروسک پشمالو به هنگام خواب، طبیعی‌اند. مثل انجام برخی کارهای روتین قبل خواب مثلاً مسواک زدن، خاموش کردن تلویزیون و چراغ‌ها و انداختن پتو روی کودک، خواندن کتاب کودک، حمام گرفتن قبل از خواب، دستشویی رفتن و ساکت ماندن در رختخواب.)

عادات مضر قبل از خواب

برخی عادات قبل از خواب مضر هستند. مثلاً دادن شکلات و کافئین به کودک قبل از خواب، یا نوشیدن شیر برای به خواب رفتن.

درست است که قبل از خواب در اوایل کودکی نوشیدن شیر منجر به رشد کودک می شود. اما بعد از اینکه نخستین دندان او درآمد باعث آسیب به ریشه دندان می‌شود. و حتی کالری اضافه‌ای به بدن کودکتان وارد می‌کند که واقعاً کودک به این کالری در آن موقع شب نیاز ندارد.

ایجاد عادات خواب سالم در کودک

شما باید مجموعه عاداتی سالم را جداسازی اتاق خواب کودک در او ایجاد کنید. با هم به دستشویی بروید. از او بخواهید تا دستشویی کند، سپس مسواک بزنید و دست و صورت را خشک کنید و نخ دندان بکشید و برای خواب آماده شوید. بهتر است تنبلی نکرده و عادات خواب را هر شب به یک شکل روتین به جای آورید.

سپس با هم به اتاقش بروید و او را تشویق به تنها خوابیدن و به خواب رفتن توسط خودش کنید. غالب کودکانی که زندگی‌شان روند روتینی دارند، اضطراب ندارند یا رابطه عاطفی خوبی با والدینش دارند از این طرح استقبال می کنند و مستقلانه به خواب می‌روند.

معمولاً کودکان نوپا به این فرایند زودتر عادت می‌کنند و تمایلشان برای این کار بیشتر است. زیرا هنوز عادات خوابیدن پیش والدین خیلی برایشان نهادینه نشده و هنوز قابل تغییر است.

شب اول جداسازی اتاق خواب کودک

در اولین شب جداسازی اتاق خواب کودک، با او یک نشست بگذارید. همگی دورتادور هم جمع شده و ضمن اینکه یک هدیه به او می‌دهید به او بگویید که دیگر مثل بچه بزرگترها شده و بهتر است که در اتاق خودش بخوابد و به او اطمینان بدهید که تا وقتی او کاملاً به خواب می‌رود شما در اتاقش می‌مانید و بعد به اتاق خودتان برای خواب می‌روید.

در این مرحله مدام او را تشویق کرده و به او نیرو دهید و بگویید که چقدر به او افتخار می‌کنید. او را نوازش کنید و در آغوش بکشید و بر روی یک صندلی کنار تختش بنشینید. پس از اینکه قصه‌ای از کتاب کودک را برایش خواندید، خود نیز چشمهایتان را ببندید و او را نیز تشویق به بستن چشم‌ها و خوابیدن کنید و تا وقتی از خوابیدن او مطمئن نشدید از اتاق بیرون نروید.

چند روزی که گذشت و کودک به این شرایط عادت کرد شما می‌توانید، صندلی خود را از تخت او دورتر و دورتر سازید. اگر کودکتان به هر دلیل قبل از خواب بی‌قراری می‌کند، نخست او را آرام سازید.

اگر متوجه شدید که او اضطراب دارد و تمایل به تنها خوابیدن ندارد به او اصرار نکرده و با هم در فضایی خارج از اتاق خوابتان مثلاً در سالن پذیرایی خانه بخوابید ولی برایش توضیح دهید که چند ساعتی می‌توانید با هم بخوابید و بعد هریک سر جای خودتان می‌روید چون سالن پذیرایی جای خوابیدن نیست.

جالش‌های جدا خواباندن کودکان

بعد از اینکه مدتی به این روند ادامه دادید او خود به خود شب‌ها خودش به خواب می‌رود. بعضی کودکان خوابشان سنگین است و بعد از به خواب رفتن دیگر بیدار نمی‌شوند.

