آموزش مهارت همکاری در کارهای خانه یکی مبنای تقویت انواع هوش و بهبود مهارتهای پایه مثل مهارت کار گروهی در کودکان است. به همین دلیل در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به آموزش مهارت همکاری کودک در خانه می‌پردازیم.
اگر آموزش همکاری کودک در خانه عاقلانه پیش برود، یکی از عامل‌های اساسی رشد و آمادگی کودک قبل از ورود به دبستان بگذارد، فراهم می‌آید. اثر شگرف تربیتی آن، در شکل‌گیری شخصیت کودک است.
او می‌آموزد که در برابر جمع، مسؤولیت کوچکی به عهده بگیرد، تمایل شخصی‌اش را در راستای تمایل جمع قرار دهد، کار دیگران را به دیده احترام بنگرد و وقتی با مشکل روبرو شد، به حل آنها بپردازد.
زندگی ما به عنوان والدین این روزها به طور فزاینده ای شلوغ است و گاهی اوقات پیدا کردن زمان برای انجام همه چیز در خانه دشوار است. یکی از راه‌های ایجاد تعادل بین کار و بازی، ترکیب آنها و مشارکت کل خانواده بویژه همکتاری کودک در خانه است.
اگر بفهمیم که چه چیزی مانع می شود و چه چیزی ممکن است در انجام کارهای خانه کمک کند، در این صورت می‌توانیم شانس بیشتری برای آموزش مهارت همکاری کودک در خانه داشته باشیم.
اهمیت همکاری کودک در خانه
مهارت های آموخته شده از کار گروهی بخش مهمی از رشد فردی و گروهی در کودکان است. در طول فعالیت های گروهی، کودکان این شانس را دارند که با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش کنند. در فرایند مشارکت در انجام کار گروهی، کودکان به توانایی‌های خود اعتماد می‌کنند.
کارهای خانه فرصت مناسبی برای تقویت مهارت کار گروهی در کودکان است. کودکان می‌توانند از انجام کارهای خانه چیزهای زیادی یاد بگیرند.
توسعه مهارت های کودکان
انجام کارهای خانه به کودکان کمک می کند تا در مورد کارهایی که برای مراقبت از خود، خانه و خانواده باید انجام دهند، بیاموزند. آنها مهارت هایی را می‌آموزند که می‌توانند در زندگی بزرگسالی خود از آنها استفاده کنند، مانند تهیه غذا، تمیز کردن، سازماندهی و نگهداری باغ.
درگیر شدن در کارها همچنین به کودکان مهارت های ارتباطی مانند مهارت ارتباط موثر، مهارت همدلی و مهارت ارتباط بین فردی را در خود پرورش می‌دهند.
همکاری کودک در خانه باعث می‌شود تا آنها احساس شایستگی و مسئولیت کنند. حتی اگر از انجام کارهای روزمره لذت نبرند، وقتی آن را به انجام می‌رسانند، احساس رضایتی را که با اتمام یک کار به وجود می‌آید، دریافت می‌کنند.
همکاری کودک در خانه همچنین می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا در خانه بهتر کار کنند و استرس خانواده را کاهش می‌دهد. وقتی بچه ها کمک می‌کنند، کارها زودتر انجام می‌شود و والدین نیز کمتر خسته می‌شوند.
این صرفه‌جویی در وقت و انرژی باعث می‌شود که افراد خانواده وقت بیشتری برای بازی، سرگرمی و فراغت داسته باشند.
چگونه کودکان را به همکاری در کارهای خانه تشویق کنیم؟
بهتر است با انتخاب کارهایی که برای سنین و توانایی های کودکان کار می کند شروع کنید. کارهای خیلی سخت می‌توانند برای آنان خسته کننده – یا حتی خطرناک – باشند و کارهای خیلی آسان ممکن است کسل‌کننده باشند.
اگر فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که برای سن آنها مناسب است، حتی کودکان خردسال نیز می‌توانند در انجام کارهای خانه کمک کنند. می‌توانید با کارهای ساده مانند بسته‌بندی اسباب بازی ها شروع کنید. کارهایی از این دست این پیام را ارسال می‌کند که مشارکت فرزند شما مهم است.
همچنین مهم است که در مورد کارهای خانه یا وظایفی که فرزندتان را درگیر مراقبت از خانواده به عنوان یک کل می‌کند، فکر کنید. یک راه ساده این است که از کودک خود برای چیدن یا تمیز کردن میز کمک بگیرید.
