انجام تکالیف مدرسه یکی از چالشهای اساسی بسیاری از والدینی است که بچه مدرسهای دارند. برخی کودکان در برابر نوشتن مشق مقاومت میکنند. بعضی از بچهها بدون دقت و توجه کافی تکالیف را انجام میدهند. برخی نیز تکلیف ها را شروع میکنند اما آن را ناقص انجام میدهند و به اتمام نمیرسانند. در این مقاله از مجله تخصصی آریاکید به این مشکلات انجام تکالیف مدرسه و ارائه راهکارهایی برای والدین برای رفع این مشکلات میپردازیم.
تکالیف مدرسه وظیفهای است که توسط معلمان برای دانش آموزان در ساعاتی خارج از زمان مدرسه تعیین میشود. وضعیت مطلوب این است که کودک به استقلال در تکالیف مدرسه دست یابد و به طور مستقل تکالیفش را انجام دهد.
تکلیف مدرسه و مشق شب از جمله مسائل مهم در امر آموزش است.
اگرچه ضرورت این موضوع در امر یادگیری برای همه افراد محرز است اما خیلی از دانش آموزان زیر بار تکالیف مدرسه نمیروند. یا تکالیف درسی را با بیدقتی و یا به صورت ناقص انجام میدهند.
حال این سوال پیش می آید که برای رفع این مشکلات انجام تکالیف مدرسه چه باید کرد؟ ما در ادامه مقاله به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
اهمیت و ضرورت انجام تکالیف مدرسه
انجام تکالیف مدرسه مهم است زیرا به بهبود مهارتهای پایه در کودکان کمک میکند که در طول دوران مدرسه و زندگی کاری برای آنها مفید خواهد بود.
بهبود نمرات، نظم و انضباط، مدیریت زمان، استفاده از منابع و بهبود ارتباطات، همگی مهارت های زندگی مهمی هستند که درها را به روی فرصتهای منحصربهفرد باز میکنند و به کودکان کمک میکنند تا در تحصیل و شغل خود موفق شوند.
همچنین انجام تکالیف مدرسه دارای مزایای زیر برای کودکان است:
- یادگیری مهارت هدفگذاری
- کسب مهارت برنامهریزی
- احساس مسئولیت
- آموختن به تنهایی (خودآموزی)
- کسب استقلال در تکالیف مدرسه
- به یادسپاری مطالب در ذهن
انجام تکالیف درسی که برخی موارد تکراری هستند، ممکن است سخت به نظر برسد، اما برای کمک به افزایش مهارت و درک کودک شما از یک موضوع ضروری است. تکالیف منظم درک مفاهیم خاص را آسانتر میکند و در صورتی که به دنبال پیشرفت تحصیلی و شغل مناسب باشند، آنها را در موقعیت مناسبی قرار میدهد.
به دلایل فوق، انجام منظم تکالیف باید به عنوان سرمایهگذاری در آینده فرزند شما در نظر گرفته شود.
بی دقتی کودکان در انجام تکالیف درسی
هیچ کس صد در صد دقیق نیست، ولی اگر ما به گونهای روشمند بکوشیم تا با دقت باشیم، به هدفمان نزدیکتر خواهیم شد. بی دقتی در کودکان موضوع بسیار رایجی است که نیازمند توجه است.
بی دقتی در کودکان ، دو منشاء کلی دارد:
- حواس پرتی درونی و ذهنی مانند: مشغلهي ذهني دانش آموز؛ شامل مواردي از قبيل: اختلال بیشفعالی و توجه و تمرکز، درد، رنج، غم و غصّه، اضطراب و نگرانی دانش آموز، گرسنگی و تشنگی، ترس، خشم و شادی، بيماریهای گوناگون ،بیعلاقگی به موضوع درسی، فشارهای روانی، ناراحتیهای جسمی و روحی مادر در قبل، هنگام و بعد از زايمان (که تأثير مستقيمی بر دقّت فرزند دارد.)
- بی دقتی و حواسپرتی بیرونی و محیطی مانند: سردي و گرمي هوای اتاق، نور شديد و نور ضعيف، صداهای ناهنجار و گيجکننده، روشن بودن رسانههاي صوتي و تصويري و …
راهکاریی برای بیدقتی در کودکان
با توجه به شناخت علل بیدقتی کودک در انجام تکالیف مدرسه برخی راهکارهای زیر را میتوان در پیش گرفت.
انگیزه، تشویق و پاداش
- علاقه داشتن نسبت به يادگيري يک مطلب، سبب افزايش تمرکز ميشود. سعی کنید با استفاده از سایر علایق کودک یا استفاده از بازیها یا اسباب بازی های محبوب کودکتان، انگیزه انجام تکالیف مدرسه را در او تقویت کنید.