اما برخی کودکان نیمه‌های شب به اتاق پدر و مادر می‌آیند و تمایل دارند تا در تختخواب شما بخوابند. به او فعلاً چیزی نگویید بگذارید بخوابد و وقتی به خواب رفت مجدد او را به اتاقش ببرید.

شب بعد و قبل از خواب مجدد دوباره او را به تختخوابش هدایت کرده در کنارش بنشینید تا به خواب رود.

سعی کنید در این مواقع عوامل تحریک‌آمیز را کم کنید. مثلا اینکه چراغ‌ها را خاموش کنید. تلویزیون را نیز خاموش کنید و برایش توضیح دهید که این وقت از شب همه می‌خوابند و بازی و ورزش نمی‌کنند. بنابراین، بهتر است او نیز بخوابد.

خواباندن کودکان بدخواب

بعضی کودکان بسیار فعالند در بخواب رفتن مشکل دارند. یا حتی کودکی که شب‌‌ها می‌خوابد ممکن است در اثر مصرف کافئین یا چرت روزانه به هنگام شب بی‌خواب شود.

اگر متوجه شدید که هنوز سطح انرژی او بالاست به او توجه نکنید. صندلی خودتان را برگردانید و خود را به خواب بزنید. قبل از آن می‌توانید برایش توضیح دهید که وقتی می‌خوابید کسی نباید بدون دلیل شما را بیدار کند و الان باید همگی بخوابید. شاید در این وضعیت او چند دقیقه‌ای به فعالیت‌هایش ادامه دهد اما در نهایت به خواب خواهد رفت.

این اتفاقات خصوصاً برای والدینی می‌افتد که فرزند دوقلو دارند. بهتر است دوقلوها را از هم جدا بخوابانید و برای هر یک تختخوابی ویژه تعریف کنید. خودتان روی صندلی بین آن دو بنشینید و برای آنها کتاب کودک و قصه بخوانید. اگر فکر می‌نید که این شیوه کارساز نیست می‌توانید از همسرتان بخواهید تا یکی از فرزندان را او بخواباند.

از جدول ستاره استفاده كنيد.

با کمک کودک یک جدول تهیه کنید که شکل آن شبیه تخت باشد و برای شب‌هایی که تمام یا قسمتی از آن را در بستر خود به سر برده است، ستاره بگیرد.

فراموش نکنید که طبق اصول رفتاردرمانی هر چه فاصله زمانی بین رفتار و پیامد آن کوتاه‌تر باشد، تأثیر پیامد بیشتر است. پس سریعاً بعد از انجام رفتار توسط کودک، به او ستاره دهید.

بهتر است ستاره‌ها را شما به او بدهید و این کار را به عهده خودش نگذارید، حتی اگر به او اطمینان دارید. این کار باعث می‌شود که او متوجه شود شما به او اهمیت می‌دهید.

اتاق کودکتان را دوست‌داشتنی کنید.

با اینکه لازم نیست اتاق کودک را کاملاً تغییر دهید، آن را برای کودک جالب کنید، به طوری که کودک نسبت به اتاقش احساس دلبستگی خاصی کند. قبل از هر چیز ایمنی کودک را در نظر بگیرید و از ابزارهایی مثل محافظ تخت کودک برای افزایش ایمنی کودک قبل از جداسازی اتاق خواب کودک مطمئن شوید.

یک راه ساده برای تزئین دیوار و لوازم اتاق کودک این است که از کودک بخواهید عکس‌هایی را از مجلات مختلف انتخاب و آنها را به دیوار آویزان کند. هنگام تغییر دکور اتاق، از کودک سؤال کنید که دوست دارد اتاقش را چه رنگی کند.

کودک را به مغازه پارچه‌فروشی یا فروشگاه لوازم اتاق کودک ببرید یا اینکه به کودک اجازه دهید از نمونه‌هایی که شما انتخاب کرده‌اید، یکی را انتخاب کند.

