مهارت های حسی حرکتی یکی از مهمترین جنبه‌های رشد کودکان است. خزیدن حسی یکی از این مهارت ها است که نقش مهمی در تقویت عضلات دست، گردن و شکم نوزادان دارد. به همین دلیل در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به روش‌های تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان می‌پردازیم.
رشد مهارت خزیدن حسی در نوزادان
خزیدن یک نقطه عطف هیجان‌انگیز است که اکثر نوزادان بین 6 تا 10 ماهگی به آن می‌رسند. ممکن است برای برخی از نوزادان کمی بیشتر طول بکشد، اما آنها در زمان متناسب با رشد خود به آنجا خواهند رسید. اما تقویت مهارت خزیدن خسی برای همه کودکان ممکن است.
با این حال اگر تا 10 ماهگی کودکتان شروع به خزیدن نکرده است، ممکن است سلامتی و رشد او با پزشک اطفال یا فیزیوتراپیست پیگیری کنید.
تعجب خواهید کرد وقتی که فرصت‌ها و انگیزه‌های لازم را به فرزندتان داده شود، چقدر سریع خزیدن را شروع میکند. قرار دادن کودک در معرض فعالیت‌هایی که خزیدن را تشویق می‌کنند، به او کمک میکند زودتر به آن مرحله برسد.
بله حیرت‌انگیز است!!! نوازد شما که تا چند روز پیش برای تمامی کارها وابسته به شما بود. حالا می‌تواند بخزد و تا حدودی خودش قدم به جلو بردارد.
آری بازی کردن و تعامل با کودکمان بسیار مهم است اما او باید یاد بگیرد که خودش جهان پیرامونش را به روش‌های ایمن کشف کند.
بنابراین، همین که کودک شما خودش خزیدن و حرکت کردن را یاد گرفت، باید به او کمک کنید تا به طور ایمن به جلو قدم بردارد و مهارت های حرکتی اش را بالا ببرد.
شما میتوانید یک بازی یا مسیر حرکتی مناسب را برای او فراهم کرده به طوری که او را برای خزیدن تشویق کرده و در عین حال نقش حسی و تحریک حواس را برای کشف مستقل جهان پیرامونش بالا ببرید.
اهمیت خزیدن حسی برای نوزادان
خزیدن حسی تجربیات بسیار خوبی را برای کودک شما فراهم میکند و به توسعه و تقویت سایر زمینه‌ها کمک میکند.
خزیدن اولین و طولانی‌ترین دوره زمانی است که کودک شما از طریق دستان خود وزن می‌گیرد تا قدرت و ثبات در شانه‌های خود ایجاد کند. این مهم است زیرا به آنها اجازه می‌دهد تا برای مهارت های دیگر مانند موارد زیر آماده شود:
- غذا خوردن به طور مستقل
- رنگ‌آمیزی
- بازی با اسباب بازی ها
- یادگرفتن مهارت نوشتن در آینده
- مهارت لباس پوشیدن
فواید تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان
خزیدن اولین شکل حرکت مستقل نوزاد در نظر گرفته می‌شود. این به توسعه و تقویت سیستم دهلیزی/تعادل، سیستم حسی، شناخت، مهارت های حل مسئله و هماهنگی کمک میکند. علاوه بر این، تقویت مهارت خزیدن حسی دارای مزایای زیر است:
- امکان کاوش مستقل را فراهم میکند.
- آگاهی بدن را در فضا ایجاد میکند تا بدانند کجا هستند و چگونه در اطراف محیط خود مانور دهند.
- به آنها درک حرکت را می‌آموزد.
- مسئولیت حرکت و تحرک را ایجاد میکند.
- پایه‌ای برای مهارت های حل مسئله اولیه فراهم میکند.
- به سمت چپ و راست بدن آنها کمک میکند تا برای هماهنگی بهتر با هم کار کنند.
- تقویت مهارت جزیدن حسی در نوزادان، به بهبود درک عمق کمک میکند.
- حرکت خطی چشمان آنها را هدایت میکند که می‌تواند به فعالیت‌های مربوط به مدرسه کمک کند.
- ورودی حسی را با اجازه دادن به آنها برای حرکت بر روی بافت‌های مختلف به طور مستقل از فرش، چوب سخت، چمن تا خاک افزایش می‌دهد.