- اگر مطالب بهصورت شعر و يا ريتميک باشد، موجب انگیزش و تقويت دقّت دانش آموزان ميشود.
- وقتی کودکتان تکلیف مدرسهاش را با دقت انجام می دهد او را تحسین کنید. “مریم، این تکلیف را خیلی خوب انجام دادی، کاملا مشخصه که خیلی دقیق انجامش دادی.”
- مکان مشخصی برای نمایش تکالیف و کارهای دقیق کودکتان در نظر بگیرید.
- از یک جدول پاداش استفاده کنید و در مقابل تلاش و کوشش کودک، به او جایزه دهید. کارهایی که کودکتان با دقت انجام داده است را به نمایش بگذارید و در مهمانی نشان دهید.
- والدین گرامی به جای توجه به بی دقت بودن کار کودک، تاکید بیشتری بر روی نتیجه ضعیف کار داشته باشید. به عنوان مثال اگر دیکته اش را بدخط نوشته باشد نگویید در نوشتن آن دقت نکرده بلکه توضیح دهید دفتر دیکته باید تمیز و مرتب باشد و از او بخواهید آن را از اول بنویسد.
یادگرفتن دقت برای کودک، کار مهم و دشواری است و هدف این نیست که فرزندتان خیلی بادقت شود و نقص در کارش نباشد. درمان بیدقتی هم بدینگونه نیست که به طور مداوم به کودک نق بزنید و بگویید که اشتباه میکند. بلکه باید با راهکارهای زیر به او یاد دهید که تلاش کند و به دقت کردن اهمیت بیشتری بدهد.
راهکارهای افزایش دقت و رفع عوامل حواسپرتی و کمدقتی
- از دانش آموزان بخواهيد در هنگام خواندن مطالب، زير آن خط بکشند و يا انگشت خود را زير کلمات بگذارند و شمرده شمرده بخوانند.
- از روش تصحیح بیش از حد استفاده کنید. “مریم، من در تکلیف تو سه تا غلط پیدا کردم، ولی نمیتونم بهت بگم کجای تکلیفت است. خودت باید پیداش کنی.”
- مسئولیت بازبینی تکلیف و کارهای درسی را به دوش کودکتان بیندازید.
- اگر کودکتان با بی توجهی تکلیفش را انجام داد او را مجبور کنید تا دوباره تکلیفش را انجام دهد.
- خنده باعث آرامش و نيز تمرکز حواس ميشود و باعث ميشود که دانشآموزان، سريعتر ياد بگيرند و بيشتر دقّت نمايند.
- نحوهي نشستن دانشآموز در کلاس خانه یا درس، بر تمرکز وي موثّر است. بنابراين مراقب باشيد که دانشآموز در هنگام انجام تکالیف درسی سرش را به حالت خوابيده روي ميز نگذارد و صاف و درست بنشيند.
- خستگي زياد موجب عدم تمرکز است؛ بنابراين کمی استراحت لازم است.
- به عنوان معلم، جهت افزايش دقّت کودکان، از مطرح کردن مطالب تکراری خودداری نموده و موضوع را عوض کنید و از روش ديگري کمک بگيیرد.
انجام ناقص تکالیف
یکی از معمولترین مشکلات تحصیلی که خیلی خانوادهها شکایت می کنند این است که فرزندشان کارهای روزانه مدرسهاش را در زمانی که معلم تعیین کرده است کامل انجام نمیدهد.
اتمام تکلیف برای برخی کودکان مشکل است. در این بخش راهکارهایی برای رفع این مشکل ارائه خواهیم داد.
کودک ممکن است به دلایلی تکالیف درسی یا انجام ندهد یا آن را ناقص انجام دهد.
- عدم انگیزی کافی
- ناآشنایی با روند آموزش
- حواسپرتی
- عدم پرورش مهارت حرکتی کودکان
- بیحوصلگی و تنبلی
- عدم تمرکز کافی
راهکاریی برای اتمام تکالیف
- زمانی را که برای انجام تکلیف ها پیشبینی میکنید با زمان مورد نیاز دانش آموزان برای انجام تکلیف هایشان مقایسه کنید، سپس اصلاحات لازم را انجام دهند.
- فعالیتهایی را به عنوان پاداش ارایه کنید که سرگرمکننده باشند مانند بازیهای متناسب با سن و سال کودکان یا بازی با اسباب بازی محبوب آنها.
- جوایز خاصی برای انجام تکلیف ها در طول هفته در نظر بگیرید.
- برای تکالیف برنامهریزی کنید؛ یعنی بزرگترها با استفاده از تقویم، جدول زمانبندی برای انجام تکلیف ها تهیه کنند و دانش آموزان از این تقویم برای این که در زمان مقرر چه تکلیفی را باید انجام دهند، استفاده کنند.