اگر فرزند شما به اندازه کافی بزرگ شده است، می توانید در مورد کارهای خانه بحثی خانوادگی داشته باشید. این می‌تواند این ایده را تقویت کند که کل خانواده در نحوه اداره خانواده سهیم هستند. کودکان بالای شش سال می توانند به تصمیم‌گیری در مورد کارهایی که ترجیح می‌دهند کمک کنند.
همه اعضای خانواده را در کارها بگنجانید. با شفاف‌سازی برای همه اعضای خانواده که “همه باید همکاری کنند” درگیری و مقاومت را کاهش دهید.
تقویت انگیزه همکاری کودک در خانه
می‌توانید با روش‌های زیر به فرزندتان انگیزه دهید تا در کارهای خانه شرکت کند:
- کارها را با هم انجام دهید تا زمانی که فرزندتان بتواند آن را به تنهایی انجام دهد.
- روشن بودن در مورد وظایف هر فرد در روز یا هفته؛ آنها را یادداشت کنید تا به راحتی قابل یادآوری باشند.
- صحبت کردن در مورد اینکه چرا انجام یک کار خاص خوب است.
- نشان دادن علاقه به اینکه فرزند شما چگونه کار را انجام داده است.
پول تو جیبی برای کارهای بچه ها
برخی از کودکان برای پول جیبی انگیزه انجام کارهای خانه را دارند. اما برخی از خانواده‌ها معتقدند که همه اعضای خانواده مسئولیت دارند که کمک کنند و پولی برای انجام کارهای خانه به کودکان نمی‌دهند.
اگر تصمیم دارید برای کارهای خانگی پول جیبی بپردازید، کارها را به وضوح توضیح دهید. تا در مورد اینکه چه کاری و چه زمانی باید انجام شود سردرگمی یا چانه‌زنی وجود نداشته باشد.
برخی از خانواده‌ها کارها را به پول جیبی مرتبط نمی‌کنند، اما ممکن است برای کارهای اضافی پول جیبی بپردازند.
تقویم کاری و سیستم پاداش
از تقویم‌های کاری و سیستم‌های پاداش استفاده کنید. تقویم‌ها و نمودارهای کار نه تنها سیستم‌های سازمانی خوبی هستند، بلکه می‌توانند برای کمک به تقویت مهارت های زبانی و ریاضی برای کودکان نیز استفاده شوند.
کارهای روزمره مناسب برای همکاری کودک در خانه
برای همکاری کودک در خانه کارهای مناسب سن را انتخاب کنید. مشخص کنید که کارهای خانه بر اساس سطوح رشدی است: باید از کودکان بزرگتر انتظار داشت که کارهای بیشتری انجام دهند.
این کارها می‌تواند شامل مواردی باشد که کمی بیشتر طول می‌کشد، به تلاش بیشتری نیاز دارد و پیچیده تر است: چیدن یا پاک کردن میز شام، مرتب کردن یا تا کردن لباس ها، شستن ظروف، جارو کردن آشپزخانه، یا بیرون آوردن زباله ها.
به کودکان خردسال وظایف ساده بدهید. به کودکان دوساله می‌توان کارهای خانه انجام داد، مانند کمک به بیرون آوردن لباس‌ها از خشک‌کن، کنار گذاشتن لباس‌هایشان، تمیز کردن بعد از غذا با دور انداختن دستمال‌های کاغذی یا پاک کردن میزها یا پیشخوان، حمل کوله پشتی از ماشین به داخل.
وقتی بچه ها خیلی کوچک هستند یا کارها برای آنها جدید هستند، انتظارات را واقع‌بینانه نگه دارید: هدف این است که روال معمول را برقرار کنید و به بچه ها مسئولیت‌ها را آموزش دهید، نه اینکه چقدر میز تمیز است یا لباس‌های او چقدر مرتب تا شده است.
در این بخش ایده‌هایی را برای کارهای مناسب برای همکاری کودک در خانه با توجه به مقاطع سنی مختلف معرفی می‌کنیم.
کودکان نوپا (2-3 سال)
- اسباب بازی ها و کتاب‌ها را جمع کنند.
- لباس‌ها را روی قلاب لباس قرار دهند.
- آوردن نمکدان در سر سفره یا میز غذا.
پیش دبستانی (4-5 سال)
- میز غذا را بچینند.
- کمک در تهیه غذا، تحت نظارت.
- به قرار دادن لباس‌های تمیز در کمد کمک کنند.
- در خرید مواد غذایی و حمل آنها کمک کنند.
کودکان در سن مدرسه (6-11 سال)
- باغ و گیاهان داخلی را آبیاری کنند.
- به حیوانات خانگی غذا بدهند.
- در شستشو و آویزان کردن لباس‌ها کمک کنند.
- زباله ها را بیرون بیاورید.