- خزیدن برای نوزادان حیاتی است تا عضلات گردن خود را تقویت کند و به آنها اجازه دهد سر خود را به حالت عمودی نگه دارند.
- همچنین قدرت بازوها، دست‌ها و انگشتان را برای مهارت های حرکتی ظریف و درشت بهبود می‌بخشد و باعث تحریک حسی تمام مفاصل جلوی بدن می‌شود.
نوزادان چگونه خزیدن را یاد می‌گیرند؟
همان طور که کودک شما شروع به خزیدن میکند، مهارت های حرکتی ظریف و درشت، تعادل و هماهنگی دست و چشم را در خود پرورش می‌دهد.
علاوه بر این، کودک شما در حال یادگیری آگاهی فضایی، افزایش مهارت های بصری و البته قدرت بدنی است!
با تقویت مهارت خزیدن حسی، نوزادان به اندازه کافی قوی خواهند بود که وزن خود را تحمل کنند و تعادل خود را در طول زمین حفظ کنند.
علاوه بر این، آنها از چشمان خود برای تمرکز بر روی یک مقصد استفاده می‌کنند و دستان خود را به سمت جلو نگاه می‌دارند.
دانستن اینکه چگونه همه این مهارت ها با یکدیگر تعامل دارند برای تقویت مهارت خزیدن حسی کودک شما مهم است.
وضعیت دست و زانو
نوزادان روش‌های مختلفی برای یادگیری خزیدن حسی دارند. برخی آرنج‌های خود را روی زمین نگه می‌دارند تا خود را به جلو بکشند.
برخی دیگر روی شکم خود می‌مانند و به اطراف می‌چرخند، برخی از خزیدن خودداری می‌کنند و فقط راه می‌روند، اما بیشتر آنها برای دور زدن با هر 4 حرکت (دست و زانو) بلند می‌شوند.
بهترین راه برای یادگیری خزیدن کودک روی دست و زانو است. این موقعیت مزایای بی‌شماری را برای کودک شما در دوران کودکی به همراه دارد.
نشان داده شده است که تقویت مهارت خزیدن حسی، تفاوت بزرگی در مهارت های حرکتی کودکان ایجاد می کند که زمانی که کودک شما به سن مدرسه می‌رسد آشکارتر می‌شود.
ماهیچه‌هایی که به دلیل خزیدن حسی رشد می‌کنند برای وضعیت بدنی خوب، مهارت نوشتن و حتی ورزش مهم هستند.
هنگامی که نوزادان روی دست‌ها و زانوها می‌خزند، به بیشتر مفاصل خود از جمله مچ دست، انگشتان و آرنج فشار وارد می‌کنند.
این به آنها کمک میکند تا از مکان بدنشان در فضا آگاهی بیشتری داشته باشند و ماهیچه‌هایی را توسعه و تقویت کنند که هنگام گرفتن، کاوش و دستکاری اشیا مفید خواهند بود.
روش‌های تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان
برای کمک به موفقیت کودک در خزیدن، با قرار دادن او در معرض شکم هنگام بازی و بیداری در سنین پایین شروع کنید. به یاد داشته باشید که همیشه هنگام خواب کودک خود را به پشت بگذارید.
اگر کودک شما از زمان بودن روی شکم لذت می‌برد، به این وضعیت از طریق بازی ادامه دهید تا توانایی و مهارت های او را افزایش دهید.
اگر کودک شما حالت روی شکم را دوست ندارد، در مدت زمان کوتاه و در موقعیت‌های مختلف به کار روی آن ادامه دهید.
سعی کنید حوله‌ای را زیر بازوهای او قرار دهید تا از آنها حمایت کند تا بتوانند روی بلند کردن سر خود تمرکز کنند.
استفاده از دستگاه‌های موقعیت‌یابی در زمان‌های مختلف در طول روز اشکالی ندارد، اما بهترین مکان برای تقویت قدرت و تحرک، هنگام بازی روی زمین است.
این امر باعث می شود تا پیشرفت مهارت های حرکتی درشت آنها از غلت زدن، خزیدن و راه رفتن فراهم شود و پایه و اساس مهارت های حرکتی ظریف را ایجاد کند و قدرت مرکزی خوبی برای گفتار ایجاد نماید.
وقتی کودک خزیدن را شروع می کند شما در برخی از زمان‌ها شیوه بازی و تعاملتان با او متفاوت می‌شود. بنابراین، دیگر مانند گذشته‌ها نیست که ساعت‌ها یک جا نشسته و با اسباب بازی ها بازی کنید.