- هدف ارایه تکلیف مورد نظر را توضیح دهید و اطمینان حاصل کنید که فهمیدهاند.
- مهارتهای مطالعه مثل یادداشتبرداری، راهبردهای افزایش درک مطلب، تمهیدات تقویتکننده حافظه و امثال آنها را آموزش دهید.
- سختگیری افراطی نداشته باشید و سعی کنید بیشتر از تشویق و تقویت مثبت استفاده نمایید.
- به کودکتان در مقابل انجام مقادیر بیشتری از یک کار مشخص در زمان معین، امتیاز بدهید. محدودیت زمانی تعیین کنید. برای کودکی که معمولا دیرتر از بقیه کلاس کارش را تمام میکند آموزش استفاده از یک تایمر راه حل خوب و سرگرمکنندهای است.
عدم انجام تکالیف از سوی کودکان
ما در مقاله دیگری به دلایل عدم انجام تکالیف مدرسه توسط دانش آموزان پرداختیم. در اینجا میخواهیم راهکارهایی برای رفع این مشکل ارائه دهیم.
رفتارهای آزاردهندهای از کودکان که همهروزه تکرار میشود و نیازمند توجه مداوم و برخورد سنجیده است، والدین را بیش از رفتارهای دیگر کودک خسته میکند.
عدم انجام تکالیف مدرسه یکی از این موارد چالشبرانگیز در تربیت کودک و نوجوان است که رفع آن از اهمیت بالایی برای پیشرفت تحصیلی و موفقیت شغلی آنان در آینده برخوردار است.
راهکارهایی برای انجام کامل تکالیف مدرسه
در این بخش راهکارهایی را برای انجام تکالیف مدرسه پیشنهاد میکنیم.
ایجاد انگیزه کافی برای انجام تکالیف مدرسه در کودکان
- پیشرفت کودک را تحسین کنید، در ابتدا می توانیم اقدام به عمل مطلوب را تحسین کرد (تکلیف نوشتن).
- کار کودک را با تقویت مثبت پاداش دهید. بعد از این که کودک تمرین کردن را به پایان رسانید، به او اجازه دهید کاری را که دوست دارد، انجام دهد.
- تکالیف طولانی را به اجزای کوچکتر تقسیم کنید تا انگیزه لازم برای انجام داشته باشد.
- در این قسمت میتوانید طول مدت رفتار خوب را تقویت کرد زیرا گاهی رفتار مورد نظر طوری است که نمیتوان به آسانی آن را به اجزای کوچکتر تقسیم کرد و همچنین پیشرفت تدریجی آن هم محسوس نیست.
- در مقابل کارهای منفی کودک، اگر برخورد مثبت شما نتیجه خوبی ندارد، واکنش منفی نشان دهید. مثلا اجازه ندهید به کوچه برود و بازی کند. برای استفاده از پیامدهای منفی، کارهایی را انتخاب کنید که فوری باشند و یا به عبارتی، بلافاصله اجرا شوند و زیاد هم طولانی نباشند.
انطباق علاق و تواناییها
- به طور کلی باید توجه داشت که کودک باید آمادگی جسمی و روحی یک فعالیت را داشته باشد. سن نمیتواند معیار سنجش باشد زیرا هر کودکی در سن خاصی، از نظر فکری بالغ میشود.
- علایق و تواناییهای کودک را با هم منطبق کنید. برای او انتخابهای مناسبی فراهم کنید و به او اجازه دهید که خودش انتخاب کند. قبل از این که تصمیمی بگیرید، مطالعه و بررسی کنید.
- نوارها یا کتابهایی را از کتابخانه بگیرید که مهارتهای جدیدی را به کودک معرفی میکند. در مورد حالات ممکن، انتخابها، کلاسها و مربیها با معلمها و والدین دیگر گفتگو کنید.
- تا هنگامی که کودک موقعیتهای مختلف را ندیده است و هنوز برای فعالیتی که واقعا او را به هیجان آورده، آماده نیست، تصمیم قطعی نگیرید.
- برای کودکی که به جای انجام دادن تکالیفش به بازی میپردازد، از خود بازی که مورد علاقه او است، استفاده کنید به این ترتیب که به صورت نوبتی این کار را انجام دهد. بدین معنا که بخشی از تکالیفش را انجام دهد و سپس، ده دقیقه با اسباب بازی هایش بازی کند و بعد به انجام بخش دیگری از تکلیف بپردازد.
برنامهریزی زمانی و مکانی مناسب
- زمان مشخصی را برای تکالیف دشب در نظر بگیرید. بهتر است فرزندتان در این تصمیم گیری مشارکت داشته باشد. زمان انجام تکلیف با برنامه تلویزیونی مورد علاقه کودک تداخل نداشته باشد.