- در انتخاب غذا و خرید کمک کنند.
- در تهیه و سرو غذا، تحت نظارت کمک کنند.
- کف‌ها را جاروبرقی یا جارو بکشند.
- سینک حمام را تمیز کنند، نیمکت‌های آشپزخانه یا کف را تمیز کنند.
- ظروف و کارد و چنگال را سر سفره یا میز غذا بیاورند.
نوجوانان (12-18 سال)
در این سن نوجوانان می‌توانند کارهایی را که در سن مدرسه (6-11 سال) انجام می‌دادند همچنان انجام دهند، اما حالا می‌توانند به تنهایی مسئولیت انجام آنها را بر عهده بگیرند.
نوجوانان همچنین می توانند کارهای سخت‌تری را انجام دهند. به عنوان مثال، نوجوانان می‌توانند شستن را انجام دهند، حمام و توالت را تمیز کنند، غذا آماده کنند، ماشین ظرفشویی را روی هم بچینند یا چمن‌زنی کنند.
هنگام انتخاب مشاغل برای نوجوانان، به مهارت هایی فکر کنید که دوست دارید آنها یاد بگیرند.
راهکارهای آموزش همکاری کودک در خانه
کودک کار دیگران را تماشا می‌کند ولی تنها با شرکت کردن در آن، احساس بزرگی می‌کند. هر وقت پدری باغبانی می‌کند، کودک دوست دارد او هم باغبانی کند. هر وقت مادری لباس می‌شوید، کودک دوست دارد او هم لباس بشوید. تو ذوق کار کردن کودکان نزنیم و به شکلی، آنان را هم در کار شرکت بدهیم.
والدین می‌پرسند که چطور می‌توانند احساس مسؤولیت را در کودکان خود برانگیزند. چیزی که باید به خاطر داشته باشیم، این است که مسؤولیت پذیرفتن، مستلزم توانایی انجام کار است.
در بیشتر موارد، تنها هنگامی عادلانه است که انجام کاری را از کودک بخواهیم که او قادر به انجام آن باشد. پیشنهادهای ما در این زمینه از این قرارند:
زود شروع کنید.
حتی کوچک‌ترین کودکان نیز می‌توانند یاد بگیرند که مسؤول باشند. در مورد اینکه کودک قادر به انجام چه کاری است، مرحله رشد او را در نظر بگیرید.
به عنوان مثال، کودکان نوپا دوست دارند چیزها را از روی زمین بردارند. بنابراین، از این انرژی استفاده کنید و کودک را وادارید که لباس‌های کثیف خود را در سبد لباسشویی بریزد، لباس‌های تمیز را در کشو بریزد و اسباب بازی های خود را سر جایشان بگذارد.
کارها را زیر نظر بگیرید.
هنگامی که کودک در حال یادگیری کار جدید است، وظیفه شما تنها این نیست که به او یاد بدهید چطور آن را انجام دهد، بلکه باید تا هنگامی که کار را تمام نکرده است، او را زیر نظر بگیرید.
تا وقتی که یک کار به صورت عادت تثبیت شده درنیامده است، از او انتظار نداشته باشید که وقتی شما در منزل نیستید، آن کار را انجام دهد.
از همکاری کودک در خانه انتظار واقع‌بینانه داشته باشید.
سعی کنید که انتظاراتتان را با سن کودک و مرحله رشد او تطبیق دهید. یک کودک سه ساله می‌تواند آشغال‌ها را در سطل اتاقش بریزد ولی مسلما نمی‌تواند تمام زباله‌ها را جمع کند و آنها را از پله‌ها پایین ببرد.
شما توانایی‌های کودکتان را می‌شناسید ولی اگر اجازه همکاری کودک در خانه را به او ندهید، توانایی‌های او را دست کم گرفته‌اید.
با بزرگتر شدن کودک، وظایف او را تغییر دهید.
کارها باید متناسب با سن و توانایی کودک باشند به‌ویژه هنگامی که بیشتر از یک کودک در منزل دارید. به این ترتیب، یکی از کودکان نمی‌تواند بگوید: «چرا علی نباید آن کار را انجام دهد و من باید انجام دهم؟»
علی آن کار را در حال حاضر انجام نمی‌دهد ولی یا قبلا آن را انجام می‌داده است یا اینکه بعدا آن را انجام خواهد داد. هنگامی که وظایف تغییر کند، کودکان منتظر مسؤولیت‌های جدید خواهند شد.
چنانچه کودک در انجام وظایفش کوتاهی می‌کند، تدابیر منفی اتخاذ کنید.