حالا وقت تحرک بیشتر است. کودک دوست دارد بخزد و جهان پیرامونش را کشف کند. بنابراین، شما با ترس و نگرانی از به خطر افتادن سلامتی او نبایستی او را ازاین مهارت باز دارید.
از این رو میتوانید با یک بازی فرح‌بخش به تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزاد خود کمک کنید.
خزیدن حسی از روی اشیا مختلف
برای کودک خود یک مسیر عبور طراحی کنید. و در مسیری که او قرار است بخزد اشیا مختلف و ایمن قرار دهید.
برای این بازی شما به یک یا دو بالشتک نرم و کم ارتفاع به علاوه یک مقوای کاغذی، یک روکش پلاستیکی، پارچه، یک تکه موکت، لیف، توری‌های نرم احتیاج دارید.
پس از اینکه این وسایل را آماده کردید آن را روی زمین به شکل ردیفی یا طولی بچینید. سعی کنید این وسایل را طوری روی زمین بگذارید که مانع از لیز خوردن و یا افتادن کودکتان شود.
بعد خودتان در یک سر دیگر مسیر قرار بگیرید و کودکتان را تشویق کنید تا از مسیر بازی عبور کند.
کودکتان را برای عبور از مسیر شتاب‌زده نکنید و با ملایمت از او بخواهید که آرام آرام به سمت شما بیاید. و روی هر بافت یا شی کمی ایستاده و آن را خوب حس و لمس کند و دوباره حرکت کند.
شما میتوانید جنس آن شی را برای کودکتان توضیح دهید که این پارچه نرم است، آن توری زبر است یا این پلاستیک صدادار است و …
اگر این بازی برای کودکتان شادی‌بخش است، در روز چند بار آن را تمرین کنید. خصوصا اینکه با پایین و بالا بردن ارتفاع اشیا میتوانید مهارت خریدن کودک را از سطحی صاف به سطوح پست بالا ببرید.
ایجاد تحریکات پوستی و شنیداری
کودکان تحریکات پوستی را دوست دارند. بنابراین فراهم کردن این مسیر به آنها کمک میکند تا انگیزه بیشتری برای کشف بافت‌های متفاوت پیدا کنند.
لذا در این مسیر سعی کنید تحریکات شنیداری فراموش نشود. وقتی شما یک سلفون را در مسیر حرکت نوباوه‌تان قرار می‌دهید و هنگامی که او به روی آن می‌خزد در واقع او را تحریک شنیداری کرده‌اید.
یا می توانید در مسیر حرکت برایش شعر بخوانید یا با یک اسباب بازی مثل جغجغه سر و صدا تولید کنید.
در پایان سال اول زندگی کودکان تقریبا قادرند با کمک و یا بدون کمک بیاستند و حتی چند قدمی بر می‌دارند.
شما میتوانید همین بازی را با او ادامه دهید. یعنی اشیا را به طور محکم روی زمین قرار دهید و مطمئن شوید که هر شی زیر پای او نمی‌لغزد. سپس دو طرف مسیر حسی صندلی‌های سنگینی و محکم قرار دهید.
و از او بخواهید تا آهسته در آن مسیر گام بردارد و جنس اشیا مختلف و بافت‌های مختلف را زیر پاهایش حس کند.
اگر صندلی در اختیار ندارید میتوانید خودتان به او کمک کرده و از دست‌هایش بگیرید و اجازه راه رفتن در این مسیر اعجاب‌انگیز را به او بدهید.
اگر کودکتان در این سن هنوز آماده خزیدن یا راه رفتن نیست، بهتر است او را برای حرکت‌های شبه خزیدن روی این مسیر قرار دهید. و خودتان برای حرکت او نقش مشوق داشته باشید.
تغییر نوع بازی ها با شروع به خزیدن نوزادان
هیچگاه فراموش نکنید که بهتر است کودکتان برای این بازی شلوار یا بلوز آسیتن بلند به تن نداشته باشد. و اگر هوای خانه خیلی سرد نیست می توانید به او اجازه دهید تا تنها با پوشک جهان پیرامونش را کشف کند.
زیرا حتی کودک وقتی با شکم می‌خزد بافت مختلف اشیا اعصاب پوستی او را تحریک کرده و او تجربه حسی جدیدی را از اکتشاف محیط پیرامونش به دست خواهد آورد.