- کودک برای انجام تکالیف مدرسه باید در مکانی که ساکت باشد قرار گیرد، محرکهای محیطی را به حداقل کاهش دهید. به نور و دمای مکان مطالعه کودکتان توجه کنید.
- زمان های درس خواندن و انجام تکالیف مدرسه را ثبت کنید. برای مجموع زمان هایی که صرف درس خواندن می شوند یک محدوده زمانی در نظر بگیرید و در صورت لزوم، آن را بتدریج افزایش دهید.
- به تدریج، مداخلهتان را در انجام تکالیف کودک کم کنید. شاید در ابتدای کار مجبور باشید در انجام تکالیف دخالت مستقیم داشته باشید، ولی بکوشید هر چه سریعتر نظارت و مداخله مستقیم در کارهای مدرسه کودک را کاهش دهید.
- یک جدول بکشید و آن را همراه یک زمانسنج تایمر یا ساعت در جایی که او تمرین میکند، نصب کنید. این کار به عنوان یک عامل انگیزهبخش عمل میکند تا او ساعاتی را که صرف تکالیف میکند، افزایش دهد.
استفاده از تکنیکهای مطالعه و افزایش توجه و تمرکز
- خلاصه کردن: از فرزندتان بخواهید تا پس از خواندن هر پاراگراف مطلب آن را در چند خط خلاصه کند.
- دور جزئیات مهم خط بکشد: منظور از جزئیات اطلاعات واقعی، مثالها و سایر موارد تاییدکننده و توضیحدهنده نکات اصلی است.
- میتوانید از روش مطالعه مشارکتی استفاده کنید: به صورت دو نفری این کار را انجام دهید و به نوبت خلاصه مطالبی را که میخوانید برای هم بگویید. ابتدا یکی از دونفر یادگیرنده نقش توضیحدهنده را به عهده میگیرد و نفر دوم وظیفه اش گوش دادن است؛ و در نوبت بعد نفر دوم توضیح میدهد و نفر اول گوش میکند.
حرف آخر مشکلات انجام تکالیف مدرسه و راهکارهایی برای والدین
با توجه به آنچه اشاره رفت، راهکارهایی برای غلبه بر مشکلات انجام تکالیف مدرسه توسط دانش آموزان ارائه دادیم. با اینکه غلبه کردن بر آنها نیازمند زمان، بردباری، و کار درازمدت است، تلاشهای شما برای خود کودک و تمام اعضاء خانواده مفید واقع خواهد شد.
معلمان در انتخاب، انتقال و استفاده از تکلیف درسی، نقش حیاتی دارند. همچنین اگر تکلیف شب معنیدار و مناسب باشد؛ موفقیت دانش آموزان بیشتر میشود.
اگر معلمان بخواهند تاثیر تکلیف شب افزایش یابد با اولیا در ارتباط باشند و این اعتماد را در خانوادهها ایجاد کنند تا انجام تکلیف ها، یادگیری را در کودکانشان تقویت کند و آنها را راهنمایی کنند که چطور میتوانند به دانش آموزان برای انجام تکالیف درسی کمکهای لازم را ارایه دهند.
از طرف دیگر والدین نیز باید با معلم و مدرسه در اتباط باشند. این همکاری میتواند تاثیر زیادی در بهبود انجام تکالیف مدرسه توسط دانش آموزان داشته باشد.
در نهاریت استفاده از مشوقهایی مثل انواع بازیها و اسباب بازی ها برای انجام دقیقتر و کاملتر تکالیف درسی موثر خواهد بود.
منابع:
رووف،علی.(1375)کارمايهي معلّمان در گذر ياددهي – يادگيري. انتشارات مدرسه
گاربر،استفن.گاربر،ماریان دانیلز.فریدمن اسپیزمن،روبین .(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی) . تهران: انتشارات مروارید.
احمدی تنکابنی، غزاله.(1385) راهبردهای موفق ارایه ی تکلیف برای معلمان و والدین دانش اموزان با ناتوانی های یادگیری.تعلیم و تربیت استثنایی. شماره 59
گاربر،استفن.گاربر،ماریان دانیلز.فریدمن اسپیزمن،روبین .(1394). چگونه با کودکم رفتار کنم؟ (مترجمان شاهین خزعلی،هومن حسینی نیک،احمد شریف تبریزی) . تهران: انتشارات مروارید.
کرومبولتز، جان دي، کرومبولتز، هلن بی. (1393). تغيير دادن رفتارهاي کودکان و نوجوانان. (ترجمه يوسف کريمي). تهران: انتشارات فاطمي.
سیف، علی اکبر(1390). روان شناسی پرورشی. نشر دوران