معمولا والدین کودکانشان را با عدم خرید اسباب بازی یا محروم کردن او از چیزی تنبیه می‌کنند. با این حال ما توصیه می‌کنیم برای تغییر رفتار کودک، از «پیامدهای طبیعی منفی» استفاده کنید.
مثلا از پول توجیبی کودک کم کنید. ما معتقدیم که کودکان در سنین مدرسه باید پول توجیبی داشته باشند تا بتوانند در موارد لازم مثلا خریدن هدیه از آن استفاده کنند یا آن را پس‌انداز کنند.
این کار به آنها کمک می‌کند تا دیدگاه درستی درباره پول پیدا کنند. فرض کنیم پول توجیبی کودک شما ده هزار تومان در هفته است که می‌تواند شامل پول ناهار و اتوبوس و مقداری که کودک بتواند هر چیزی که خواست با آن بخرد، باشد.
چنانچه کودک وظایف خود را انجام ندهد، در انتهای هفته می‌توانید به ازای هر روزی که وظایفش را انجام نداده است، مقداری از پول توجیبی او کم کنید.
به کودک یاد دهید که چطور کارها را انجام دهد.
برای آموزش همکاری کودک در خانه فرض نکنید که یک کودک می‌داند که چطور کاری را که شما از او خواسته‌اید، انجام دهد. همیشه دقیقا چیزی را که انتظار دارید، مشخص کنید. به او نشان دهید که چطور آن را انجام دهد و پیشرفت او را در انجام کار از ابتدا زیر نظر بگیرید.
به عنوان مثال، مرتب کردن تختخواب را در نظر بگیرید. هیچ کس به‌طور مادرزاد نمی‌تواند آن‌طور که شما تختخواب‌ها را مرتب می‌کنید، آنها را مرتب کند. به کودک نشان دهید که چطور آن را انجام دهد و سپس پیشرفت‌ها و تلاش‌های کودک را به اندازه کافی تحسین و تشویق کنید.
وظیفه‌ای که در برابر ما است، این است که در کودکان نسبت به کار، گرایش خلاق و شوق‌انگیزی ایجاد کنیم. اگر کاری که به کودک سپرده می‌شود، قسمتی از برنامه آموزشی و سرگرمی او باشد و انجام کار، از توان او خارج نباشد، احساس مفید بودن می‌کند، رضایت و شادی به دست می‌آورد و نسبت به کار، گرایش سالم و مثبتی پیدا می‌کند.
زمان مناسب را برای همکاری کودک را در نظر بگیرید.
زمان انجام کارهای خانه را برای بچه ها در نظر بگیرید. کارها را برای زمانی تعیین کنید که بهترین زمان برای همکاری کودک در خانه باشد.
درست بعد از مدرسه یا بلافاصله قبل از خواب، زمانی که بچه ها نیاز به استراحت دارند، ممکن است بهترین زمان برای انجام کارهای خانه نباشد.
کارها را ببا بازی ترکیب کنید.
با کمی خلاقیت می‌توانید کارها را با بازی ترکیب کنید. مثلا جمع‌آوری اسباب بازی ها را با قصه‌ای ترکیب کنید که در آن یک قهرمان (کودک شما) آدم‌ها (اسباب بازی ها) را از دریا طوفانی (کف اتاق) نجات می‌دهد و یکی یکی آنها را به جای امن (کمد یا سبد اسباب بازی) انتقال می‌دهد.
همچنین تمیز کردن اتاق را می‌توانید با پخش یک آهنگ شاد کودکانه با جالب و خوشایند کنید.
حرف آخر آموزش مهارت همکاری کودک در خانه
همکاری کودک در خانه فرصت مناسبی برای پرورش مهارت های زندگی مثل کار گروهی، مهارت همدلی و مهارت ارتباط موثر در کودکان است.
در همکاری کودکان در کارهای خانه باید سن و شرایط رشد آنها را در نظر گرفت. همچنین باید به روش‌های مختلف انگیزه لازم برای همکاری کودک در خانه را فراهم کنیم.
انجام بازی با اسباب بازی های مرتبط با وسایل خانه و خانه‌داری می‌تواند زمینه همکاری کودک در خانه را ایجاد کند.
منابع:
علیزاده، مصطفی. (1386). آموزش کار در خانه و کارهای دستی به کودکان. روانشناسی شادکامی و موفقیت. شماره 45. سال4.
گاربر، استفن. گاربر، ماریان دانیلز. فریدمن اسپیزمن، روبین. (1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی، هومن حسینی نیک، احمد شریف تبریزی). تهران: انتشارات مروارید.
https://raisingchildren.net.au/toddlers/family-life/routines-rituals/chores-for-children
https://www.brighthorizons.com/family-resources/chores-how-to-involve-your-child