به هر ترتیب کودکان وقتی خزیدن را شروع می‌کنند، برای تقویت مهارت خزیدن حسی، والدین می‌بایست شرایط بازی و تحرک رابرای او تغییر دهند.
بازی های حسی برای کودکان این مرحله رشدی که هنوز در مرحله حسی – حرکتی هستند بسیار مناسب است.
برای تقویت مهارت خزیدن حسی، والدین می‌بایست کودک را با بافت و اشیاء مختلف و روش‌های ایمن در هنگام خزیدن آشنا سازند. البته این آشناسازی نیاز به زمان دارد و شما نیاز به حفظ ایمنی کودک خود دارید و هرگز نباید هنگام بازی از او غافل شوید.
نکاتی برای آموزش خزیدن به کودک
در ادامه نکاتی را برای تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان ارائه می‌کنیم.
زمان شکم
آیا سعی می‌کنید کودک خود را وادار به خزیدن کنید؟ این نکات آسان و فعالیت‌های سرگرم‌کننده را دنبال کنید تا نوزادتان را وادار کنید به آن نقطه عطف برسد و حرکت کند.
- آنها را روی یک بالش بوپی قرار دهید تا سینه و گردن آنها بلند شود.
- اسباب بازی ها یا کتاب های جذاب را در فاصله ای مطمئن قرار دهید.
- از یک آینه کف استفاده کنید تا بتوانند انعکاس خود را ببینند و سعی کنند به آن برسند.
- یک تشک یا پتوی رنگارنگ را در زیر آنها قرار دهید تا آنان را سرگرم کنید.
- از تاکتیک‌های حسی مانند ماساژ دادن، امضا کردن، یا مالیدن اسباب بازی ها یا اشیاء نرم یا ناهموار در امتداد بدنشان استفاده کنید.
یک تونل بسازید.
ایجاد یک مسیر ساده با موانع می‌تواند برای کودک شما انگیزه زیادی ایجاد کند. یک تونل برای این منظور مناسب است.
همچنین میتوانید با برداشتن دو صندلی، میز انتهایی یا هر چیزی که حداقل 2 فوت از زمین فاصله دارد، یک تونل موقت ایجاد کنید و یک پتو روی آن بیندازید.
اسباب بازی ها، خوراکی‌ها یا هر چیز انگیزشی را در انتهای دیگر یا جایی در وسط قرار دهید تا ببینید که آنها به سمت آن می‌خزند.
کودک شما نه تنها می‌تواند از مسیر موانع بخزد، بلکه از او بخواهد از روی اشیاء، از میان یا اطراف آنها عبور کند. میتوانید از مخروط‌ها، کوسن‌ها یا بالش‌ها استفاده کنید.
دست‌ها پایین
در حالی که پایین بدن کودک خود را در هوا نگه می‌دارید، او را مجبور می‌کنید که دست‌های خود را روی زمین بگذارد. این به آنها کمک میکند تا این موقعیت را احساس و درک کنند در حالی که وزن بدن خود را در بازوهای خود نگه می‌دارند.
اگر یک غلتک محکم یا فوم‌دار دارید، عالی است، اما میتوانید از مواد خانگی مختلف نیز استفاده کنید. یک کوسن مبل، کیسه حبوبات یا بالش بزرگ برای این منظور مناسب است.
بچرخانید
برای تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان، در حالی که نشسته‌اید، اسباب بازی ها یا اشیاء مورد علاقه را در کنار کودک خود قرار دهید، فقط کمی دور از دسترس او. این کار کودک شما را تشویق میکند تا بپیچد و بچرخد تا آن را بگیرد.
اجازه دادن به بدن آنها برای حرکت به این سمت به آنها کمک میکند تا از حالت نشسته به وضعیت روی ئرازکش روی دست‌ها و زانوها تبدیل شوند.
شما نمی‌خواهید آنها خیلی دور باشند زیرا ممکن است احساس شکست یا ناموفق بودن کنند. فقط به اندازه‌ای فاصله دارند که بتوانند با یک پیچ یا کشش جزئی به آن برسند.
به آنها فضایی برای حرکت بدهید
همان طور که کودک شما خزیدن را تمرین میکند، در حالی که تحت نظارت هستند، فضای بهینه را برای حرکت به او بدهید. مدت زمانی را که آنها در وسایل کودک می گذرانند، محدود کنید.