نکاتی برای جدا خوابیدن کودک از والدین

• کودک را به تختخواب خودش بازگردانید.

در صورتی که کودک طی شب به اتاق شما آمد، قاطعانه و بدون سؤال و جواب زیاد او را به اتاق خودش بازگردانید و بخوابانید. از بین والدین هر کدام که قاطع‌تر و کمتر دل‌رحم است، باید این کار را انجام دهد.

• زنگ آویزان کنید.

زنگ‌هایی روی در اتاق خودتان یا اتاق کودک آویزان کنید تا بتوانید متوجه آمدن او بشوید.

• خود را بپیچانید.

طوری ملحفه یا بالش را دور خودتان بپیچانید و قرار دهید که ورود کودک به تختخواب شما بدون بیدار شدنتان تقریباً غیرممکن شود.

• جلو در را مسدود کنید.

جلو در اتاق را به شکلی مسدود کنید که کودک هنگام ورود به اتاق شما، با آن برخورد کند و در نتیجه سر و صدا ایجاد شود. بدین ترتیب، کودک تنها هنگامی می‌تواند وارد اتاق شود که شما را بیدار کند.

حرف پایانی زمان و نحوه جداسازی اتاق خواب کودک

جداسازی اتاق خواب کودک به عوامل زیادی مثل رویکرد و دغدغه‌های والدین، تفاوت‌های فرهنگی و امکانات فیزیکی و تعداد اتاق‌های خانه بستگی دارد.

با این حال، خوابيدن كودك در تختخواب والدينش، به جز در برخي موارد خاص، هم براي كودك و هم براي والدين مضر است. دادن اين اجازه به كودك، مي‌تواند براي او مشكلات جدي ايجاد كند. شما می‌توانید با استفاده از دستورالعمل‌های بالا درصدد رفع این مشکل برآیید.

به طور کلی توصیه می‌شود که جداسازی اتاق خواب کودک هرچه زدوتر آغاز شود، عادات جدا خوابیدن از والدین، زودتر در کودک نهادینه می‌شود.

ایجاد عادات خواب سالم در کودک نقش مهمی در سهولت جداسازی اتاق خواب کودک دارد. ایجاد مجموعه عادات برای خواب کودک با شرایط خاص و در ساعتی معین به خواب بهتر و مستقل کودک کمک می‌کند.

این نوع عادت‌ها معمولا پس از گذشت 10 روز تبدیل به یک عادت بیولوژیک در بدن و وضعیت روانی کودکان می‌شود و ساعت زیستی او برای خوابیدن تحت شرایط مشابه شروع به فعالیت مداوم می‌کند.

یکی از عادت‌های خوب قبل از خواب که علاوه بر کمک برای به خواب رفتن کودک، برای تقویت هوش و بهبود مهارتهای پایه کودکان نیز مفید است، مطالعه کتاب کودک شامل قصه یا مطالب جالب دیگر متناسب با سن کودکان است.

منابع:

برک، لورا. (۱۳۸۵). روانشناسی رشد (از لقاح تا کودکی)

تبریزی، علیرضا. (1393). رفتاردرمانی (روش‌هایی برای تغییر سریع رفتار کودکان 4 تا 11 ساله). تهران: انتشارات فراروان.

گاربر، استفن. گاربر، ماریان دانیلز. فریدمن اسپیزمن، روبین. (1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی، هومن حسینی نیک، احمد شریف تبریزی. تهران: انتشارات مروارید.

West, K. (2016). How to Teach Your Co-Sleeping Toddler to Fall Asleep. Retrieved from http://sleeplady.com/co-sleep/how-to-teach-your-co-sleeping-toddler-to-fall-asleep/

Brown, S. (2016). How to Get a Toddler to Sleep Alone in His Own Room. Retrieved from https://www.verywell.com/toddlers-and-sleep-associations-290330

Room sharing with baby, http://www.sidsandkids.org/wp-content/uploads/Room_Sharing.pdf

Advice for Coddling Parents: Put Baby to Bed alone http://content.time.com/time/health/article/0,8599,1904288,00.html