کودک شما باید فقط در مواقع ضروری در این تجهیزات باشد. در غیر این صورت، به آنها فضای آزاد برای پرسه و تمرین برای تقویت مهارت خزیدن حسی بدهید.
اشیا را دور از دسترس قرار دهید.
در حالی که کودک شما دراز کشیده یا نشسته است، همیشه اسباب بازی ها یا اشیاء را کمی دور از دسترس قرار دهید. این فاصله نه خیلی کم باشد که کودک سریع به آن برسد. و نه خیلی زیاد که کودک را دلسرد کند.
خزیدن حسی برای به دست آورن شئ به بازوهای آنها اجازه می‌دهد آزادانه حرکت کنند و آنها را تشویق میکند تا سینه و پشت خود را بلند کنند.
در سطح آنها قرار بگیرید.
به معنای واقعی کلمه روی زمین قرار بگیرید و نحوه خزیدن را نشان دهید. اگرچه خزیدن می‌تواند برای برخی از نوزادان بسیار طبیعی باشد، برخی دیگر ممکن است به راهنمایی بیشتری نیاز داشته باشند.
تماشای خزیدن شما یا کودک دیگری می‌تواند به آنها کمک کند تا بفهمند دقیقا چه کاری باید انجام دهند.
از دستان خود برای راهنمایی استفاده کنید.
در حالی که کودک خود را روی چهار دست و پا نگه داشته‌اید، دست‌ها و پاهای او را به صورت متناوب حرکت دهید. این کار باعث می‌شود عضلات آنها به حرکات خزیدن عادت کنند.
ممکن است بخواهید فقط با حرکت دادن بازوهای آنها شروع کنید و سپس پاهای آنها را اضافه کنید. همیشه یک اسباب بازی انگیزشی را به عنوان وسیله‌ای نگه دارید که می‌تواند آنها را تشویق کند.
تشویق کودک برای تقویت مهارت خزیدن حسی
از تمام هیجانی که دارید استفاده کنید تا در کودکتان انگیزه خزیدن را ایجاد کنید. از کلمات تشویقی و هیجانی در صدای خود استفاده کنید تا کودک شما بداند که چقدر خوشحال هستید.
برای هر تلاشی که کودک شما انجام می‌دهد، مهم نیست که چقدر بزرگ یا کوچک است، او تشویق کنید. لحن مشوق شما می‌تواند یکی از بزرگترین انگیزه‌ها برای کودکان باشد.
سخن آخر تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان
خزیدن مهمترین مرحله زندگی کودکتان است. با فراهم کردن شرایط و محیط غنی او را تشویق به خزیدن زیاد کنید. اجازه دهید او در خانه حسابی بخزد.
هرچه کودک را از خزیدن محروم سازید و از ترس اینکه مبادا اتفاق ناگواری برای او بیافتد کلا او را در روروئک بگذارید یا زندگی او را محدود به محفظه‌های محافظت کودک کنید، در واقع نیمکره‌های مغز او را از رشد مطلوب باز داشته‌اید.
بسیاری از بچه‌های مدرسه‌ای دارای عضلات ضعیف، وضعیت بدنی نامناسب، نوشتن نامرتب، و در کل کاهش آگاهی بدن هستند. هنگامی که متوجه می‌شویم آنها هرگز نخزیده‌اند، متوجه می‌شویم که تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان چقدر مهم است.
به یاد داشته باشید، همه نوزادان با سرعت مخصوص خود رشد می‌کنند، بنابراین اگر کمی عقب‌تر از حد معمول به نظر می‌رسند زیاد نگران نباشید. با این حال، اگر کودک شما بیش از 10 ماه سن دارد و سعی در خزیدن یا حرکت به اطراف ندارد، با پزشک اطفال مشورت کنید.
علاوه بر نکات فوق استفاده از اسباب بازی های مناسب برای تقویت مهارت خزیدن حسی در نوزادان، برای این منظور مفید خواهد بود.
منابع:
The stay at home, MOM survival guide. (2015). Sensory Crawl Infant and Toddler Activity . Retrieved from http://thestay-at-home-momsurvivalguide.com/2015/09/sensory-crawl-infant-and-toddler-activity-huggies-little-movers.html
Gustavus Jones, S. (2004). Understanding your one-year-old. London & Philadelphia: Kingsley Publishers.
